Fréttablaðið - 08.09.2022, Side 11
Þorsteinn
Pálsson
n Af Kögunarhóli
Síðustu mánuði hefur veðrið
vikið fyrir vöxtunum, sem helsta
umræðuefni daglegs lífs.
Forysta verkalýðsfélaganna
birtir reglulega svimandi útreikn-
inga um áhrif vaxtahækkana á
heimilin. Enginn getur andmælt
þeim.
Sagan endurtekur sig. Verð-
bólgan þrengir mest að þeim sem
lakast eru settir.
Svarið
Seðlabankinn segir að þetta sé
vopnið sem bíti. Það er kórrétt.
Forysta verkalýðsfélaganna vill
grípa til annarra vopna. Andsvarið
er þó auðvelt. Horfið bara á efna-
hagslegu ringulreiðina í Tyrklandi
þar sem aðrar leiðir voru reyndar.
Til þess að sætta lágtekjuheim-
ilin og lítil og meðalstór fyrirtæki
við vaxtahækkanir Seðlabankans
svarar ríkisstjórnin því til að vextir
hækki líka í útlöndum. Það er rétt.
Spurningin
Spurningin sem enginn spyr er
hins vegar þessi: Hvers vegna þarf
vaxtavopnið í íslenska krónuhag-
kerfinu að bíta tíu sinnum fastar
en í danska krónuhagkerfinu
þegar verðbólga er nánast sú sama
í báðum hagkerfunum?
Kannski er hitt þó enn stærri
spurning: Hvers vegna hefur ríkis-
stjórnin ekki skýrt þennan mikla
mismun út fyrir launafólki og
stjórnendum lítilla og meðalstórra
fyrirtækja?
Ríkisstjórnin þarf ekki að skýra
þetta út fyrir þeim stóra hluta
fyrirtækja, sem hefur yfirgefið
krónuhagkerfið. Þau taka lán í
erlendum myntum og kæra sig
kollótt um þessa mismunun. Hún
bitnar aðallega á starfsfólki þeirra.
Ójöfnuður
Þessi mismunun skerðir lífskjör
heimila á Íslandi í ríkari mæli en
í grannríkjunum. Hún veikir um
leið samkeppnisstöðu lítilla og
meðalstórra fyrirtækja gagnvart
erlendum keppinautum.
Samkeppnisstaða fyrirtækjanna
utan krónuhagkerfisins, sem geta
tekið erlend lán, raskast hins vegar
minna. Þetta er eina sjáanlega
skýringin á því að ríkisstjórnin
kemst upp með að loka augunum
fyrir þessum alvarlega ójöfnuði í
þjóðarbúskapnum.
Ef þessi fyrirtæki hefðu þurft
að þola sömu vaxtahækkanir og
heimilin hefði forysta atvinnulífs-
ins brýnt raustina fyrir löngu.
En eru ekki bara eðlilegar
skýringar á þessum mun á vaxta-
hækkunum hér og í Danmörku? Jú,
vitaskuld.
Spurningin er aftur á móti sú
hvort þær eru þess eðlis að við
sannfærumst um að þær þjóni
hagsmunum íslenskra heimila í
bráð og lengd.
Skýringar
Almenna skýringin er sú að það
leiði einfaldlega af eðli hlutanna að
vextir þurfi að vera hærri í svo litlu
peningakerfi. Það er rétt.
Andsvarið er bara þetta: Fá heim-
ilin eitthvað í staðinn, sem vegur
ójöfnuðinn upp? Ríkisstjórnin
hefur ekki sýnt fram á það.
Önnur skýring er sú að hag-
vöxtur sé svo mikill. Um þessar
mundir er hagvöxturinn sá sami
hér og í Danmörku. Í fyrra var hag-
vöxtur að meðaltali heldur meiri
á evrusvæðinu en í ár hefur Ísland
sigið fram úr því meðaltali. Þetta er
alltént ekki fullnægjandi skýring á
tíföldum mun.
Svo
Svo er sagt að vextir þurfi að vera
hærri hér af því að þeir bíta ekki á
þau fyrirtæki sem taka erlend lán.
Þetta er rétt. Spurningin er: Þurfa
heimilin að sætta sig við þann
ójöfnuð eins og lögmál náttúr-
unnar?
Eins er á það bent að vextir þurfi
að vera hærri hér til þess að laða
erlent fjármagn inn á verðbréfa-
markaðinn. Þetta er líka rétt.
En spurningin er aftur: Af hverju
eiga íslensk heimili að sætta sig við
að borga útlendum fjármagnseig-
endum vexti, sem heimilin í þeirra
eigin löndum eru ekki tilbúin til að
greiða?
Skýringarnar eru að einhverju
eða öllu leyti skotheldar. Þær vekja
bara erfiðar spurningar. Þess vegna
forðast ríkisstjórnin að ræða þær.
Framtíðarsýn
Af hverju í ósköpunum jöfnum við
ekki stöðu heimilanna og lítilla
og meðalstórra fyrirtækja með
því að tengjast erlendri mynt eða
ganga í alþjóðlegt myntbandalag?
Það gera ekki bara flestar þjóðir af
sömu stærð heldur líka þær stærri.
Árum saman hefur svarið verið:
Það tekur tíma. Við viljum gera
eitthvað strax. En heimilin sitja
enn í sama farinu af því að skjóta
varanlega heimatilbúna töfra-
lausnin er ekki til.
Er ekki kominn tími á kerfis-
breytingu, sem byggir á fram-
tíðarsýn? Forysta launafólks og
stjórnendur lítilla og meðalstórra
fyrirtækja mættu spyrja þannig. n
Spurningin
sem enginn spyr
Happdrætti SÍBS er hornsteinn
framkvæmda á Reykjalundi
9. flokkur 2022
Útdráttur 6. september 2022
PENINGAVINNINGAR kr. 100.000
PENINGAVINNINGAR kr. 500.000
AUKAVINNINGAR kr. 100.000AÐALVINNINGUR kr. 5.000.000
PENINGAVINNINGAR kr. 50.000
PENINGAVINNINGAR kr. 25.000
VÖRUÚTTEKT kr. 30.000
VINNINGASKRÁ
Tryggðu þér miða á sibs.is eða í síma 560 4800 Afgreiðsla vinninga hefst þann 20. september 2022
Birt án ábyrgðar um prentvillur
609
1079
1288
1432
3088
5082
5107
5724
6134
6243
6744
7039
8721
9810
10008
10206
10363
10728
10769
10795
10981
11848
13161
13870
15154
16583
17336
18476
19451
21576
23137
23228
23526
23753
24094
24207
25239
25417
25739
26599
27773
28414
29225
29292
31545
31779
32968
33945
34650
34882
35680
35838
36391
37658
38673
39079
40196
40355
42068
42563
42594
45963
47392
48283
49044
49771
53294
53708
55263
55479
56508
58782
58867
58897
58924
59087
59270
61123
61159
62772
63438
64683
69376
69748
70742
71418
72092
72814
73468
73917
74094
74579
75201
75560
76430
76791
77153
77273
78363
78804
463
1932
2388
3057
3292
3526
4138
4461
4896
5025
5259
5364
5643
5922
6109
6376
6558
6565
7253
7401
7702
7814
8623
8696
8855
9106
9142
9254
9349
10244
10751
11089
11798
11843
12569
13528
13986
14139
14468
14766
14825
15842
16930
17150
17690
17785
17920
18159
18303
18497
19145
19203
19497
20438
21675
21767
22670
22943
23393
23418
23917
24155
24240
24551
25058
25318
25338
25753
27213
27318
29357
29466
29594
30694
30896
31308
31502
31788
32291
32773
33025
33356
33517
34085
35104
35411
35537
36512
36629
36696
38330
38602
38736
39831
39928
40352
40442
40776
42504
42744
42935
43044
43471
43479
43533
44105
44657
44986
45323
46387
46543
47407
48310
48465
48789
48922
49209
49678
49731
50398
50584
50780
50939
51988
52072
52596
52600
52689
52804
53063
53674
53976
54024
54499
54828
54980
55095
55166
55475
55568
55698
55807
55877
56318
56930
56977
57499
57533
57909
58251
58429
58535
58698
59047
59128
59389
59819
59992
60262
60517
60559
61171
61558
61933
64392
64453
65270
66050
66512
66774
67327
67985
68397
68429
68502
68511
70102
71140
71609
72006
72681
72925
73424
73961
73974
74298
75842
76660
76834
76993
77830
77918
78123
78398
78605
78891
78975
79064
79887
79942
35
147
157
415
423
442
490
592
778
859
953
1159
1172
1482
1501
1526
1597
1692
1814
1875
1933
2123
2161
2253
2347
2605
2711
2721
2726
2865
2995
3065
3074
3150
3205
3307
3357
3402
3419
3432
3631
3633
3660
3733
3819
4155
4168
4175
4193
4217
4542
4837
4901
4928
5253
5430
5486
5545
5602
5617
5770
5788
5861
6088
6099
6327
6391
6487
6507
6596
6787
6896
6930
7059
7177
7412
7436
7444
7450
7518
7948
7998
8028
8061
8228
8468
9075
9096
9100
9163
9166
9171
9292
9322
9446
9651
9720
9874
10024
10213
10289
10327
10457
10502
10568
10700
10889
10908
11115
11128
11217
11326
11341
11359
11456
11586
11667
11701
11764
11879
12164
12192
12193
12229
12368
12406
12450
12489
12503
12942
13089
13772
13873
13920
13926
13963
13997
14203
14262
14310
14529
14560
14683
14717
14793
14813
14896
14925
15368
15496
15682
15734
16199
16242
16298
16819
16933
17262
17286
17381
17592
17719
17939
17964
18018
18178
18359
18696
18704
18714
18719
18724
18823
18880
19069
19100
19175
19363
19378
19446
19589
19743
19941
19976
20035
20176
20221
20792
20819
20846
20919
20963
20993
21068
21140
21161
21302
21405
21581
21588
21770
21820
21851
21882
22226
22344
22408
22432
22662
22786
22841
22990
23174
23543
23573
23627
23955
24012
24063
24202
24252
24276
24280
24559
24684
24756
24775
25059
25387
25434
25614
25648
26092
26276
26359
26626
26713
26810
26893
27085
27278
27295
27323
27431
27444
27472
27543
27559
27721
27753
27759
27777
27799
27954
28033
28207
28387
28529
28594
28848
29297
29343
29542
29604
29633
29815
29979
30130
30358
30364
30439
30446
30453
30477
30712
30929
30955
31014
31073
31084
31148
31637
31850
31857
32092
32109
32125
32156
32174
32320
32542
32792
32793
32893
33002
33124
33362
33566
33570
33624
33781
34002
34267
34292
34355
34461
34677
34931
34980
35033
35082
35152
35198
35201
36225
36658
36697
36748
36989
37532
37580
37721
37755
38107
38120
38170
38206
38263
38473
38654
38713
38831
39024
39178
39229
39292
39332
39333
39364
39384
39420
39669
39686
39972
40016
40074
40085
40275
40390
40450
40500
40579
40648
40832
40884
40894
40942
41127
41187
41278
41292
41383
41469
41479
41736
41745
41847
42338
42352
42368
42502
42606
42773
42792
42804
43163
43395
43396
43447
43463
43520
43598
43708
43881
44149
44187
44254
44400
44469
44476
44497
44500
44570
44575
44620
44709
44786
45176
45202
45349
45643
45996
46266
46328
46592
46606
46912
47088
47121
47286
47313
47350
47383
47441
47464
47547
47721
47867
48089
48221
48303
48331
48362
48633
48657
48664
48666
49363
49397
49468
49469
49749
49878
50216
50277
50313
50344
50403
50513
50742
50755
50785
51094
51264
51331
51343
51380
51399
51414
51652
51692
51739
51805
51848
51905
52092
52525
52548
52584
52604
52791
52813
52910
52969
53032
53927
53991
54041
54051
54099
54323
54363
54462
54507
54550
54578
54649
54920
54932
54984
55009
55025
55105
55164
55269
55300
55410
55590
55641
55668
55836
55956
56005
56223
56355
56529
56639
56721
56829
56840
56906
56913
56993
57215
57231
57476
57534
57573
57721
57790
57814
57845
57892
57945
57991
58017
58106
58447
58494
58555
58559
58830
58991
59099
59109
59293
59306
59311
59453
59695
59849
59865
59899
60135
60137
60147
60195
60310
60338
60478
60493
60624
60716
60949
61149
61158
61287
61393
61434
61466
61530
61818
61931
61985
62140
62212
62225
62310
62509
62588
62697
62892
62942
63031
63113
63130
63178
63317
63671
63672
63705
63976
64034
64054
64226
64238
64250
64294
64548
64809
65079
65321
65379
65451
65458
65552
65667
65752
65818
66062
66094
66155
66246
66269
66290
66307
66404
66519
66560
66642
67104
67241
67317
67318
67418
68084
68098
68357
68483
68539
68546
68595
68604
68745
68871
69205
69307
69330
69495
69535
69685
69844
70017
70118
70402
70424
70462
70491
70499
70517
70519
70690
70859
70999
71055
71357
71651
71678
72180
72267
72294
72352
72386
72493
72534
72651
72700
72731
72733
73012
73155
73198
73318
73478
73493
73565
73720
73761
73860
73867
73922
74150
74333
74736
74741
74817
75173
75319
75460
75571
75648
75696
75732
75789
76057
76146
76154
76428
76461
76604
76959
77152
77616
77766
77788
77899
77950
78383
78557
78664
78853
78896
78931
79072
79082
79286
79498
79696
79761
79843
38
133
141
158
189
205
274
315
395
450
485
526
691
896
919
1097
1231
1285
1364
1425
1571
1583
1690
1733
1758
1781
1885
1973
2257
2300
2338
2427
2550
2631
2635
2659
2660
2718
2831
2862
2984
3221
3227
3337
3547
3850
4046
4085
4121
4397
4536
4567
4792
5019
5246
5248
5298
5308
5524
5542
5661
5680
5728
5813
5847
5865
6173
6284
6297
6450
6469
6603
6746
6832
6883
6973
7413
7420
7430
7478
7772
7776
7829
7857
7925
7974
8043
8166
8312
8490
8576
8602
8822
8893
8952
8973
9104
9184
9185
9303
9333
9402
9432
9496
9601
9688
9852
10006
10182
10204
10219
10288
10367
10619
10635
10695
10856
10903
11203
11478
11551
12049
12170
12214
12379
12384
12594
12662
12701
12940
12976
13086
13107
13115
13165
13205
13281
13331
13343
13373
13455
13481
13609
13831
14002
14038
14096
14113
14161
14183
14464
14506
14561
14576
14660
14836
14845
14852
14973
15013
15156
15258
15270
15311
15420
15497
15725
15745
16013
16247
16270
16277
16280
16510
16668
16698
16795
16835
16893
16980
17008
17290
17469
17499
17522
17551
17771
17983
17986
18027
18194
18197
18226
18387
18394
18406
18468
18486
18531
18726
18859
18889
19097
19655
19747
19964
20182
20292
20444
20529
20657
20788
20866
20881
20965
21123
21145
21175
21314
21359
21444
21514
21548
21726
21751
21861
21898
22000
22174
22474
22649
22753
22834
22889
23053
23072
23126
23134
23167
23213
23281
23282
23315
23384
23420
23521
23595
23636
23726
23728
23872
23967
24024
24031
24086
24272
24304
24331
24636
24762
24902
24942
25170
25217
25401
25411
25464
25492
25543
25577
25689
25737
25752
25913
26054
26171
26463
26727
26790
26812
26820
26904
26915
26974
27088
27147
27241
27254
27433
27498
27558
27575
27581
27603
27658
27810
27825
27883
27889
27972
28004
28044
28186
28281
28452
28520
28527
28578
28621
28759
28784
28802
28868
28917
28970
28993
29005
29008
29037
29042
29064
29145
29183
29194
29278
29316
29363
29773
29797
29807
29888
29893
29906
29919
29930
30273
30352
30480
30674
30708
30954
30991
31019
31110
31131
31290
31315
31515
31564
31646
31697
31718
31776
31860
32067
32241
32471
32495
32534
32700
32985
32989
33052
33135
33204
33272
33368
33498
33548
33553
33582
33728
33738
33888
34166
34216
34350
34458
34592
34691
34801
34937
34963
34969
35086
35158
35229
35362
35424
35440
35486
35526
35528
35588
35685
35900
36011
36263
36317
36326
36360
36393
36486
36567
36689
36739
37040
37191
37234
37508
37589
37869
38010
38092
38262
38351
38378
38488
38513
38544
38575
38642
38878
38883
39040
39425
39817
39845
39884
40070
40159
40214
40216
40475
40561
40624
40644
40645
40758
40839
41223
41518
41607
41647
41650
41909
42023
42065
42079
42156
42200
42454
42503
42582
42753
42936
42958
42966
43054
43072
43107
43248
43349
43540
43618
43655
43769
43877
43905
44180
44310
44391
44408
44747
44780
44794
44941
45021
45102
45109
45118
45190
45237
45396
45572
45652
45792
45813
45965
46031
46037
46200
46583
46613
46689
46693
46698
46755
46914
46973
46984
47007
47021
47030
47100
47145
47263
47419
47946
48323
48531
48757
48779
48819
48847
49015
49101
49214
49517
49547
49579
49704
49708
49809
49851
49934
50083
50283
50347
50399
50439
50442
50734
50763
50952
51057
51083
51136
51315
51549
51584
51651
51669
51688
51704
51941
51960
52102
52172
52373
52409
52586
52647
52770
52790
52803
52856
53020
53233
53272
53298
53548
53901
54154
54163
54213
54464
54487
54653
54718
54824
54892
54957
54987
55078
55218
55235
55252
55258
55265
55334
55372
55400
55404
55547
55796
55831
55914
56070
56165
56173
56259
56561
56659
56815
56959
56984
57171
57245
57313
57360
57659
57738
57974
57980
58005
58108
58146
58276
58368
58382
58496
58571
58596
58665
58901
58940
59027
59110
59399
59528
59645
59793
59932
59934
60060
60081
60255
60348
60486
60704
60735
60740
60859
61041
61229
61307
61313
61319
61338
61676
61705
61742
61801
61844
61873
62029
62168
62297
62466
62565
62621
62716
63013
63018
63304
63506
63542
63656
63694
63769
63843
63846
63893
64049
64131
64176
64262
64293
64334
64444
64567
64662
64907
65246
65272
65310
65396
65574
65799
65829
65852
66147
66205
66672
66693
66714
66887
66930
67058
67267
67292
67378
67432
67560
67705
67755
67860
67862
67874
68081
68083
68135
68302
68421
68613
68690
68698
68711
68911
69063
69077
69160
69209
69242
69355
69365
69471
69590
69597
69679
69851
69947
69972
70116
70221
70380
70419
70592
70627
70661
70696
70793
71291
71294
71524
71574
71577
71793
71865
72151
72152
72171
72315
72336
72449
72452
72475
72537
72556
72679
72694
72797
72815
72860
73064
73171
73297
73417
73616
73795
73820
73821
73903
73948
74003
74076
74102
74115
74142
74208
74353
74361
74427
74896
74948
75021
75054
75274
75282
75341
75610
75614
75756
75978
76160
76176
76348
76406
76574
76725
76727
76756
76796
76810
76933
76963
77053
77121
77268
77285
77629
77675
77796
78105
78142
78152
78165
78195
78229
78328
78357
78438
78445
78502
78695
78871
78885
79035
79055
79113
79273
79282
79347
79496
79604
79755
79799
79880
79915
79930
79943
20028 23552 26903 37562 44646 56154 58405 59884 65037 78652
669856698366984
FIMMTUDAGUR 8. september 2022 Skoðun 11