Tímarit rafvirkja - 01.12.1949, Síða 9

það breytir hinum ósýnilegu útfjólubláu geisl-
um í sýnilegt ljós. Argonloftið er til þess að
auðvelda kveikingu ljósbogans. Litur og blær
ljóssins, sem lampinn sendir frá sér, fer eftir
því úr hvaða efnum hið flúrandi duft er sam-
sett.
b) Helztu hlutar flúrlampa eru:
1) Glerpípa eins og lýst hefur verið hér að
framan.
2) Skautin sem fest eru sitt í hvorum enda
pípunnar. Skautin má skoða sem tengi-
klemmur ljósbogans eða þess hluta
straumrásarinnar sem er innaní glerpíp-
unni. Skautin eru jákvætt og neikvætt
skaut eða anóða og katóða. I tvítinda gerð
er komið fyrir tveim jákvæðum og einu
neikvæðu skauti í báðum endum pípunn-
ar merkt a og k á 1. mynd; þannig eru
2 katóður og 4 anóður í hverri pípu. I
mjólínu og kaldskautslömpum er aðeins
eitt skaut í hvorum enda pípunnar og er
það ýmist jákvætt eða neikvætt skaut
(anóða eða katóða), eftir því hver straum-
stefnan er á hverju augnabliki. Neikvæðu
skautin eru venjulega þakin efni, er sendir
frá sér rafeindir í ríkum mæli, er það
hitnar.
3) Kveikiræsirinn (starter) (K á 2. mynd)
er nær lofttómt glerhylki með argon lofti,
föstu og hreyfanlegu skauti. Þegar straumi
er hleypt á ræsirinn fer straumur
milli skauta hans, og myndast ljósbogi á
milli þeirra. Hiti ljósbogans orsakar það,
að hreyfanlega skautið þennst út og inn-
an skamms er það svo þanið, að það snert-
ir fasta skautið, en þá slokknar ljósbog-
inn, er var milli þeirra. Þegar ljósboginn
slokknar, hverfur hitinn, hreyfanlega
skautið dregst saman á ný og rýfur teng-
inguna á milli skautanna. Þéttirinn (0,01
mF) sem tengdur er samsíða kveikiræsin-
um, er bæði til að auðvelda starfsemi
kveikiræsisins og draga úr útvarpstrufl-
unum.
4) Drosselspóla (ballast) er raðtengd inní
straumrás lampans. Hlutverk hennar er
tvennskonar:
a) hún gefur spennuhnykk í rásina um
leið og straumurinn er tengdur eða
rofinn og auðveldar kveikingu ljós-
bogans.
b) hún verkar sem viðnám (spennuvið-
nám) í rásinni eftir að ljósboginn hef-
ur kviknað og heldur straumstyrk-
leikanum innan hæfilegra marka.
Væri engin slík spóla í rásinni, mundi
straumurinn aukast og eyðileggja
lampann, sökum þess að viðnám ljós-
bogans fer minkandi, þegar straum-
urinn eykst.
Skal nú í stuttu máli drepið á, mismun þeirra
tegunda er getið var í upphafi.
„Ljós“-boginn ’) er myndast innaní glerpípunni
er hluti úr straumrás lampans, en straumurinn er
rafeindastraumur frá neikvæðu til jákvæðs skauts.
Til þess að straumurinn geti átt sér stað þurfa
rafeindirnar að vera fyrir hendi, en uppspretta
þeirra er hið neikvæða skaut lampans eða katóðan.
Áður var á það minnst, að vír katóðunnar er þak-
in sérstöku efni, er gefur frá sér rafeindir í ríkum
mæli, er það hitnar. Þess vegna þarf katóðan að
hitna. í heitskautslömpum hitnar lítill hluti eða
depill katóðuvírsins svo, að hann verður hvítgló-
andi (um 900°C), en hitinn stafar frá skothríð
rafeindanna frá skautinu í gagnstæða enda pípunn-
ar. Þessi heiti depill er megin rafeindagjafi ljós-
bogans, þegar logar á lampanum. í kaldskauts-
lömpum hitnar alt skautið tiltölulega jafnt (aðeins
um 150°C) og gefur allur hluti þess frá sér rafeind-
ir. Yfirborð skautanna í kaldskautslömpum er
tiltölulega mikið, en eins og áður er getið er aðeins
eitt skaut í hvorum enda þeirra og er það á víxl,
ýmist katóða eða anóða, eftir því hver straum-
stefnan er. Spennumunur á milli skauta heitskauts-
lampa er lágur, aðeins um helmingur neyzluspenn-
unnar. Spennumunur milli skauta kaldskauts-
lampa er venjulega hærri, þeir eru yfirleitt lengri
og mjórri.
Nýtni heitskautslampa er betri, en ending þeirra
skemmri. Kaldskautslampar eru gefnir upp fyrir
um 10 000 klst. endingu, en meðal ending heit-
skautslampa um 2 500 klst. Kaldskautslampar eru
snöggkveikilampar og má með viðnámum draga
niður í ljósi þeirra, enda eru þeir oft í röð margir
1) Hér er talað um „Ijós“-boga, enda þótt ósýnilegur sé.
Eð!i sýnilegrar og ósýnilegrar geislunar er hið sama og er
um samskonar öldur að ræða, aðeins með mismunandi
öldulengd.
TÍMARIT RAFVIRKJA 7