Fréttablaðið - 21.12.2021, Side 12

n Halldór
n Frá degi til dags
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is,
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún
Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Háskóla-
samfélagið
er hluti af
þessum
vanda. Enn
er verið
að kenna
þessi
gamaldags
fræði í
háskólum
um allan
heim.
Krefjumst
þess að
íslensk
stjórnvöld
mótmæli
þegar
þrengt er
að frelsinu.
Eigum Jóla peysur & kjóla,
jakka & skyrtur
vertu vel hirtur, fyrir jólin
Fyrir rúmum áratug sátum við mörg límd við sjón-
varpsskjáinn að fylgjast með því þegar bandarískir og
breskir hermenn skutu saklaust fólk á færi í Írak. Við
lásum í blöðum um leyniplögg sem afhjúpuðu morð og
pyntingar á ábyrgð NATÓ-ríkja í Afganistan, Írak, Líbíu
og víðar. Við lásum fréttir af leynilegum alþjóðasamn-
ingum um markaðsvæðingu almannaþjónustunnar.
Áfram mætti telja upplýsingar sem valdhafar heimsins
vildu að leynt færu en voru settar fram í dagsljósið.
Gerandinn var Wikileaks sem lengi vel starfaði undir
forystu Julian Assange.
Hann átti ríkan þátt í að afhjúpa stríðsglæpi, pynt-
ingar og siðleysi í alþjóðasamningum. Að uppistöðu
til eru ekki véfengdar þær upplýsingar sem Wikileaks
færði fram í dagsljósið. Aðeins hitt er gagnrýnt af hálfu
valdhafa að svo skuli yfirleitt hafa verið gert. Wikileaks
væri njósnastofnun og forgangsmál að koma á hana
böndum, sagði Mike Pompeo, fyrrverandi yfirmaður
leyniþjónustu Bandaríkjanna, CIA, síðar utanríkisráð-
herra. Og Assange skyldi látinn „svara til saka” í Banda-
ríkjunum, bætti hann við.
Lengi vel var Julian Assange í skjóli sendiráðs Ekva-
dors í London eða þar til í apríl 2019 þegar yfirvöld í
Ekvador létu undan þrýstingi Bandaríkjastjórnar og
heimiluðu bresku lögreglunni að fangelsa hann. Síðan
hófst slagur fyrir dómstólum þar sem tekist hefur verið
á um lögmæti framsalskröfu Bandaríkjastjórnar. Í
Bandaríkjunum ætti Assange yfir höfði sér margfaldan
lífstíðardóm. Slagurinn er háður í dómsal. Þó vita allir
að málið snýst um pólitík, hvor skuli rétthærri, stríðs-
glæpamaðurinn eða sá sem upplýsir um stríðsglæpinn.
Við þurfum að svara því hvert og eitt okkar hvað við
ætlum að gera. Við sem fyrir tilstilli fjölmiðla urðum
vitni að ofbeldinu. Og hvað ætlar heimspressan að
gera, sú hin sama og birti myndskeiðin og svo bréfin
og skjölin sem sýndu fram á glæpina? Við megum ekki
þegja þunnu hljóði þegar vegið er að grundvallar-
réttindum – ekki eins manns heldur mannréttindum
okkar allra.
Kynnum okkur málin. Krefjumst þess að íslensk
stjórnvöld mótmæli þegar þrengt er að frelsinu og taki
undir kröfu um að Julian Assange verði látinn laus. n
Þrengt að frelsinu
Ögmundur
Jónasson
fyrrverandi ráð-
herra
benediktboas@frettabladid.is
Nýr vinnustaður
Þegar enginn hélt lengur að
banns ett pestarfárið gæti komið
meira á óvart í sinni ýktustu
mynd er fjarstæðukennt að
heilum flokki sé kippt út úr þing-
húsinu í skiptum fyrir varamenn
sem áttu vísast ekki von á því
að setjast á þing í sjálfri jóla-
vikunni – sem er ekkert endilega
skemmtilegasti tíminn til að
hefja störf á nýjum vinnustað.
Þetta er hlutskipti Viðreisnar-
fólksins sem hélt það hefði ekki
komist inn á þing í haust, en gerði
það nú samt sem áður fáum mán-
uðum frá kosningum. Og nú er
bara spurning um viðreisn fasta-
fulltrúanna sem vonandi gengur
eftir og stendur undir nafni.
Nýr flokkur
Meðlimir Félags áhugafólks um
samsæris kenningar af glúrnustu
gerð hljóta að spyrja sig af hverju
það gerist á einum og sama
tímanum að allir þingmenn
Viðreisnar smitist af pestinni og
einn úr hópi Samfylkingar. Hvað
var Oddný G. Harðardóttir að
bralla með þessu fólki, var hún
að hnusa af nýjum vettvangi,
eftir að hafa verið sett af sem
formaður þingflokks síns flokks í
stað Helgu Völu Helgadóttur? Og
er smitið hefndin fyrir það? Hér
er kominn efniviður í svo góða
samsæriskenningu að jafnvel
hörðustu andstæðingar bólu-
setningar geta vart gert betur. n
Elín
Hirst
elinhirst
@frettabladid.is
Ein meginástæðan fyrir því hversu illa
gengur að ná árangri í loftslagsmálum
er sú að við notum úrelta mælikvarða
innan hagkerfa um allan heim til þess
að mæla hagvöxt. Mælikvarðinn sem
við notum nú kallast verg landsframleiðsla eða
Gross domestic product (GDP). Þegar landsfram-
leiðsla eykst, kallast það hagvöxtur, nokkuð sem
flestar þjóðir sækjast eftir í dag.
En þessir hefðbundnu gömlu mælikvarðar
taka ekki með í reikninginn þau neikvæðu áhrif
sem framleiðsla í hagkerfinu hefur á umhverfið.
Meira að segja er eyðilegging á umhverfinu, eins
og stór mengunarslys, talin okkur til tekna.
Sem dæmi, ef olíuslys verður, þá kallar það á
miklar hreinsunaraðgerðir sem auka landsfram-
leiðsluna og hagvöxt. Ef stríð brýst út, þá eykst
hergagnaframleiðsla með auknum hagvexti.
Mjög mörg fyrirtæki skila hagnaði í dag vegna
þess að við reiknum ekki með neikvæðum
afleiðingum framleiðslu eða starfsemi þeirra
fyrir umhverfið. Ef það væri gert yrði rekstrar-
grundvöllur þeirra ef til vill allt annar, jafnvel
brostinn.
Mörg alþjóðleg risafyrirtæki gætu séð arð-
semi sína hrynja því að hinir nýju mælikvarðar
myndu sýna fram á hversu miklu umhverfislegu
tjóni framleiðsla þeirra veldur. Til dæmis bíla- og
matvælaframleiðendur sem eru með mjög stórt
kolefnisspor. Það myndi því hafa miklar afleið-
ingar ef þessum mælikvörðum yrði breytt og það
er augljóslega tregða til þess.
Háskólasamfélagið er hluti af þessum vanda.
Enn er verið að kenna þessi gamaldags fræði í
háskólum um allan heim. Vöxtur er mældur á
ákveðinn hátt. Þú framleiðir vöru, neytandinn
kaupir hana og síðan er henni hent. Í staðinn
þurfum við að fara að hugsa í anda hringrásar-
hagkerfisins þar sem engu nýtilegu er hent heldur
er hráefnin notuð aftur og aftur til að framleiða
nýjar vörur. Mikilvægt er að kenna nemendum
að hugsa upp á nýtt þannig að við getum byrjað
að byggja upp nýja tegund hagvaxtar.
En á meðan við höldum GDP á lofti munu
auðvitað allir reyna að standa sig sem best sam-
kvæmt þeim mælikvarða. Auðvitað eru það
margir hagfræðingar sem sjá það í hendi sér að
núverandi mælikvarðar eru rangir og að við
verðum að breyta hagkerfum okkar, hagstjórn og
hvernig við metum verðmæti. Sem betur fer.
Við verðum að leiðrétta þessa kerfisvillu til að
laða fram nýsköpun í anda hringrásarhagkerfis
og verðlauna frumkvöðla sem vilja breyta þessu
kerfi. Ef við breytum ekki þessum mælikvörðum
náum við aldrei árangri í baráttunni við loftslags-
breytingar. n
Rangar tölur
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 21. desember 2021 ÞRIÐJUDAGUR