Morgunblaðið - 28.07.2021, Síða 25

MENNING 25
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. JÚLÍ 2021
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ ÍSLENSKU
OG ENSKU TALI
10
mínútur og 38 sek-
úndur í þessari undar-
legu veröld er saga
með ævintýralegum
og hlýjum blæ, þrátt fyrir að hún
fjalli í raun um ískaldan og erfiðan
veruleika jaðarhópa. Sagan segir frá
Tekíla-Leilu, konu frá borginni Van í
Tyrklandi sem starfar í kynlífsiðnaði
í höfuðborg landsins, Istanbúl. Frá-
sögnin hefst í raun nálægt endinum,
þar sem Leila liggur látin í rusla-
tunnu og kallar fram minningar um
ævi sína. Lesandinn fær að kynnast
Leilu og hópnum sem hana um-
kringir, hóp sem samanstendur af
fólki sem, ýmist leynt eða ljóst,
stendur utangarðs í samfélaginu.
Sagan er hjartnæm, hrá, trufl-
andi, full af húmor, óþægileg og hríf-
andi, allt á sama tíma. Höfundi tekst
vel að kynna lesandann og hinar at-
hyglisverðu persónur, sem eiga það
allar sameiginlegt að hafa ýmsa fjör-
una sopið. Vernd-
arar Leilu, ef svo
má að orði kom-
ast, eru mikil-
vægustu persón-
urnar, ásamt
Leilu sjálfri. Ör-
litlu ljósi er varp-
að á sögur þeirra
fimm en helst
kynnist lesandinn
verndurunum á samskiptum þeirra
við Leilu, fyrir og eftir andlát henn-
ar. Flestar þeirra eru lesandanum
framandi. Þær standa allar á jaðr-
inum og hafa mismikla ástríðu fyrir
að breyta því ástandi sínu. Allar
virðast þær í raun vera fórnarlömb
örlaga sinna, rétt eins og Leila sjálf.
Þannig eru utanaðkomandi að-
stæður, sem má segja að séu að
stærstu leyti misrétti kynjanna og
fordómar fyrir hinsegin fólki, helsti
drifkrafturinn í lífi persónanna. Það
er niðurdrepandi sýn en einnig
raunsæ í því samhengi sem hún er
sett í í bókinni. Höfundi tekst vel að
koma lesandanum í skilning um það
að fólk sem stendur á jaðri sam-
félagsins og lifir lífi sem aðrir hyggj-
ast fordæma, hefur í mörgum til-
vikum ekki haft val um annað, og er
svo ólánsamt að lifa í samfélagi sem
því er ekki leyft að tilheyra. Orð höf-
undar í lok bókar eiga einkar vel við
í þessu samhengi: „Margt í þessari
bók er rétt en allt er það skáld-
skapur.“
Bókin er þannig smekkfull af aug-
ljósum boðskap, ákalli til lesandans
um að dæma fólk ekki af örlögum
þess. Höfundur áréttar að hvert ein-
asta mannsbarn eigi sér sögu og
sumar þeirra séu átakanlegri en
aðrar.
Jafn plássfrekar og persónurnar
eru í söguþræðinum þá nær Istanbúl
samt einhvern veginn að gnæfa yfir
allt. Borgin snertir hvern einasta
þráð sögunnar og er borgin, eins og
sagan sjálf, samtímis hræðileg og
dásamleg.
„Istanbúl var sjónhverfing. Misheppnað
töfrabragð. […] Það var í rauninni ekki
til nein ein Istanbúl. Það voru hins veg-
ar til margar útgáfur af Istanbúl sem
allar áttu sín á milli í baráttu, sam-
keppni og átökum þar sem hver um sig
áttaði sig á að aðeins ein þeirra myndi á
endanum hafa vinninginn. […] Allar
þessar borgir lifðu sínu lífi innan hver
annarrar eins og lifandi matrúskur.“
Lýsingarnar á Istanbúl gera sög-
una á köflum draumkennda, örlítið
óraunverulega, þó um raunveruleg-
an stað sé að ræða. Það er ljóst að
höfundur þekkir hvert skúmaskot
borgarinnar vel, eða nær í það
minnsta að blekkja lesandann til
þess að halda það.
Virkjar öll skilningarvitin
Stíll höfundar er óvenjulegur og nær
að virkja öll skilningarvit lesandans.
Við lesturinn finnur hann fyrir hita-
svækjunni í Istanbúl, bragðar brúð-
kaupstertur, finnur stæka lyktina af
áríðandi hættunni sem fylgir brenni-
steinssýru, heyrir óþolandi köll máv-
anna og sér „litadýrð morgunroð-
ans“ á himninum í Istanbúl. Þrátt
fyrir að stíllinn sé fullur af smáat-
riðum er hann samtímis blátt áfram
og jafnvel örlítið stirður á köflum, þó
sé ekki gott að segja hvort það sé
verk höfundar eða þýðanda.
Á heildina litið er 10 mínútur og
38 sekúndur í þessari undarlegu ver-
öld framandi saga um áföll og sigra
sem fær lesandann til þess að hugsa
um misréttið í heiminum. Bókin nær
að greypa sig í minni lesandans,
henni verður ekki gleymt svo glatt.
Ljósmynd Dogan Kitap/Zeynel Abi
Hjartnæm „Bókin nær að greypa sig í minni lesandans, henni verður ekki
gleymt svo glatt,“ segir um sögu Elif Shafak, 10 mínútur og 38 sekúndur í
þessari undarlegu veröld. Sagan gerist í Istanbúl sem gnæfir yfir allt.
Skáldsaga
10 mínútur og 38 sekúndur í þessari
undarlegu veröld
bbbbn
Eftir Elif Shafak.
Þýðandi Nanna B. Þórsdóttir.
Mál og menning, 2021. Kilja, 365 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
Saga af jaðrinum
Þrettán árum eftir að dómstóll
ákvað að faðir bandarísku tón-
listarkonunnar Britney Spears,
James P. Spears, yrði fjárhalds-
maður hennar og með alhliða um-
sjón með hennar málum, hefur nýr
lögmaður söngkonunnar krafist
þess að faðirinn víki og skipt verði
um fjárhaldsmann.
Britney Spears tjáði sig í fyrsta
skipti um fyrirkomulagið fyrir rétti
fyrir mánuði síðan og kvaðst afar
ósátt við það. Hún kvaðst búa við
ofríki föður síns sem ráðskist með
líf hennar og nú, eftir að hún gat
ráðið annan lögmann en þann sem
fór áður með málið, þá hefur sá tek-
ið þetta skref. Lögmaðurinn, Mat-
hew S. Rosengart, er fyrrverandi
saksóknari og hefur á síðustu árum
unnið fyrir ýmsar stjörnur skemmt-
anageirans vestanhafs. Krafan um
að faðirinn hætti afskiptum af
söngkonunni, sem mun vera afar
efnuð, er sögð í The New York Tim-
es vera fyrsta skref í að Spears öðl-
ist frekara sjálfræði en fyrir-
komulagið sem ríkt hefur kallar
Rosengart „Kafkaíska martröð“
fyrir Spears.
Britney Spears er 39 ára. Hún
missti sjálfræðið árið 2008 eftir að
hafa um tíma glímt við andleg veik-
indi en hún átti þá tvö ung börn.
Faðirinn hætti afskiptum af Spears
AFP
Frelsiskrafa Stuðningsfólk Britney
Spears hefur krafist þess að faðir tónlist-
arkonunnar hætti að stjórna lífi hennar.
Hryllingskvikmyndin Særingamaðurinn, The Exorcist,
sló í gegn árið 1973 í leikstjórn Williams Friedkin og
nutu kvikmyndahúsagestir um heimsbyggðina þess að
láta söguna um andsetna unga stúlku hræða sig. Myndin
hreppti Óskarsverðlaun fyrir besta handrit eftir útgef-
inni sögu. Nú hefur framleiðslufyrirtækið Universal
tryggt sé réttinn til að gera þrjár nýjar kvikmyndir út
frá sögunni um særingamanninn og greiðir samkvæmt
The Guardian 400 milljónir dala fyrir réttinn. Ekki verð-
ur um endurgerð upphaflegu sögunnar að ræða heldur
er þeim lýst sem spennandi framhaldi af atburðunum
sem þar koma við sögu.
Upplýst hefur verið að ein af stjörnum gömlu myndarinnar, leikkonan
Ellen Burstyn, verði aftur í einu aðalhlutverkanna en Leslie Odom Jr. verð-
ur einnig í stóru hlutverki. Fyrsta kvikmynd þríleiksins mun verða frum-
sýnd í kvikmyndahúsum haustið 2023 en fyrirhugað er að seinni mynd-
irnar tvær verði í kjölfarið aðgengilegar í streymi.
Þríleikur út frá Særingamanninum
Max von Sydow í
myndinni frá 1973.