Þjóðhátíðarblað Þórs - 20.07.1946, Blaðsíða 12

2
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ ÞÓRS
brenna við, er brotnir hala verið haugar
og fornmannadysir hér á landi. T. d. átti
mönnum að sýnast Landakirkja standa í
Ijósum loga, og var Jaá af skiljanlegum á-
stæðum fljótlega horfið frá greftrinum.
Menjar slíkra tilrauna til Jicss að grafa í
skriðuna sáust margar fram á vora daga.
Upp í brekkunum við Herjólfsdal er
Saltaberg svokallað. í sólskini er bergið
hvítt af salthnitu. Blátindur heitir í Dal-
fjalli að norðvestan og Háhá að austan. Þar
sem bergið er hæst heitir Moldi, er \'ar fræg-
ur sigastaður og við hann kennd Moldasig-
in. Verpir í fjallinu mikið af fýl, og þar var
fýlungatekja mikil. Milli Háar og Dalfjalls
heita Eggjar eða Skersl, þar norður af er
einkennilegt pláss, víkur og skvompur,
nyrst er Upsaberg með hinum fögru „Ups-
um“, sem líkjast stílhreinustu og fegurstu
gotneskum byggingum. í Dalbrfekkunum
er selgresi og stúfa, sem eru einar af suð-
lægustu jurtum hér á landi, og vaxa aðeins
syðst á landinu, þær finnast t. d. ekki fyr-
ir vestan Reykjanesfjallgarð eða í nánd við
Reykjavík. Sama má segja um fuglaerturn-
ar, sem er ein allra suðlægasta jurt hér á
landi. Þessar jurtir vaxa allar í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð, og \irðast lítið Jjroska-
meiri þar en í Herjólfsdal.
Suður á Torfmýri, torf merkir hér í
fornri norrænni merkingu mó (mómýri),
enda var hér einasta mótekjan á Eyjunum,
er Kaplagjóta, við endann á Dalfjalli, er ó-
skilahrossum var drekkt í fyrrum. Llér þyk-
ir reimt og eiga sjódraugar að halda sig við
Kaplagjótu, og munu fáir hafa þorað að
fara jxangað eftir að myrkt var orðið. Hér
eiga að hafa fari/.t nokkrir menn og konur
og Jrað kennt sjódraugum eða óvættum við
Kaplagjótu. Stúlka hrapaði til bana fyrir
um 70 árum, úr Dalfjalli niður í Kapla-
gjótu, hafði verið að sækja sauðaskán í ból
,á Dalfjalli.
Torfmýri nær frá Kaplagjótu að norður-
endanum á Ofanleitishamri, er nær suður
alla leið að Klauf og Vík við Stórhöfða.
Ofanleitishamar þótti hættulegt berg. Þar
hröpuðu til dauðs á annan tug manna á
síðastliðinni öld.
Austur og suður al' Kaplagjótu eru
Ensku-dysjar svokallaðar, er áður getur um,
og enn austar eigi alllangt frá Dalveginum
er hinn nafnfrægi Hundraðsmannahellir,
er dregur nafn sitt af ]j\í, að Jvar áttu
hundrað manns að hafa falizt í Tyrkjarán-
inu eða í ránunum á undan Tyrkjaráninu.
Við veginn var Bræðrasteinn, Jrar liöfðu
tveir drengir smogið inn í lítinn skt'ita og
bjargast.
Fiskhellaberg heitir bergið framan í
Hánni, Jjar sér ennjjá uppi á stöllum og
syllum hin fornu, hlöðnu steinbyrgi, sem
Eyjamenn geymdu í allskonar harðmeti til
heimilisnotkunar, rikling, hertan stútung
og ýsu og herta skötu. Byrgin eru lilaðin
t'tr blágrýti, er dregið liefur verið upp í
böndum.
Þarna uppi kemst aldrei regn að og erf-
itt var að stela úr byrgjunum, er síga varð
í þau mörg. Þessi mannvirki eru alveg sér-
stæð í sinni röð hér á landi. Hafa fróðir
menn sagt, að svipuð steinbyrgi hafi verið
til forna á írlandi.
Við Fiskhellanefið er gamli íþróttavöllur-
inn. Þar var grasflöt mikil áður og þar
þreyttar veðreiðar, höfrunga- og handa-
hlaup, glímur, hlaup og stökk og alls kon-
ar leikir, löngu áður en flötin var tekin
undir íþróttavöll eða skipulagðar íþróttir.
Þegar komið er að Hásteini blasir við kaup-
staðarbyggðin. Sagt var áður, að óvættina
við Kaplagjótú þyrfti eigi að óttast, er kom-
ið væri heinr fyrir Hástein. Hann hætti
sér ekki eða elti neinn lengra. Huldufólk
bj(') í hólunum í Hraunskjaftinum svoköll-
uðum, suður af Hellranefi. Það hafði ver-