Fréttablaðið - 24.08.2022, Qupperneq 4

Það þarf að hafa í huga
að ef einhver sem
haldinn er geðrænum
kvilla fremur glæp, er
erfitt að fullyrða að
ástæða glæpsins sé geð-
rænn kvilli.
Grímur Atlason
framkvæmda-
stjóri Geðhjálpar
benediktboas@frettabladid.is
FASTEIGNIR Fyrstu merki um kólnun
á fasteignamarkaði eru farin að birt-
ast. Á höfuðborgarsvæðinu fór fram-
boð íbúða minnkandi út júlí þvert á
væntingar, en í ágúst hefur það hins
vegar aukist hratt eða úr 700 í 905 á
aðeins 20 dögum. Þetta segir í mán-
aðarskýrslu hagdeildar Húsnæðis-
og mannvirkjastofnunar.
Segir að kaupsamningar hafi ekki
verið færri síðan í apríl 2015 miðað
við sex mánaða meðaltal. Þótt íbúð-
um sem seljist yfir ásettu verði hafi
ekki fækkað mjög, þá hafi orðið tals-
verð fækkun á íbúðum sem seljast
5 prósentum eða meira yfir ásettu
verði. Íbúðir seljist þannig síður
mikið yfir ásettu verði. ■
Kólnun hafin á
fasteignamarkaði
gar@frettabladid.is
IÐNAÐUR Matvælastofnun segir
aðeins hægt að notast við afurðar-
heitið „íslenskur lax“ um lax sem
veiddur sé með stöng eða neti.
Heitið megi ekki nota um eldislax.
Þetta kemur fram í umfjöllun
matvælaráðuneytisins um kæru
frá ónefndu fyrirtæki sem sætti sig
ekki við ákvörðun Matvælastofn-
unar um synja ósk þess um vernd
fyrir afurðarheitið „íslenskur lax“.
Matvælastofnun boðaði í júní
í fyrra  að umsókninni yrði hafn-
að. Sagðist fyrirtækið þá  vilja fá
af hentar umsagnir annarra aðila
sem stofnunin hefði aflað og krafð-
ist þess til vara að afurðarlýsingin
næði einnig til eldislax af íslenskum
stofni og að verndin myndi bæði
vísa til landsvæðis og uppruna. Þá
taldi fyrirtækið að Matvælastofnun
hefði ekki sinnt skyldu sinni til að
rannsaka málið með því að af la
umsagna.
Matvælastofnun sagðist ekki
hafa þurft að af la umsagna þar
sem umsókn fyrirtækisins hafi
verið ófullnægjandi. Matvælaráðu-
neytið segir að hafi svo verið hafi
átt að gefa fyrirtækinu tækifæri til
lagfæringa áður en umsóknin var
afgreidd. Síðan hafi átt að  senda
hana til umsagnar Einkaleyfastofu
og Samtaka atvinnulífsins eins og
lög mæli fyrir um. Þess vegna sé
ákvörðunin felld úr gildi og Mat-
vælastofnun gert að taka málið fyrir
að nýju. ■
Eldislax má ekki heita íslenskur lax segir Matvælastofnun
Eldislax í sjókví.
MYND/ERLENDUR GÍSLASON
gar@frettabladid.is
ORKUMÁL Breki Logason, sam-
skiptastjóri Orku náttúrunnar,
segir fyrirtækið ekki vilja tjá sig um
ásakanir sem Hulda Guðmunds-
dóttir, bóndi á Fitjum í Skorradal,
setti fram í Fréttablaðinu í gær.
Hulda sagði Orku náttúrunnar
bæði hafa farið með rangt mál og
komið óheiðarlega fram, í tengslum
við fyrirhugaðar framkvæmdir
við Andakílsárvirkjun, þar sem til
stendur að grafa upp úr inntakslóni
og hækka og endurgera stíflur. ■
ON vill ekki tjá
sig um ásakanir
HJARTA
OG
ÆÐAKERFI
ARCTIC HEALTH
AHI.IS
OMEGA-3 COLLAGEN
HREIN ÍSLENSK FÆÐUBÓT
Í POKUM FYRIR LÁGMARKS KOLEFNISSPOR
Breki Logason,
samskiptastjóri
ON.
gar@frettabladid.is
SKIPULAGSMÁL Fækka á akreinum
á Háaleitisbraut ofan Bústaðavegar
úr fjórum í tvær og leggja af tvær
beygjuakreinar. Framkvæmdir
vegna þessa hefjast í september.
Umferð verður tímabundið beint
um Áland ofan Borgarspítala og
Fossvogsveg neðan spítalans.
„Rökin fyrir því að þrengja Háa-
leitisbrautina eru nokkur,“ segir í
svari frá Reykjavíkurborg til Frétta-
blaðsins. „Ekki er metin þörf á því
að hafa 2+2 akreinar á þessum vegi
með tilliti til umferðarmagns sem
um þennan veg fer,“ segir í svarinu.
Akvegurinn verður því með einni
akrein í hvora átt.
„Þar sem loka á framhjáhlaupi í
gatnamótum við Bústaðaveg verður
Háaleitisbraut einnig þrengd um
eina akrein til norðurs, að öðru leyti
verður áfram sami akreinafjöldi og
nú í aðdraganda gatnamótanna.“
Háaleitisbraut þrengd og beygjuakreinar lagðar niður
Öryggisatriði sé að huga að
gangandi og hjólandi vegfarendum
sem þessar aðgerðir snúist um,
ekki verði átt við akreinafjölda á
Bústaðavegi.
„Nema að lögð verða niður tvö
framhjáhlaup í gatnamótunum, líkt
og gert var á gatnamótum Grensás-
vegar og Bústaðavegar.“
Beygjuakreinarnar – eða fram-
hjáhlaupin – sem hverfa, eru ann-
ars vegar frá Háaleitisbraut vestur
Bústaðaveg þegar komið er niður
Háaleitisbraut og hins vegar frá Háa-
leitisbraut austur Bústaðaveg þegar
ekið er frá Borgarspítalanum. ■
Sálrænir erfiðleikar hrjá ger-
endur í mörgum manndráps-
málum undanfarið. Geðhjálp
segir um of byggt á lyfjum
sem úrræði.
bth@frettabladid.is
SAMFÉLAG Í norrænni skýrslu um
banvænt of beldi síðustu áratugi
kemur fram að geðræn vandamál
séu nokkuð tíð í manndrápsmálum
hér á landi.
Meðal nýlegra mála eru íkveikjan
á Bræðraborgarstíg sem olli bana
þriggja, Barðavogsmálið svokallaða
þar sem maður var myrtur með bar-
efli og Blönduóssmálið nú.
17 prósent manndrápa á Íslandi
enda, samkvæmt skýrslunni, í
ósakhæfi vegna geðkvilla sem er í
samanburði við hin Norðurlöndin
hátt hlutfall.
Langf lest morð hér á landi eru
samk væmt skýrslunni framin
í Reykjavík. Harmleikurinn á
Blönduósi um síðustu helgi er því
ekki dæmigert tilvik, enda oft hald-
ið fram að öryggi íbúa sé meira úti
á landi en á höfuðborgarsvæðinu.
Til eru svokallaðir heitir reitir sam-
kvæmt skýrslunni, þar sem mann-
dráp eru oftast framin, tiltekin
hverfi í Reykjavík eru til marks um
það.
Algengast er að gerendur í morð-
málum undanfarinna ára séu karlar,
oftast á vinnualdri en án atvinnu.
Gerendur eru oft undir áhrifum
efna eða lyfja. Óvíst er hvort skot-
maðurinn á Blönduósi var á lyfjum
eða undir áhrifum efna. Beðið er
niðurstöðu úr krufningarskýrslu.
Grímur Atlason, framkvæmda-
stjóri Geðhjálpar, segir að umfang
geðheilbrigðismála sé um 25 pró-
sent af heilbrigðiskerfinu en fjár-
magn til málaflokksins sé aðeins
4,6-4,7 prósent, samkvæmt skýrslu
Ríkisendurskoðunar og gagna
OECD. Telur Grímur að aukið fjár-
magn til málaflokksins gæti fækkað
alvarlegum glæpum?
„Það þarf að hafa í huga að ef
einhver sem haldinn er geðrænum
kvilla fremur glæp, er erfitt að full-
yrða að ástæða glæpsins sé geðrænn
kvilli,“ svarar Grímur.
Hann bendir á að fólk sem búi
við geðrænar áskoranir sé oft einn-
ig jaðarsett, í fátæktargildu, búi illa.
„Þetta eru utanaðkomandi þættir
sem vega þungt.“
Grímur segir að margs konar
of beldisverk eigi sér stað í stjórn-
leysi, stundum vegna geðrofs eftir
fíkniefnaneyslu eða ofurölvun.
„Við heyrum af þessum málum
allar helgar,“ segir Grímur og varar
við stimplun.
Grímur segir þó morgunljóst að
geðmálin séu vanfjármagnaður
málaflokkur svo áratugum skipti.
Annar vandi sé  að geðmeðferð á
Íslandi byggi um of á lyfjagjöf en
ekki samtalsmeðferð  eða öðrum
úrræðum.
Margrét Valdimarsdóttir, dósent
í lögreglufræði við Háskólann á
Akureyri, varar einnig við stimplun.
Hún bendir á að margt fólk stríði við
geðrænan vanda án þess að beita
ofbeldi.
Fréttablaðið náði tali af Líneik
Önnu Sævarsdóttur, formanni vel-
ferðarnefndar, en heilbrigðismál
heyra undir nefndina. Líneik sagð-
ist vegna annríkis og fundahalda
austur á landi ekki hafa tíma til að
svara spurningum blaðsins um geð-
vernd og ofbeldi. ■
Sautján prósent enda í ósakhæfi
Meðal manndrápsmála undanfarið þar sem grunur leikur á geðveilu eru íkveikjan á Bræðraborgarstíg sem olli bana
þriggja, Barðavogsmálið þar sem maður var myrtur með barefli og Blönduóssmálið nú. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Líneik Anna
Sævarsdóttir
formaður vel-
ferðarnefndar
Bústaðavegur
H
áa
le
iti
sb
ra
ut
x
x
x
x
Gatnamót Bústaðavegar og Háaleitisbrautar
4 Fréttir 24. ágúst 2022 MIÐVIKUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ