Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.01.1983, Síða 22

æskilegt sé að láta athuga á þcnn-
an liátt, og er leitast við að setja
þar ákveðin mörk.
Gert er ráð fyrir að niðurstöður
þessara athugana séu rækilega
kynntar fyrir almcnningi áður en
ákvörðun um framkvæmdir er
tekin, og sömuleiðis er gert ráð
fyrir því að fylgst sé með því hvort
áhrif af viðkomandi framkvæmd
verði þau sömu og áætlað hafði
verið. I ábendingum er lagt til að
meta skuli áhrif af fyrirhuguðum
framkvæmdum sem gera má ráð
fyrir að hafi afgerandi áhrif á um-
hverfið. Hér er átt bæði við frarn-
kvæmdir einkaaðila og opinberra
aðila, en einnig er rætt um að
æskilegt sé að gera á svipaðan hátt
grein fyrir þeim afleiðingum,
sem framkvæmd ákveðinnar
sæfnu og áætlana geti haft í för
með sér. A það er bent að fyrir
hverja tegund framkvæmda fara
áhrifin að verulegu leyti
eftir staðsetningu, stærð,
I ábendingum Efnahagsbanda-
lagsins er gert ráð fyrir því, að
þannig að ávalt — eða aldrei sé
nauðsynlegt að meta áhrif þeirra,
þá er ekki hægt að flokka allan
meiri hluta framkvæmda þannig.
I ábendingum Efnahagsbanda-
lagsins er gert ráð fyrir því, að
framkvæmdaaðili sjái um þetta
mat á umhverfisáhrifum í sam-
ráði við hlutaðeigandi yfirvöld,
en nauðsynlegt er að skilgreina
nákvæmlega, hver gerir hvað, og
hver greiðir fyrir þessar athugan-
ir. I tilmælunum er einnig gert
ráð fyrir, að frá því sé greint í
íjölmíðlum, að sótt hafi verið um
leyfi til framkvæmda og auk þess
er lagt til að niðurstöður at-
hugana séu kynntar hlutað-
eigandi aðilum, og að einnig sé
leitað eftir skoðunum almenn-
ings.
Til þess að svona athuganir séu
teknar trúanlegar er nauðsynlegt
að almenningur fái nægar upplý-
singar um málið frá upphafi og
taki virkan þátt í umræðu um
þessi mál. Einstaklingar og
samtök þeirra geta líka vitað
meira um ákveðnar framkvæmd-
ir og áhrif þeirra, en bæði fram-
kvæmdaaðilar og skipuleggjend-
ur, og því er nauðsynlegt að leita
eftir þessari þekkingu. Þetta er
einnig mjög æskilegt til þess að
tryggja að fullt tillit sé tekið til
allra helstu kosta sem koma til
greina við viðkomandi fram-
kvæmd.
Af þeim þjóðum í Evrópu sem
helst hafa tckið þessi mál föstum
tökum, má taka dæmi af Hollcnd-
ingum. Þar ákvað ríkisstjórnin
fyrst, að áhrif framkvæmda á
iiennar vegum skyldu metnar, til
þess að fá reynslu af framkvæmd
þessara mála. Lagafrumvarp um
mat á umhverfisáhrifum fram-
kvæmda var síðan lagt fyrir Hol-
lenska þingið í maí 1981. Þessi
löggjöf nær bæði til mats á á-
hrifum einstakra framkvæmda
og mats á afleiðingum af ák-
veðinni stefnumörkun. Með
löggjöfinni er þess krafist að mis-
munandi kostir sem koma til
greina við viðkomandi fram-
kvæmd séu metnir. Einnig er nauð-
synlegt að lýsa þeim kosti sem hefur
minnst áhrif á umhverfið, og a.m.k.
einn kostur þarf að fela
í sér bestu þekktar aðferðir við að
koma í veg fyrir óæskileg áhrif á
umhverfið. I upphafi þessara at-
hugana er gert ráð fyrir að hlut-
aðeigandi ráðuneyti og málsaðil-
ar kom sér saman um það hvernig
slíkt mat sé gert og til hvaða þátta
það nái.
Þetta mat er einungis fram-
kvæmt viðvíkjandi fyrirhuguðum
framkvæmdum og stefnu, sem
gæti haft mjög afdrifaríkar af-
leiðingar fyrir umhverfíð. Þær
framkvæmdir og aðgerðir sem
hér er um að ræða eru t.d. þjóð-
vegir og stofnbrautir, meiri hátt-
ar íðnfyrirtæki, námugröftur og
malartekja, stíflur og uppistöðu-
lón, meiri háttar jarðvatnsöflun,
stórar frárennslishreinsistöðvar,
byggingarsvæði í þéttbýli, meiri
háttar útivistarsvæði, og fyrir-
huguð notkun ákveðinna hættu-
legraefna.
I endanlegu mati yfirvalda á
viðkomandi framkvæmd og á-
kvörðun urn hana verður m.a. að
koma fram, hvers vegna ákvörð-
unin er tekin og er þessi nið-
urstaða gefín út. Einnig er sú
kvöð lögð á yfirvöld að þau fylgist
með áhrifum af viðkomandi
framkvæmdum, þannig að það sé
tryggt að þær verði innan fyrir-
fram ákveðinna marka. Þótt kerf-
isbundið mat á áhrifum rneiri
háttar framkvæmda verði í ljósi
þess sem hér hefur verið sagt að
teljat æskilegt, er það síður en svo
alltaf auðvelt í framkvæmd. Ann-
ars vegar eru atriði, sem tiltölu-
lega auðvelt er að mæla, en hins
vegar eru atriði sem mun erfiðara
er að mæla, svo vel sé, jafnvel þótt
þessi atriði séu engu að síður
mikilvæg. Þar sem reynsla er
komin á slíkt kerfisbundið mat á
áhrifum fyrihugaðra fram-
kvæmda hefur það þó sýnt sig, að
þessar athuganir þurfa ekki að
teija fyrir framkvæmdum ef vel
^g tímanlega er að þeim staðið.
Kostnaður við þessar athuganir
hefur líka alla jafna verið innan
við 0,5% af framkvæmda-
kostnaði. A hinn bóginn hafa
þessar athuganir nær alltaf leitt til
mun æskilegri og betur undir-
búinna framkvæmda en ella.
Þótt auðvitað sé ekki nauðsyn-
legt að láta framkvæma slíkt
formlegt mat á umhverfis-
áhi ifum allra fyrirhugaðra fram-
kvæmda hér á landi, verður tví-
mælalaust að telja rétt að
framkvæma slíkt mat á áhrifum
allra meiri háttar framkvæmda,
og framkvæmda sem geta haft
mikil og varanleg áhrif. Tölu-
verður vandi er samt að ákveða
hvaða framkvæmdir væri æski-
legt að meta á þennan hátt og
hverjar ekki. Stærð framkvæmd-
arinnar eða það fjármagn sem er
bundið með henni er t.d. ekki al-
hlítur mælikvarði, því oft geta til-
tölulega litlar framkvæmdir haft
mjög mikil og afgerandi áhrif. 1
Bretlandi hafa t.d. engar beinar
reglur verið settar um það hvaða
fyrirhugaðar framkvæmdir skuli
meta, en yfírleitt er tekið mið af
stærð, staÓarvali.og hvort búist er
við mótmælum eða ekki. Mörg
önnur lönd hafa tekð upp á-
kveðnar reglur í þessu sambandi,
sem þó eru ekki allskostar sam-
hljóða. Full ástæða virðist því vera
til þess að við reynum að færa
okkur í nyt reynslu annarra þjóða
á þessu sviði, ef við ætlum okkur
að nýta tiltæka þekkingu og
vinnuaðferðir á sviði umhverfís-
mála. Það hlýtur líka að vera
mikilvægt fyrir okkur að fylgjast.
með því hvort umhverfisgæði á
Islandi fari minnkandi eða vaxi.
Er vatnið sem við drekkum í dag
betra eða verra en það var um
aldamót, — er loftið eins, — hvað
um hávaðamengun á vinnustöð-
um og heimilum. Hvaða
breytingar eru að eiga sér stað á
22