Morgunblaðið - 05.06.2021, Page 52

52 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 2021
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
E
ins og flestum er orðið kunn-
ugt höfum við barist fyrir
því að festa ákveðinn daga-
fjölda þannig að menn geta
treyst því fyrir fram hvað
þeir megi róa yfir sumarið. Þetta er
greinilega mjög erfitt mál fyrir
stjórnvöld og stjórnsýsluna. Þetta
virðist falla illa að öllum ferkönt-
uðum hugmyndum um hvað má veiða
og hvernig eigi að standa að hlut-
unum. En við erum alveg grjótharðir
á því að til þess að strandveiðikerfið
hætti að vera sá bastarður sem það
er í dag þurfi með löggjöf að tryggja
mönnum 12 daga í mánuði yfir sum-
arið,“ segir Arthur um tilhögun
strandveiða.
Í ár hefur strandveiðibátunum
verið gefin heimild til veiða á 11.100
tonnum í maí, júní, júlí og ágúst. Þar
af 10 þúsund tonn af þorski, þúsund
tonn af ufsa og 100 tonn af gullkarfa.
Hverjum strandveiðibát verði heim-
ilt að veiða í 12 daga í hvern mánuð
eða 48 daga á tímabilinu, en óheimilt
er að stunda strandveiðar föstudaga,
laugardaga og sunnudaga auk þess
sem bannað er að stunda veiðarnar á
svokölluðum rauðum dögum. Hver
veiðiferð má eigi standa yfir lengur
en 14 klukkustundir og má afli ekki
vera umfram 650 kíló í hverri ferð,
miðað við slægðan þorsk. Óheimilt er
að hafa fleiri en fjórar handfæra-
rúllur um borð.
Með því að hverjum bát sé heimilt
að veiða í 48 daga á tímabilinu öllu
telur landssambandið að það gefi
strandveiðisjómönnum sveigjanleika
til að komast sem næst því að full-
nýta dagana óháð ytri aðstæðum og
skapa þannog öllum fjórum veiði-
svæðunum jafnan aðgang. „Ég sjálf-
ur er reyndar mjög hugsi yfir því til
hvers ætti að vera með fjögur veiði-
svæði ef 48 dagarnir nást,“ segir
Arthur.
Vísar gagnrýni á bug
Ef litið er til þess að hver bátur hefði
trygga 48 daga og að hámarksafli á
dag er 650 kíló og bátarnir væru til
að mynda 500 (eru 579 nú) myndi
samanlagður afli strandveiðibátanna
vera 15.000 tonn. Þeir sem gagnrýna
tillögu Landssambandsins hafa bent
á að til þess að veiðar fari ekki fram
úr ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar
þurfi að taka þessa aflaheimild af
öðrum í annaðhvort krókaaflamarks-
kerfinu eða stóra aflamarkskerfinu.
Arthur gefur hins vegar lítið fyrir
slíka nálgun.
„Þessi útreikningur er mjög vin-
sæll hjá þeim sem vilja smábátaút-
gerðinni ekki vel, en hann stenst
ekki. Það hefur aldrei komið til að
meðalafli strandveiðibátanna sé eitt-
hvað nálægt þessum tölum né að allir
bátar rói 48 daga. Þessar Excel-
hundakúnstir lýsa einhverju allt öðru
en vilja til að nálgast þetta mál-
efnalega. Þessum svefnlitlu aðilum
væri nær að skoða aflatölur frá því að
þetta kerfi var sett á laggirnar. Það
er ótrúlega mikið jafnvægi í þessum
veiðum, bæði hvað varðar fjölda báta
og meðalafla. Ég minni t.d. á að í
upphafi var því spáð af miklum spek-
ingum að inn í þetta kerfi myndu
streyma fleiri þúsund bátar og
sprengja allt í tætlur. Það hefur
heyrst heldur minna í þeim með ár-
unum því þetta hefur reynst alger
þvættingur.
Það er ekki flókið að reikna það út
að með 48 daga og 650 kílóa hámarki
á dag er mögulegt að farið verði fram
úr viðmiðum einhver ár, en menn
gleyma því t.d. að 2018 og 2019 náð-
ust ekki aflaheimildirnar. Þetta get-
ur alveg verið á hinn veginn líka
vegna þess að þetta er sá hluti fisk-
veiðiflotans sem byggir langmest á
hagstæðum aðstæðum hvað varðar
fiskgengd, strauma, veðurfar og
birtu og margt annað sem sjaldnar er
talað um – eins og þá staðreynd að í
einmenningssjósókn er maður og
bátur eitt. Veikist maðurinn er bát-
urinn yfirleitt „veikur“. Þetta er ekki
eins og hjá stórútgerðinni þar sem
hægt er að þurrka út alla þessa þætti
með því að vera með stór skip. Til
þess eru þau smíðuð. Þetta er ekki
samanburðarhæft,“ fullyrðir Arthur
sem var kjörinn formaður Lands-
sambandsins í fyrra. Það er hins veg-
ar ekki í fyrsta sinn sem hann gegnir
embættinu. Það gerði hann frá stofn-
un sambandsins 1985 allt til ársins
2013.
Umhverfisvænni veiðarfæri
Formaður Landssambandsins segir
margar jákvæðar hliðar á strand-
veiðum, þær séu ekki aðeins atvinnu-
skapandi að sögn hans. „Ég fer ekki
ofan af því að það á að hygla notkun
umhverfisvænna veiðarfæra og ef
einhver veiðarfæri geta talist um-
hverfisvæn hljóta það að vera hand-
færi og lína. Ég er þeirrar bjargföstu
sannfæringar að ef fiskveiðistjórnun
á að vera innan einhvers heilbrigðs
ramma þá er eitt af því að setja inn í
slíka löggjöf beinar ívilnanir og
hvatningu til að nota slík veiðarfæri.
Ég er handviss um að á alþjóðavett-
vangi verður þetta meira og meira
rætt á komandi misserum.
Ég tel eðlilegt, í ljósi umræðunnar
um umhverfismál og umgengni við
náttúruna, að þau veiðarfæri sem
skaða minnst í hafrýminu hafi for-
gang. Ég sé ekkert eðlilegt við það að
nota þung botnveiðarfæri á grunn-
sævi þar sem að hægt er að beita
veiðarfærum sem varla snerta botn.“
Botnlaus della
Miklar deilur urðu innan sambands-
ins í aðdraganda grásleppuveiða,
enda skiptar skoðanir um kvótasetn-
ingu veiðanna. Meirihluti grá-
sleppuleyfishafa skoruðu á ráðherra
sjávarútvegsmála að leggja til kvóta-
setningu, en frumvarp þess efnis hef-
ur ekki verið afgreitt úr atvinnuvega-
nefnd Alþingis. Þá hefur hópur
grásleppusjómanna viðrað hug-
myndir um stofnun sérstaks félags
fyrir þá sem stunda þessar veiðar.
Spurður hvort einhver sátt sé í
sjónmáli í þessum málaflokki svarar
Arthur: „Ég hef alltaf hvatt smábáta-
sjómenn til að leggja til hliðar
ágreiningsmál og vinna saman að því
sem kemur þeim öllum til góða. Þessi
sterka krafa sem kom upp fyrir
stuttu síðan, á þessum félagslega
vettvangi Landssambandsins getur
tekið tíma að ná í gegn.
Ég hvet eindregið þá, sem eru
ósáttir við hlutina eins og þeir eru, til
að vinna að framgangi sinna mála
innan félagsins. Það er hinn rétti
vettvangur. Það hefur aldrei sýnt sig
að það að rjúka frá félaginu og stofna
sérfélög hafi skilað nokkrum sköp-
uðum hlut. Þvert á móti. Ég vonast
til þess að menn andi eðlilega og
starfi af krafti innan Landssam-
bandsins,“ segir hann.
Hann segir þó mikla óvissu í kring-
um grásleppuveiðarnar almennt.
„Þær eru undir miklu meiri gagnrýni
en aðrar veiðar vegna þess hvernig
þær fara fram. Þetta eru netaveiðar
á grunnslóð þar sem kemur fyrir að
sjávarspendýr drukkna í veiðarfær-
unum. Það er þó ekki þannig að þau
farist í hvert sinn sem þau festast og
skýrsla sem Hafrannsóknastofnun
lét frá sér fara í þessum efnum er svo
botnlaus della að við fátt verður jafn-
að.“
Efast um kvótasetningu
Hann segir reynsluna almennt af
fyrri kvótasetningum gefa fulla
ástæðu til að hafa efasemdir þegar
slíkar hugmyndir ber á góma. „Það
hafa tvær meginkvótasetningar farið
fram frá stofnun Landssambandsins.
Fyrst þegar um þúsund bátum var
sturtað inn í kvótakerfið árið 1990 og
það tók stórútgerðina nokkra mánuði
að kaupa upp megnið af þeim flota. Í
dag er sá floti nánast horfinn, það eru
innan við 100 smábátar eftir í því
kerfi. Svo var það árið 2004 þegar
krókaaflamarkið var sett á laggirnar.
Þá voru bátarnir u.þ.b. 730 en þeir
eru rúmlega 200 í dag. Það er því
eðlilegt að maður efast um ágæti
hugmynda um kvótasetningar á smá-
bátaveiðar yfirleitt.
Það er alltaf þannig að stóru að-
ilarnir hafa margfalt betri aðgang að
fjármagni og því hafa þeir yfirhönd-
ina þegar kemur að verslun með
veiðiheimildir. Þetta er ekki bara á
Íslandi heldur alls staðar þar sem
svona kerfi hefur verið sett upp,“
segir formaðurinn að lokum.
Kveðst vona að menn andi léttar
„Strandveiðitímabilið stendur yfir og þessar veiðar eru sífellt að verða mikilvægari hluti af smábátaútgerðinni,“ segir Arthur
Bogason, formaður Landssambands smábátaeigenda. Hann segir baráttunni fyrir tilvist smábátaútgerða hvergi nærri lokið.
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Sumir telja að veiðarfærin sem smábátar notast við séu þau umhverfisvænstu.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Arthur Bogason segir skýrslu Hafrannsóknastofnunar um dauða sjávarspendýra í grásleppunetum „botnlausa dellu“.