Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.01.1983, Side 33

tækustu dæmin eru fjöldi fiski-
mjölsverksmiðja um land allt,
sem hingað til hafa flestar hverjar
ekki verið búnar neinum meng-
unarvarnatækjum fólki, mörgu
hverju
að minnsta kosti, til mikilla ama
og óþæginda. Mengun frá fiski-
mjölsverksmiðjum er dæmi um
mengun, sem sést og finnst og því
enginn í vafa um, að hún er til
staðar.
Mörg fleiri dæmi um slíka
mengun höfum við hér á landi,
og er oft yfir henni kvartað. Skor-
steinar og ýmis útblástursop opn-
ast í íbúðahverfum og ekki nægi-
lega vel frá þeim gengið, óheftur
bruni á ýmis konar úrgangi, lykt
frá skreiðarhjöllum og öðrum
fiskþurrkunarhúsum, óheppi-
lega staðsettum, og þannig mætti
lengi telja.
Ljóst er, að mengun getur verið
mjög afstæð. Það sem telst meng-
un á einum stað, þarf ekki að vera
það á öðrum. Það sem hér um
ræður miklu, er cinkenni þess
staðar, þar sem mengunin á sér
stað. Með því að taka markvisst
tillit til til slíks við skipulagningu
má mjög draga úr óþægindum af
völdum loftmengunar, án þess að
magn mengunarefna þurfi að
minnka. Einnig er það vel þekkt
fyrirbrigði, að með batnandi lífs-
kjörum aukast kröfurnar, sem
gerðar eru til mengunarvarna.
Búnaður til að minnka magn
mengunarefna verður þá oft
nauðsynlegur.
Hér á landi eru nokkur stór
fyrirtæki, sem eru loftmengandi.
Frá fyrirtækjunum kemur mikið
ar mengunarefnum, þannig að
búa verður þau mengunarvarna-
tækjum. Ahrif mengunar frá
þessum fyrirtækjum er að sjálf-
sögðu mjög háð því, hve vel þessi
mengunarvarnabúnaður virkar.
Arið -1972-var sett reglugerð
nr. 164, sem gerði mengandi
atvinnurekstri að afla sér starfs-
leyfís, en í þeim koma fram þær
kröfur, sem gerðar eru til meng-
unarvarna í viðkomandi fyrir-
tækjum. Reglugerðin er sett með
stoð í eiturefnalögunum og því
mjög takmörkuð. Með tilkomu
laga nr. 50/1981 er skotið
traustari fótum undir slíkar regl-
ur. Gert er ráð fyrir, að einn liður
væntanlegrar mengunarvarna-
reglugerðar verði einmitt um
starfsleyfi til handa mengandi
atvinnurekstri, og þarf þá ekki
eingöngu að vera um mengun
vegna eiturefna og hættulegra
efnaaðræða.
í þéttbýli er alltaf þó nokkur
loftmengun. Þá mengun verður
að skoða með öðrum hætti en
mengun frá fyrirtækjum. Þar er
ekki um eina mengunarupp-
sprettu að ræða heldur fjölmarg-
ar smáar, sem leggja saman, og er
dreifing mengunarefnanna auk
þess með gjörólíkum hætti. Oftast
eru bifreiðar versti mengunar-
valdurinn, a.m.k. þar sem kynd-
ing húsnæðis með kolum eða olíu
er ekki almenn.
Um mælingar á loftmengun.
í aðalatriðum er um tvenns
konar mælingar að ræða, þ.e.
mælingar, sem framkvæmdar eru
í útblæstri, og hins vegar mæl-
ingar, sem framkvæmdar eru í
umhverfmu sjálfu. útblást-
ursmælingar veita upplýsingar
um magn mengunarefna, sem út
í umhverfið fara, og geta þannig
t.d. verið framkvæmdar sem
eftirlitsmælingar með starfsleyfi.
Umhverfismælingar veita upp-
lýsingar um loftgæðin, dreifingu
mengunarefna, hvaðan þau
koma o.s.frv. Umhverfismæl-
ingar eru mjög erfiðar mælingar,
þar sem yfirleitt er um mjög lága
styrki að ræða, og sveiflur geta
verið miklar vegna ýmissa um-
hverfisþáttaa. Þess vegna þurfa
slíkar mælingar að standa yfir í
langan tíma ef vel á að vera.
Nokkuð hefur verið gert af
mælingum hér á landi. Þannig
hafa eiturefnanefnd og Iðn-
tæknistofnun gert nokkrar mæl-
ingar á t.d. köfnunarefnisoxidum
í nágrenni Áburðarverksmiðj-
unnar og í Reykjavík og brenni-
steinsdioxidið og fluor í grennd
við Álverið. Fluornefnd hefur
fylgst með áhrifum fluor-
mengunar frá Álverinu. Loft-
gæðarannsóknir hafa verið fram-
kvæmdar á Grundartanga, og ný-
lega birtust niðurstöður frá
H.V.R. um köfnunar-
efnisoxidmengun í nágrenni
Áburðarverksmiðju ríkisins.
I stórum dráttum verður samt
að segja, að loftmengunar-
mælingar hafi verið vanræktar
hér á landi. Fyrst og fremst er um
að kenna, að eftirlitsaðilum hefur
ekki verið búin sú aðstaða, að þeir
geti svo vel sé framkvæmt slíkar
mælingar, því hafa skipulegar út-
blást.ursmælingar og umhverf-
ismælingar ekki verið mögulegar.
Mengunarvörnum eru slíkar
mælingar hins vegar nauðsyn, og
mun verða unnið að því að skapa
aðstöðu til mengunarmælinga,
sem hæfa umfangi starfseminnar
hverju sinni. Með hverjum hætti
er annars hægt að fylgjast með, að
starfsleyfi séu haldin? Nauðsyn-
legt er að safna upplýsingum um
loftgæði á ýmsum stöðum bæði til
að rökstyðja aðgerðir eða aðgerð-
arleysi og eins til viðmiðunar við
seinni tíma. Hvernig getum við
annars fengið upplýsingar um, í
hvaða átt þróunin stefnir? Svör
við spurningum, eins og t.d. hve
mikið af loftmengun, sem hér er,
kemur frá okkur sjálfum og hve
mikið er að flutt, fást ekki nema
að undangengnum mælingum,
en að fá svör við slíku er fyrir okk-
ur, ef ekki nauðsyn, þá a.m.k.
mjög áhugavert.
Ólafur Pétursson, forstöðu-
maður.
33