Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.03.2021, Qupperneq 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.3. 2021
J
oe Biden forseti Bandaríkjanna lýsti yfir
stuðningi við Meghan Markle vegna viðtals
hennar og eiginmanns hennar, Harry prins,
við Oprah Winfrey, drottingu sjónvarps-
spjallara.
Biden sagði hertogaynjunina hafa sýnt
hugrekki með samtalinu. Er það virkilega?
Hafði forsetinn virkilega tíma og áhuga á að
sitja yfir þessu? Ef ekki, af hverju var Biden látinn
skrifa undir slíka yfirlýsingu. Það kemst enginn frétta-
maður nokkru sinni að Biden og spyr skyndilega, eins
og hinn auðveldi aðgangur að Trump tryggði iðulega
og einnig fyrirsjáanlega útúrsnúninga og teygjur sjón-
varpsstöðva sem voru í stríðsham allt kjörtímabilið.
Annað hékk á spýtunni, en hvað?
En hugrekki var ekki undirrót þessarar uppákomu
sem var um margt óskiljanleg.
Oprah Winfrey er metin til mikils fjár, sem hún var
svo sannarlega ekki borin til. Dugnaður, heppni og
hæfileikar settu hana úr mjög litlu í þessar miklu upp-
hæðir, í báðum merkingum orðsins.
Opinberlega er fullyrt og ekki andmælt að eignir Op-
rah nemi nærri þremur milljörðum dollara (400 millj-
örðum íslenskra króna) og sagt að árlegar nýjar tekjur
hennar (auk ávöxtunar fjár) séu um 300 milljónir doll-
ara (40 milljarðar króna).
Gestir fá ekki að skammta smátt
Þátturinn frægi er ekkert líkur neinu af því sem við
eigum að venjast af slíkum á okkar slóðum. Hver þátt-
ur, oft byggður utan um frægðarfólk eða verðandi
frægðarfólk í kjölfar slíks þáttar, eða þá aðra drama-
tíska atburði, er jafnan skipulagður út í æsar. Minnir
það helst á byggingu húss frá grunni. Allt er teiknað
upp, frá minnstu einingum upp í heildarmynd. Sá und-
irbúningur tekur ríkulegan tíma. Ekkert ræðst af til-
viljun þegar að útsendingu kemur. En allt þarf að líta
út eins og spilað sé af fingrum fram og allt hið óvænta
geti gerst. Oprah lifir þá í núinu í þykjustu og áhorf-
endur telja sig viðstadda eitthvað sem enginn gat séð
fyrir.
Viðfangsefnin verða að uppfylla lágmarkskröfur
stjórnandans um „afhjúpun“ og „hneykslun“ og lág-
mörkin eru há í samræmi við frægð og áhorf þáttarins.
Viðfangsefnin verða að skaffa það sem þarf. Yfir það
allt er farið vandlega fyrir fram og það er forsenda
þess að náðarsól Oprah Winfrey skíni og geislarnir
þeir nái til milljóna sem standi á öndinni.
Skaffi viðfangsefnin ekki grípandi og jafnvel trega-
þrungnar lýsingar hafna handlangarar stjörnunnar
þeim umsvifalaust.
Oprah Winfrey er fyrir löngu hafin yfir að nokkur
geri mistök á hennar kostnað. Það gildir sama um við-
fangsefnin og laxinn að það er ekki fyrr en flugan, svo
freistandi og seiðandi sem hún er, hefur fengið festu í
kjaftvikinu, sem þeim verður ljóst báðum hvernig
komið er. Og þá er of seint að iðrast. Munurinn er hins
vegar sá að laxinn, samkvæmt eðli sínu, þráir frelsið og
skynjar að líf hans er að auki undir. Og hann brýst um
og á sem betur fer von. Ekki er hins vegar hægt að
átta sig á til fulls hvað fyrir þeim hjónum vakti með því
að taka þátt í slíkum auglýsingaviðburði og þessum.
Haldið hefur verið fram að þau hafi fengið mikið fé í
sinn vasa en því var neitað opinberlega í þættinum
sjálfum. En hitt sýnist augljóst að stöðin og stjórnand-
inn hafa hagnast, því áhorf var mjög mikið.
Honum er vorkunn, en ekki afsökun
Harry er enginn Einstein eins og dæmin sanna, en
hann hefur eftir meðferð breskra fjölmiðla loksins átt-
að sig á að hann fær ekki bæði misst og haldið. Hann
setti á sína vogarskál hagsmuni konungsfjölskyld-
unnar og velvilja bresku þjóðarinnar í sinn garð og al-
gjörlega er óljóst hvað kom á móti. Elísabet II er ást-
sælasti þjóðhöfðingi Breta og hefur staðið vaktina í
næstum sjö áratugi, og óskiljanlegt er hvað sonarsyni
hennar gekk til með framtaki sínu. Augljóst er að
henni var mjög misboðið. Í samræmi við þá umræðu
sem Bandaríkjamenn eru sokknir djúpt í um þessar
mundir varð að sjóða það í þennan leikþátt að breska
konungsfjölskyldan væri samansafn „rasista“ eins og
allir sem ekki eru í „góðu klíkunni“ eru núna. Eftir
bullandi reiði breskra fjölmiðla á þessum sérstaka
þætti skrípaleiksins reyndu hertogahjúin að draga í
það land að þar væri ekki átt við Elísabetu eða Karl (og
svo ekki Philip prins á spítalanum). Við hverja var þá
átt? Nú síðast var þetta komið í það að þjónustufólkið
og aðrir starfsmenn sem þau höfðu umgengist hefðu
átt þessar ásakanir inni. En það var ekki heppilegt
heldur fyrir Meghan að draga lágt sett fólk hallarinnar
upp með þessum hætti og ekkert sem staðfestir sögu-
burðinn. En þetta umsamda tal um rasisma gerði ann-
an skaða. Það dró aftur upp á yfirborðið þegar Harry
prins tvítugur mætti í afmælisboð í búningi nasista
með hakakross í bak og fyrir og hélt að hann væri snið-
ugur. Mikil reiði varð í þjóðfélaginu. Howard, þáver-
andi leiðtogi stjórnarandstöðunnar, krafðist opin-
berlegra afsökunar (en hann var sonur helfarar-
flóttamanna). Þessu ósmekklega uppátæki voru flestir
búnir að gleyma.
Kallar fram gamlar minningar
Í umræðunni er gjarnan horft til Wallis Simpson hinn-
ar bandarísku sem Játvarður áttundi, þá nýorðinn
kóngur, vildi kvænast, en hún var tvífráskilin. Í desem-
ber 1936 afsalaði Játvarður sér krúnunni. Síðari tímar
benda raunar til að Bretar eigi Simpson skuld að
gjalda því að kóngur sá verðskuldaði ekki traust þjóð-
ar sinnar.
Áður hefur verið minnst á að Morgunblaðið hafði
vísnasamkeppni um þessa atburði rúmum mánuði síð-
ar, 27. janúar 1937. Morgunblaðið birti fyrri part og
bað um botn og hét veglegum verðlaunum.
Fyrri parturinn var svona:
„Simpson kemur víða við
og veldur breyttum högum.“
Heitið var 25 króna verðlaunum fyrir besta botninn
(það samsvaraði rúmlega átta mánaða áskrift að
blaðinu) og önnur verðlaun áttu að vera 10 krónur.
Gefinn var vikufrestur til að senda botna undir dul-
nefni. Í dómnefnd voru Jón Magnússon rithöfundur og
Einar E. Sæmundsson, skógarvörður og hagyrðingur.
Samkeppnin vakti mikla athygli. Það er svo til marks
um hörkuna í stjórnmálunum á þessum tíma að Þjóð-
viljinn notaði tækifærið til að gera lítið úr áhuga Morg-
unblaðsins á kóngafólkinu og birti niðrandi botn 4.
febrúar og varð þá vísan svona:
„Simpson kemur víða við
og veldur breyttum högum.
Moggi og allt hans lúalið
lifir á slúðursögum.“
Alls bárust 1.250 vísuhelmingar frá 400 höfundum til
blaðsins.
Fyrstu verðlaun hlaut þessi botn:
„Enn er sama siðferðið
sem á Jósefs dögum.“
Höfundur botnsins var sagður M. Stefánsson í Hafn-
arfirði. Viku síðar kom fram í útvarpsþættinum Um
daginn og veginn að þetta væri Magnús Stefánsson
skáld, sem orti undir dulnefninu Örn Arnarson.
Tvenn önnur verðlaun voru veitt fyrir þessa botna:
„Hvað er það sem kvenfólkið
kemst ei nú á dögum?“
og
„Krúnu-rakar kvenfólkið
karlmenn nú á dögum.“
Höfundur fyrri botnsins var hin þekkta skáldkona
Herdís Andrésdóttir.
Síðari botninn var eftir Magnús Kn. Sigurðsson
verkamann. Þau voru bæði búsett í Reykjavík.
Drottning samtalsþáttanna gæti hugsanlega þráð að
fá raunverulega og án vafa virtustu drottningu ver-
Klukkan glymur
innan tíðar. Það
verða ófögur hljóð
Reykjavíkurbréf12.03.21