Fréttablaðið - 08.09.2022, Qupperneq 6

Æðsti yfirmaður kosn-
ingamála í Colorado
hefur gripið til þess
ráðs að fá sér lífverði
Konur flytja nær 2
árum fyrr út en karlar.
© GRAPHIC NEWS
49,9
JÚLÍ
**S&P Global Eurozone Composite Output mælir hagvísa í framleiðslu- og þjónustugeirunum,
byggt á gögnum frá meira en 5.000 fyrirtækjum.
Heimildir: Reuters, Trading Economics, S&P Global Mynd: Liza Summer (Pexels)
60
70
50
40
30
20
10
2018 2019 2020 2021 2022
Allt undir 50 gefur
til kynna samdrátt.
HagkerŸ taka a¡ur við sér þegar
takmörkunum vegna Covid er a£étt.
Jan. 2020, Covid-19:
Miklar og langvarandi
lokanir he¤ast vorið 2021.
Feb. 2022:
Innrás
Rússlands í
Úkraínu.
1. sept.: Rússar skrúfa
fyrir Nord Stream 1
gasleiðsluna til Evrópu.
48,9
ÁGÚST
Svartsýni sem birtist í nýlegum könnunum bendir til
þess að efnahagslægð sé óum£ýjanleg á evrusvæðinu í kjölfar
mikillar hækkunar framfærslukostnaðar.
Efnahagslægð voŸr yŸr EvrópuRússar hafa skrúfað fyrir gas
til Evrópu til að bregðast við
viðskiptaþvingunum Evrópu-
sambandsins vegna innrásar
þeirra í Úkraínu. Orkukrepp-
an stefnir háleitum umhverf-
ismarkmiðum ESB í hættu.
thp@frettabladid.is
ORKUMÁL Fram undan er erfiður
vetur í Evrópu. Vegna viðskipta-
þvingana sem settar hafa verið á
Rússa sökum innrásar þeirra í Úkra-
ínu hafa þeir skrúfað fyrir f lutning
á gasi til Evrópu og því þurfa ríki að
horfa til annarra leiða til að full-
nægja orkuþörf álfunnar.
Árið 2020 voru um 40 prósent
gass sem notað var í Evrópu frá
Rússlandi og samkvæmt Eurostat
eru um 70 prósent raforkufram-
leiðslu í Evrópusambandinu (ESB)
með jarðefnaeldsneyti.
Hlutur kola í orkuframleiðslu
jókst um 10 til 15 prósent í fyrra
þegar gas var af skornum skammti
vegna mikilla kulda í Evrópu og
gera má ráð fyrir að aukningin
verði enn meiri á þessu ári. Stærstu
kola f r a m leiðendu r á l f u nna r,
Þýskaland og Pólland, auka hana
nú og Austurríki og Holland ætla
að gera slíkt hið sama. Þjóðverjar,
sem reitt hafa sig á ódýrt rússneskt
gas til að knýja iðnað landsins,
endurræsa nú kolaver til að bæta
upp fyrir gasskortinn. Liz Truss,
nýr forsætisráðherra Bretlands, vill
auka gasframleiðslu í Norðursjó til
að tryggja orkuöryggi.
Ursula von der Leyen, forseti
framk væmdastjórnar Evrópu-
sambandsins, lýsti því yfir í gær
að komið yrði á „lögbundnum
takmörkunum á raforkunotkun á
álagstíma“ til að „fletja kúrfu“ raf-
orkunotkunar í ríkjum ESB.
Í fyrra lýsti sambandið því yfir
að það yrði kolefnishlutlaust árið
2050 og í maí var hulunni svipt af
REPowerEU, aðgerðaáætlun ESB
í grænni orkuframleiðslu. Mark-
miðið er að 45 prósent orku í sam-
bandinu verði framleidd með
endurnýjanlegum orkugjöfum.
„Efnahagur byggður á jarðefnaelds-
neyti hefur náð hámarki,“ sagði von
der Leyen í fyrra.
Nú þegar skrúfað er fyrir gasið er
erfitt að standa við þessi markmið.
Evrópa stendur frammi fyrir því að
þurfa að mæta orkuþörf strax og því
þarf að horfa til aukinnar notkunar
jarðefnaeldsneytis.
Samkvæmt hugveitunni Ember
Climate stefnir í að stjórnmála-
menn í Evrópusambandsríkjum
eyði um 50 milljörðum evra í fjár-
festingar í vinnslu jarðefnaelds-
neytis, stjórnmálamenn sem lýstu
því yfir fyrir ári að framtíðin væri
græn. Auk þess verður ráðist í björg-
unaraðgerðir af svipaðri stærð og
eftir fjármálakreppuna 2008 til að
hlífa neytendum við miklum hækk-
unum rafmagnsreikninga.
Ríkin átta við Eystrasaltið ætla að
stórauka raforkuframleiðslu með
vindorku og vinna meira saman
að því markmiði. Á fundi ríkjanna
í lok ágúst fullyrti von der Leyen að
mæta mætti allri orkuþörf ríkjanna
með vindorku árið 2030. „Eins lengi
og við treystum á jarðefnaeldsneyti
erum við berskjölduð,“ sagði danski
forsætisráðherrann Mette Fredrik-
sen. Aukin vindorkuframleiðsla á
næstu árum leysir þó ekki vandann
sem nú steðjar að.
Hagsmunaaðilar og stjórnmála-
menn víða í álfunni berjast nú fyrir
því að gasvinnsla með vökvabroti
(e. fracking) hefjist í stórum stíl til
að takast á við orkukreppuna. Hún
er bönnuð í mörgum Evrópuríkjum
en Ungverjar hafa ákveðið að hefja
vökvabrotsvinnslu. Bandaríkin
stunda vinnslu með vökvabroti af
krafti og hafa dregið mjög úr inn-
flutningi á olíu þökk sé því.
Vökvabrot er gríðarlega meng-
andi og í rannsókn Cornell-háskóla
frá 2019 kom fram að það væri
valdur að meira en helmingsaukn-
ingu á útblæstri frá framleiðslu jarð-
efnaeldsneytis áratuginn á undan.
Dæmi eru um að slík vinnsla valdi
jarðskjálftum en hún útheimtir
mikið af vatni og mengar grunnvatn
sem rannsóknir benda til að auki
líkur á hvítblæði hjá börnum. ■
Orkukreppa er í Evrópu
thp@frettabladid.is
BANDARÍKIN Víða um Bandaríkin er
unnið að því að herða öryggisgæslu
fyrir kosningar sem fram fara 8.
nóvember. Þá verður kosið um öll
sæti í fulltrúadeildinni og 35 af 100
sætum í öldungadeildinni, auk þess
sem kosið er um ríkisstjóra í fjöl-
mörgum ríkjum.
Donald Trump, fyrrverandi for-
seti, heldur því fram án nokkurs
rökstuðnings að brögð hafi verið
í tafli er Joe Biden vann yfirgnæf-
andi sigur í forsetakosningunum
fyrir tveimur árum og stuðnings-
fólk hans trúir lygum hans um að
kosningarnar hafi verið ólögmætar.
Vegna þessa hafa kjörstjórnir
víða um land ákveðið að herða
öryggisgæslu af ótta við að einhver
úr röðum stuðningsfólks forsetans
muni ráðast gegn kjörstöðum og
kjörstjórnum. Á skrifstofu kjör-
stjórnar í sýslu einni í Wisconsin
hefur verið sett upp öryggisgler og
myndavélar eftir að reynt var að
brjótast inn á skrifstofuna í apríl.
Æðsti yfirmaður kosningamála í
Colorado hefur gripið til þess ráðs
að fá sér lífverði eftir að einn stuðn-
ingsmanna Trumps, með tengsl við
hægri öfgahópa, sagði að ráða ætti
henni bana. Dæmi eru um að með-
limir kjörstjórna hafi sagt af sér af
ótta við ofbeldi. ■
Öryggisgæsla hert í
aðdraganda kosninga
Atkvæði talin í Maricopa-sýslu í Arizona. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
kristinnhaukur@frettabladid.is
SAMFÉLAG Portúgalar flytja seinast
allra íbúa Evrópusambandsins frá
foreldrum sínum, að meðaltali 33,6
ára að aldri. Þar á eftir koma Króat-
ar, Serbar, Slóvakar og Grikkir. Þetta
kemur fram í nýjum tölum Euro stat,
tölfræðistofnunar Evrópusam-
bandsins.
Athygli vekur að Ítalir eru aðeins
í sjöunda sæti sem rímar ekki vel
við staðalmyndina. Ítalir eru að
meðaltali innan við þrítugt þegar
þeir flytja að heiman.
Ekki liggja fyrir tölur um Ísland
en almennt séð f lytja Norður-
landabúar snemma að heiman.
Svíar flytja yngstir út, aðeins 19 ára
gamlir, en Finnar og Danir 21 árs.
Meðaltal Evrópusambandsins alls
er 26,5 ár.
Karlmenn dvelja mun lengur í
foreldrahúsum en konur. Í heildina
er munurinn nærri tvö ár. Yngstar
flytja sænskar konur út, 18,8 ára, en
lengst dvelja króatískir karlar í for-
eldrahúsum, til 34,9 ára aldurs. ■
Portúgalar búa lengst hjá foreldrum
GarðHÚS
á20%
afslætti
til 15. september
Martin 13,6 m2
695.996
869.995
Þú sparar
173.999
Þú sparar
37.657
Sam 2,4 m2
150.628
188.285
Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins, ræddi í gær við Jonas Gahr Støre, forsætisráðherra Noregs,
um orkumál í Evrópu. Í færslu á Twitter-síðu sinni skrifaði von der
Leyen að Norðmenn hefðu aukið gasframleiðslu sína handa Evrópu
og að Noregur væri „sannkallað akkeri fyrir orkuöryggi Evrópu“.
Frá því að Rússar skrúfuðu fyrir gasflutninga til Evrópu hefur
Noregur tekið fram úr Rússlandi sem stærsti innflytjandi á gasi til
Evrópu. Evrópuríkin hafa viðrað möguleikann á því að setja verðþak á
gasi til þess að gera orkuverðið viðráðanlegra í vetur. Í viðtali við The
Financial Times sagði Støre að Noregur útilokaði ekki slíkar fyrirætl-
anir en varaði ESB við aðgerðum sem kynnu að ógna framboðsöryggi
í aðdraganda vetrar.
Evrópusambandið leitar á náðir Norðmanna
6 Fréttir 8. september 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ