Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.03.2021, Side 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.3. 2021
Það vakti sennilega athygli einhverraþegar Sigríður Hagalín Björnsdóttir,fréttamaður Ríkisútvarpsins, vildi fá
að fara inn fyrir lokun á Keilis-
afleggjaranum vegna eldgossins sem hefur
verið yfirvofandi. Þar stóð vörður sem til-
kynnti henni að almenningur mætti ekki
fara inn á svæðið. Fréttamaður spurði: En
hvað með fjölmiðla? – og fékk sama svar og
reyndar svip sem benti til þess að spurn-
ingin væri frekar fyndin.
Ég er ekki að áfellast sendiboðann, sem
hefur væntanlega fengið ströng fyrirmæli
um að halda almenningi úti, en málið er að
þetta er ekki í fyrsta sinn sem svona heyr-
ist og það er alltaf jafn pirrandi fyrir okkur
sem vinnum við fjölmiðla. Það er nefnilega
þannig, án þess að þykjast vera eitthvað
merkilegur, að fjölmiðlar eru alls ekki al-
menningur.
En það var eiginlega það sem vörðurinn
ákvað að bæta við sem mér finnst skipta
töluverðu máli: Enginn sem ekki á erindi.
Nú er það bara þannig að fjölmiðlar eiga
erindi. Þeir eiga erindi við fólk og þeirra
hlutverk er að færa fólki upplýsingar, eins
ómengaðar og þær geta verið. Til þess
þurfa þeir að hafa aðgang og það á jafnt við
um atburði sem upplýsingar. Til þess að
geta gefið áhorfendum, hlustendum og les-
endum mynd af því sem er að gerast þurfa
þeir að hafa geta nálgast fréttaefnið eins
milliliðalaust og hægt er. Þegar kemur að
sjónvarpi og ljósmyndara er það sérlega
mikilvægt. Ekki bara fyrir þá sem hlamma
sér í sófann sama kvöld, heldur líka fyrir
komandi kynslóðir.
Það er nefnilega ekki eins og fjölmiðlar
séu bara að gera þetta að gamni sínu að
fara inn á svæði sem teljast kannski ekki
alveg örugg. Fjölmiðlamenn fara ekki á
átakasvæði heimsins af því þeir séu að
safna flugpunktum. Þeirra hlutverk er að
segja fréttir og til þess að geta það þurfa
þeir að vita hvað er að gerast. Það er mjög
áhugavert að velta því fyrir sér hvaða frétt-
ir við hefðum fengið af stríðsátökum síðustu
ára ef fjölmiðlamenn hefðu ekki fengið að
fara að víglínunni. Hvaða mynd við hefðum
til dæmis fengið af stríðinu í Vietnam eða
Bosníu ef ekki hefðu þar verið hugrakkir
blaðamenn til að segja okkur frá því sem
raunverulega gerðist.
Ég er í nokkuð fjölmennum hópi blaða-
manna sem hefur verið handtekinn á vett-
vangi. Það gerðist í miklum bruna í verk-
smiðju Hörpu á tíunda áratugnum. Þar var
ég á ferð með slökkviliðinu og hafði fengið
heimild til að fara inn fyrir lokun. Það
fannst áhugasömum lögreglumanni hin
versta hugmynd, handtók mig á staðnum og
flutti mig niður
á lögreglustöð.
Ég var frekar
pirraður.
Gott ef hann
kærði mig svo
ekki fyrir brot
gegn valdstjórninni, eins og það heitir í lög-
unum og ég kærði hann á móti fyrir að vera
asni. Málið var svo fellt niður og lögreglu-
maðurinn lét af störfum skömmu síðar. En
niðurstaða margra sáttafunda var að fjöl-
miðlar ættu rétt umfram almenning þegar
kæmi að atburðum á borð við þennan.
Svo gerist eitthvað nýtt og þá vilja allar
þessar reglur gleymast í spennunni og hinir
svokölluðu viðbragðsaðilar (sem er hræði-
lega ljótt og stofnanalegt orð) gleyma fjöl-
miðlunum aftur. Skilja einn eftir við af-
leggjarann til að passa að fjölmiðlar séu nú
ekki að fara sér að voða.
Stundum heyrast líka þau rök að það sé
ekki gott að segja hverjir séu raunverulega
fjölmiðlamenn. Þá má benda á að það eru
gefin út sérstök skilríki fyrir blaðamenn og
flestir bera einhver einkenni fjölmiðils síns.
Og ég held ég geti lofað ykkur því að ef
þið mætið Sigríði Hagalín aftur eða Krist-
jáni Má í gula vestinu, þá eru þau ekki
komin þangað til að búa til gott instastory.
’
Fjölmiðlamenn fara ekki á
átakasvæði heimsins af því
þeir séu að safna flugpunktum.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Þeir sem eiga erindi
Í vikunni staldraði ég við tvenntsem snýr að réttindum kvennabeint og óbeint. Hvort tveggja
birtist í fjölmiðlum á alþjóðlegum
baráttudegi kvenna, mánudaginn
8. mars.
Annað var útvarpsviðtal við
talskonu félagsins Femínísk fjár-
mál sem útskýrði hvað átt væri
við með kynjuðum fjárlögum,
nefnilega að hugað væri að áhrif-
um sem opinberar fjárveitingar til
atvinnusköpunar hefðu á stöðu
kynjanna. Þessi nálgun hafi verið
innleidd í kjölfar bankahrunsins á
árunum upp úr 2009 en fyrst og
fremst í orði, síður á borði. Alla
tíð hefði hallað á konur, en í stað
þess að rétta þeirra hlut, sem
eðlilegt hefði verið þegar fjár-
munum væri ráðstafað til atvinnu-
uppbyggingar, þá
hafi verið bætt í
hallann þeim í
óhag.
Talskonan sagði
að allt væri þetta
þekkt innan
Stjórnarráðsins,
þar hefði verið
unnin vönduð
greiningarvinna á
undanförnum árum, en pólitískar
ákvarðanir hefðu hins vegar geng-
ið þvert á niðurstöður þeirrar
vinnu.
Þetta held ég að sé hárrétt og
ég tel auk þess mikilvægt að taka
þessar ábendingar alvarlega, þær
snúa nefnilega að sjálfum undir-
stöðum samfélagsins.
Kynjuð fjárlög þýða á manna-
máli að hjá okkur Íslendingum
þarf hlutfall fjárfestinga í heil-
brigðisþjónustu og umönnunar-
störfum að hækka samanborið við
fjárfestingu í malbiki. Það er ekki
að gerast. Hróðug segist ríkis-
stjórnin ætla að spýta inn tólf
hundruð milljörðum á næstu
fimmtán árum í samgöngubætur,
þar eru karlastörfin. Ekki hef ég
heyrt áþekk loforð fyrir kvenna-
störf. Naumt skammtað til vel-
ferðarþjónustunnar bitnar á
kvennastörfum og hefur auk þess
í för með sér álag á konur heima
við. Enn er reynslan sú þótt
margt hafi breyst.
Þetta er jafnréttisvinkillinn,
hann snýr líka að því að jafna
byrðarnar við heimilisstörfin og í
launakjörum þarf að vera jöfn-
uður.
Síðan mætti taka alla kyngrein-
ingu út, sleppa jafnréttisvinkl-
inum og tala bara um malbik og
umönnun. Niðurstaðan væri hin
sama; því veikara velferðarkerfi,
þeim mun kraftminna samfélag.
Og öfugt; kröftugt velferðarkerfi
er forsenda öflugs efnahagslífs.
Þetta skildi ég sem kjarnann í
boðskap félagsins Femínísk fjár-
mál.
Fyrir hálfri öld, kannski tæp-
lega, þegar kvennahreyfingin var
að hefja sig til flugs, trúði ég því
að þess væri skammt að bíða að
hætt yrði að tala um konur og
karla í þessu samhengi, bara um
malbik og velferð. Svo langt
myndum við hafa náð í jafnréttis-
baráttu þegar komið væri fram
yfir aldamótin, hvað þá um tvo
áratugi inn í tuttugustu og fyrstu
öldina.
Á árunum upp úr 1970 var
áhersla lögð á að við værum öll
sömu gerðar þegar komið væri út
í efnahagslífið, konur og karlar,
óháð kyni værum við einfaldlega
mismunandi einstaklingar. Í öðru
samhengi kynnu karlar og konur
að vera ólík en ekki þegar kæmi
að því að reikna, rökstyðja, finna
veirur, lækna fólk, hlynna að sjúk-
um, kenna börnum, hanna vél-
búnað, stjórna flugvél, leggja raf-
magn og aka bíl.
En viti menn og er þá komið að
framvæmdastjóraþætti þessa pist-
ils.
Aðalritari Sameinuðu þjóðanna,
António Guterres, sendi frá sér
grein sem birtist meðal annars í
Morgunblaðinu á umræddum bar-
áttudegi kvenna. Hann vakti máls
á ýmsum réttinda-
málum kvenna víðs
vegar um heiminn
og gerði það prýði-
lega. Það var þörf
áminning og hvatn-
ing.
En svo kom hann
að getunni til að
stjórna okkur hin-
um. Á honum var
svo að skilja að konur væru þar
miklu betri en karlar og til marks
um það væri viðureignin við Co-
vid. Sú viðureign gengi betur í
ríkjum þar sem konur stjórnuðu!
Annars staðar í blaðinu voru í til-
efni dagsins birtar myndir af kon-
um sem sitja við stjórnvölinn bæði
í valdastofnunum, ríkjum og ríkja-
samböndum; virtist eiga að vera
til marks um framfarir að þessar
konur sitji á valdastóli.
Ekki höfðuðu þær valda-
persónur sem þarna voru taldar
upp til mín. Langt í frá. Það gerði
heldur ekki þessi málflutningur
aðalritarans sem mér þótti byggj-
ast á stjórnendahyggju og auk
þess vera niðrandi í garð karla og
kvenna sem engan áhuga hafa á
því að láta stýra sér, hvorki af
körlum né konum. Þá má spyrja
hvort konum almennt þyki eftir-
sóknarvert að vera sviptar per-
sónu sinni með því að vera dregn-
ar í dilk með þessum hætti.
Eigum við ekki að leyfa okkur
að meta forseta framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins,
framkvæmdastjóra seðlabanka
Evrópu, kanslara Þýskalands,
varaforseta Bandaríkjanna og
aðrar konur sem þarna voru tald-
ar upp samkvæmt eiginleikum
sem þær kunna að búa yfir, já-
kvæðum eða neikvæðum eftir at-
vikum, í stað þess að einblína á
kynferði þeirra?
En vissulega er þetta leið til að
forðast umræðu um pólitískan fer-
il einstaklinganna, afstöðu þeirra
til mála, baráttuaðferðir og fram-
komu gagnvart öðru fólki.
Með því móti verða þessir ein-
staklingar fyrst og fremst konur
og ég sem gagnrýni þær, sem ég
vissulega geri, bara karl.
Varla var að þessu stefnt.
Femínistinn og
aðalritarinn
Úr ólíkum
átttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
’
Með því móti
verða þessir
einstaklingar fyrst
og fremst konur og
ég sem gagnrýni
þær, sem ég vissu-
lega geri, bara karl.
HLÍÐASMÁRI 19, 2.HÆÐ · 201 KÓPAVOGI · SÍMI 534 9600
Hljóðnemi í hlustinni notar hæfni eyrans til að safna upplýsingum sem heilinn þarf til að skilja hljóðin.
Auðveldara að taka þátt í samræðum í virku hljóðumhverfi.
Betri talgreining um leið og bakgrunnshávaði er lágmarkaður í háværu hljóðumhverfi.
Fjarþjónusta. Fáðu heyrnartækin þín stillt án þess að mæta á staðinn.
NÝ TÆKNI!
NÝ BYLTINGARKENND HEYRNARTÆKI
MEÐ ÞREMUR HLJÓÐNEMUM
FAGLEG ÞJÓNUSTA HJÁ LÖGGILTUM HEYRNARFRÆÐINGI