Fréttablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 42

Pantanir fyrir hópa og fyrirtæki á
hafsteinn@betristofan.com eða í síma 779 2416
Frá fyrsta
fullveldisdeg­
inum árið 1918.
LJÓSMYNDASAFN
REYKJAVÍKUR/MAÓ
Stefán Pálsson
sagnfræðingur
segir stúdenta
hafa eignað
sér daginn en
glutrað honum
síðar niður.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
ninarichter@frettabladid.is
Tolli Morthens segir að kominn sé
tími til að fagna „okkar þjóðlegustu
og bestu dögum“, eins og hann
orðar það í fréttatilkynningu, þar
sem hann býður gestum og gang-
andi til menningarhátíðar í kvöld, í
tengslum við fullveldisdaginn.
Vinnustofa Tolla er að Kopar-
sléttu 14 að Esjumelum. Þar býður
listamaðurinn upp á dagskrá frá
klukkan 18.00 til 20.00 og í for-
grunni verða verk eftir hann sjálfan
og dóttur hans Kristínu Morthens.
Kristín sýnir þar olíumálverk en
verkum hennar er lýst sem litríkum
og kraftmiklum.
Rithöfundarnir Einar Kárason og
Einar Már lesa upp úr verkum sínum.
„Þessir landsþekktu herramenn eru
Tolli, Bubbi og Kristín Morthens
með tveimur Einurum
„Hefðin var sú að aðalþjóð-
hátíðardagurinn okkar
var þjóðmenningardagur,
haldinn fyrstu helgina í ágúst.
Það eru bara Eyjamenn sem
halda enn í þá hefð, sem er
að mörgu leyti mjög klókt
sé horft til veðráttu,“ segir
Stefán Pálsson sagnfræðingur
aðspurður um sögu 1. des-
ember á Íslandi.
ninarichter@frettabladid.is
„Það voru reyk vískir íþrótta-
menn sem settu 17. júní á kortið.
Að lokum hafði sá dagur betur í
slagnum við fyrstu helgina í ágúst
sem ígildi þjóðhátíðardags,“ segir
Stefán Pálsson sem bætir því við
að 1. desember gjaldi fyrir íslenska
veðráttu. „Þú sendir ekkert skátana
í stuttbuxum og pilsum niður í bæ.
Það er bara blöðrubólga og vanda-
mál sem hljótast af því,“ segir hann.
„Meira að segja sjálfur fyrsti full-
veldisdagurinn fór fram við frekar
dapurlegar kringumstæður beint
ofan í spánsku veikina,“ segir Stefán.
„Þetta var eiginlega bara dagur stúd-
entanna og háskólans. Sem þýddi
að þær uppákomur sem deginum
fylgdu, mannsöfnuður á Austur-
velli og síðar skemmtidagskrár eins
og á Hótel Borg eftir að hún kom til
sögunnar, var á höndum Stúdenta-
félagsins og var mjög oft tengt við
kröfuna um byggingu Háskólans,
sem var þá rekinn í einhverjum
kytrum í Alþingishúsinu.“
Stúdentar glutrað deginum niður
Að sögn Stefáns slógu stúdentar
eign sinni á daginn en hafa í tímans
rás „glutrað honum niður í seinni
tíð, af því að þeir eru í prófum og
þetta hentar þeim mjög illa.“
Stefán minnist þess að áður fyrr
hafi mesti hasarinn í stúdentaráðs-
kosningum í Háskólanum snúist
um hvort vinstri eða hægri menn
myndu stýra undirbúningsnefnd-
inni fyrir 1. desember.
„Það þýddi að ef hægri menn-
irnir unnu var skipulögð dagskrá,
þar sem forsætisráðherra eða ein-
hverjir virðulegir betri borgarar
fluttu ávarp. En ef að vinstri menn-
irnir unnu var verið að ræða um
Víetnamstríðið eða brottför hersins
eða eitthvað slíkt,“ segir hann. „Dag-
skránni var útvarpað, þannig að það
var til mikils að vinna. Þá var bara
ein útvarpsstöð og þá var hlustað á
það sem var í gangi.“
Ræður um Kanaútvarpið
Það er mat Stefáns að dagurinn sé
einna verst leikinn af jólaprófum.
„Þegar ég var í menntaskóla og
grunnskóla var þetta bara upplestr-
ardagur í prófum. Þetta var orðið
Fullveldisdagur átti ekki séns
vegna kulda, trekks og jólaprófa
Brot úr hugvekju
stúdentaráðsliða
Brot úr hugvekju Rakelar
Önnu Boulter, bókmennta­
fræðinema og Stúdenta­
ráðsliða, sem flutt er við leiði
Jóns Sigurðssonar á árlegum
viðburði á vegum stúdenta
í dag.
„Heimurinn breytist svo
hratt að háskólasamfélagið
má hafa sig allt við að halda
í við hann. Á sama tíma og
það er mikilvægt að takast á
við þær áskoranir sem fylgja
samtímanum er nauðsyn­
legt að muna að við getum
ekki vitað í dag eða áætlað
um hvaða menntun verður
veigamest eftir tíu ár, hvað þá
eftir fimmtíu ár. Þess vegna
verðum við að passa upp á
ólíkar námsleiðir innan há­
skólans.“
Einar Már ásamt
Bubba, Kristínu
og Tolla Morth­
ens.
MYND/EINAR
BÁRÐARSON
fyrir löngu orðnir fastir gestir hjá
Tolla enda hafa drengirnir úr Voga-
hverfinu haldið hópinn í gegnum
marga áratugi,“ segir í tilkynningu.
„Þetta er áralöng hefð hjá mér og
mér þykir afar vænt um þetta verk-
efni,“ segir Tolli. „Ég er þakklátur
fyrir að vinir mínir vilji koma með
mér í þetta. Veitingar verða á boð-
stólum meðan þær endast en þær
koma frá snillingnum Jóa í Múla-
kaffi.“ n
þannig að þegar pólitíski krafturinn
í stúdentapólitíkinni minnkaði var
orðið erfiðara að pína stúdenta til
þess að mæta og skrópa frá próf-
lestri til þess að fylla hátíðarsal
háskólans eða Háskólabíó jafnvel,
til að hlusta á ræður um hvort eigi
að banna Kanaútvarpið eða mikil-
vægi vestræns samstarfs,“ segir
hann. Hann segir niðurstöðuna á
þá vegu að 1. desember hafi aldrei
átt raunverulegan séns vegna kulda,
trekks og jólaprófa.
Aðspurður um hugmyndir fólks
þess efnis að koma aftur á fríi þenn-
an dag, svarar Stefán:
„Það má hafa í huga að þrátt fyrir
að hafa stöðu þjóðhátíðardags var
það mjög seint sem 17. júní var
gerður að almennum frídegi. Það
var merkilegt að ríkisstjórnin birti
áskorun í blöðum á ári hverju þegar
leið að 17. júní og hvatti til þess að
atvinnurekendur gæfu frí. Það voru
bara tilmæli sem urðu svona prakt-
íseruð að fólk tengir dagskrá og til-
gang við 17. júní. Svona hátíðisdagar
verða dálítið til, og fólk ákveður það
dálítið með fótunum.“ Stefán segist
ekki hafa mikla trú á hátíðisdögum
sem ákveðnir eru með valdboði án
þess að fólk hafi þar sérstakan til-
gang eða hlutverk.
Hefðum gott af meira fríi
Munu lögbundnir frídagar á end-
anum leggjast af?
„Hugmyndin um að allt sé opið
þegar maður sé í fríi er einstaklings-
hyggja. Krafan um að allt eigi að
funkera fullkomlega. Í rauninni er
mjög áhugavert að maður sér mörg
lönd í kringum okkur þar sem búðir
eru lokaðar á sunnudögum. Fólk
getur keypt mjólk og bensín en
að maður geti ekki keypt sér skó á
sunnudegi er manns eigið skipu-
lagsleysi en ekki vandamál sem
samfélagið á að leysa. En ég held að
við hefðum gott af því að taka oftar
frí.“ n
24 Lífið 1. desember 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐLÍFIÐ FRÉTTABLAÐIÐ 1. desember 2022 FIMMTUDAGUR