Fréttablaðið - 17.01.2023, Blaðsíða 26

Varaskeifa, sjálfsævisaga
Harry Bretaprins, situr á
topplistum um allan heim.
Bókin seldist upp á einum
degi hér á landi, en hún kom í
íslenskar verslanir á fimmtu-
dag. Í Bandaríkjunum sló sala
á útgáfudegi met Obama-
hjónanna sem bæði rituðu
sjálfsævisögu-metsölubækur.
ninarichter@frettabladid.is
Sjálfsævisaga Harry Bretaprins
hefur slegið í gegn. Bókin, sem
kallast á frummálinu Spare, er efst
á lista hjá bæði Amazon og Bar-
nes & Noble. Í breskri útgáfusögu
hefur engin ævisaga selst jafn hratt
og í öðru eins upplagi, og aðeins
ein önnur bók hefur selst í stærra
upplagi þvert á bókaf lokka og er
það bók um annan frægan Harry -
galdrastrákinn Harry Potter.
Fjögur hundruð þúsund eintök
af Varaskeifu seldust á útgáfudegi
þar í landi, sé reiknað þvert á miðla,
á prenti, hljóðbók og vef bók. Eru
seld eintök 1,43 milljónir séu banda-
rískir og kanadískir markaðir teknir
með. Bóksali á Skólavörðustíg full-
yrti í samtali við RÚV að bókin hefði
selst upp á einum degi.
Breska bóksalakeðjan Water-
stones, greindi frá því í síðustu viku
að bókin hefði verið vinsælasta
bókin í forsölu í heilan áratug.
Útgefandinn á Bretlandi er Trans-
world Penguin og Random House er
útgefandinn í Bandaríkjunum, þar
sem salan hefur nú þegar slegið met.
Í tilkynningu frá verkefnastjóra
útgáfunnar, Larry Finlay, segir: „Við
vissum alltaf að bókin yrði fanta-
vinsæl en salan hefur farið fram úr
okkar villtustu draumum.“
Opinberar deilur árum saman
Slíkar fregnir ættu þó ekki að koma
mikið á óvart, en Harry prins, her-
toginn af Sussex og næstelsta barn
Karls konungs og Díönu heitinnar,
hefur verið fastagestur á síðum
heimspressunnar frá fæðingu og
hefur áhuginn margfaldast eftir
að hann giftist bandarísku leik-
konunni Meghan Markle, sem er
orðin að einskonar prinsessustað-
gengli fyrir bandarískan almenning
í konungslausum sambandsríkjum.
Hjónin sögðu sig frá konunglegum
embættisskyldum árið 2020 og
f luttu til Bandaríkjanna, ferli sem
gekk ekki átakalaust fyrir sig. Hafa
hjónin verið í opinberum deilum
við konungsfjölskylduna síðan.
Ástæðurnar sem Harry prins
hefur gefið fyrir því að skrifa ævi-
sögu sína eru að segja sögu sína á
eigin forsendum og veita lesendum
heiðarlega og hreinskilna innsýn í
líf sitt. Harry hefur um nokkurra ára
skeið lýst vilja til að skýra frá erfiðri
Varaskeifa slær sölumet beggja vegna hafs
Efnistökin í
Spare eru öllu
grófari en
lesendur eiga
að venjast úr
ævisögum
konungborinna.
Fréttablaðið/
Getty
reynslu sinni af bresku konungsfjöl-
skyldunni og þeim atburðum sem
leiddu til ákvörðunar hans og Meg-
han um að slíta formlegu sambandi
við krúnuna. Að deila hugsunum
sínum og tilfinningum um málefni
geðheilbrigðis, ræða kynþáttahatur
sem beinst hefur gegn Meghan frá
almenningi, fjölmiðlafólki og innan
úr höllinni. Þá er rödd sögumanns
ólíkt opinskárri en lesendur eiga að
venjast úr konunglegum ævisögum.
Eiturlyfjaneysla, stríðsþátttaka og
hneykslismál innan raða tiginbor-
inna rata á síðurnar og hafa reynst
slúðurmiðlum óþrjótandi frétta-
matur frá útgáfu.
Stuðningur við Harry dalar
Á Bretlandi virðist þjóðin nokkuð
klofin í afstöðu til Harrys og Meg-
han. Einhverjir hafa samúð með
hjónunum og segjast styðja þau
heilshugar á meðan aðrir eru gagn-
rýnni og jafnvel þreyttir á „kon-
unglegri dramatík ofurríks fólks í
forréttindastöðu.“ Bresk skoðana-
könnun YouGov bendir til þess að
stuðningur við Harry sé að dala. Þá
má spyrja hvort bókin komi til með
að hafa áhrif á þau viðhorf.
Auk vaxandi deilna „varaskeif-
unnar“ við konung og ríkisarfa
hefur andlát Elísabetar Bretadrottn-
ingar á síðasta ári ýtt enn undir
áhuga almennings. Leikin Netflix-
þáttaröð um konungsfjölskylduna,
The Crown, sem framleidd hefur
verið frá árinu 2016, og nýir heim-
ildarþættir frá sjálfum Harry og
Meghan þar sem þau segja sína hlið
mála, eru ekki síður breytur í því
samhengi.
Dæmi um aðrar frægar ævisögur
konungsf jölskyldunnar eru: A
King’s Story eftir Edward VIII., The
Heart Has It’s Reasons eftir Wallis
Simpson, Diana: Her True Story
eftir Andrew Morton, My Story
eftir Sarah Ferguson, The House-
keeper's Diary eftir Wendy Berry,
Kate eftir Claudia Joseph, Charl-
es & Camilla: Portrait of a Love
Affair eftir Brandreth og Gyles, The
Diana Chronicles eftir Tina Brown,
Richard II eftir Alison Weir, Henry
VIII eftir David Starkey, Elizabeth
I eftir Anne Somerset, George III
eftir John Brooke, Victoria eftir
Julia Baird og Elizabeth II eftir Sally
Bedell Smith. n
Við vissum alltaf að
bókin yrði fantavinsæl
en salan hefur farið
fram úr okkar villtustu
draumum
Larry Finlay, bókaútgefandi
Bækur
Skurn, ljóðsaga
Arndís Lóa Magnúsdóttir
Útgefandi: Una, útgáfuhús.
Kristján Jóhann Jónsson
Ljóðsagan Skurn er raunsæilegt
bókmenntaverk, hallar sér hvorki
að furðum né stórmerkjum en með
tungumálið að vopni freistar höf-
undurinn þess að ná taki á kunnug-
legum vanda: Þó að við getum vitað
margt um það hvernig öðrum líður,
getum við þá nokkurn tíma skilið
það til fulls? Það getum við auðvit-
að ekki og það veit ljóðmælandinn
að sjálfsögðu allan tímann en hér
eins og víðar er það ferðalagið en
ekki áfangastaðurinn sem mestu
skiptir. Leiðin að markmiðinu er
mikilvægari en markmiðið sjálft.
Þjáning okkar bitnar alltaf fyrst
og fremst á þeim sem við elskum
mest, segir jafnframt í ljóðsögunni
Skurn og þetta er ekki orðrétt til-
vitnun hér, en hugsunin er skýr.
Sá sem við elskum mest er oft sá
sem jafnframt elskar okkur mest.
Í miðju þessarar ljóðsögu eru ein-
eggja tvíburasystur og margir hafa
haldið því fram að tengsl gerist
ekki nánari en milli eineggja tví-
bura. Önnur systirin slasast illa á
höfði en hin þjáist og finnur til van-
máttar síns. Meginefni bókarinnar
er viðureign þeirrar óslösuðu við
eigin þjáningu og uppgjör við þá
staðreynd að „maðurinn er alltaf
einn“ svo að vitnað sé í bókar-
titil frá 1950. Maðurinn er að vissu
leyti alltaf einn og enginn veit hvað
undir annars stakki býr. Engu að
síður finnum við til með öðrum og
þjáumst þegar ástvinir okkar eru í
lífsháska. En við erum dæmd til að
vera ein í þeirri þjáningu, rétt eins
og ástvinurinn, hringum okkur
saman eins og beltisdýr, hvert í
sínu lagi, svo að vísað sé í myndmál
bókarinnar, og reynum að verjast
áreitinu.
Höfuðkúpan er brothætt eins og
eggjaskurn. Þess vegna meðal ann-
ars getur líf okkar leikið á bláþræði
vegna óhapps sem gerist á augna-
bliki. Skurnin milli lífs og dauða er
líka næfurþunn. Getur geymt inni
í sér allt sem skiptir okkur máli en
jafnframt brotnað á einu andar-
taki. Þekktur danskur höfundur
notaði skurnina sem líkingu um
varnarleysi andlegs heilbrigðis og
veruleikaskynjunar.
Líkingin við skurn hefur orðið
vinsæl þegar menn vilja lýsa því
sem virðist heilt og sterkt en getur
brotnað umsvifalaust og eyðilagt líf
okkar. Hér er hringurinn, kringla
heimsins, kúluform höfuðsins og
eggsins, og jafnframt skurnin milli
lífsins og tómsins eins og ljóðrænn
þráður í bókinni.
Ljóðmælandi víkur oft að formi
eða lögun til að víkja frá sér sárs-
auka og allt sem kringlótt getur
kallast verður annar burðarás í
myndmálinu. Það er sterk leið til
þess að segja frá sársaukanum án
þess að nefna hann. n
NiðurstAðA: Tilfinningarík
ljóðsaga og fallegur texti.
Undir annars stakki
22 menning FRÉTTABLAÐIÐ 17. jAnúAR 2023
ÞRiÐJUDAgUR