Alþýðublaðið - 06.11.1925, Blaðsíða 10

10
trúarsannfæringu né lífsskoðun
að baki sér.
Leo Toistoj beið tjón á sáiu
sinni vegna þess, að hann fekk
ekki að gefa allar eigur sínar
fátækum. Hann vannhversdags-
störf fyrir fátæklingana í kot-
unum kringum höfuðból hans.
Og hann sagði keisaranum og
íhaldinu lússneska svo hrein-
skilnislega og afdráttariaust til
syndanna, að það hefði riðið
honum að fullu, ef þeir hefðu
þorað að snerta við þessu heims-
fræga mikilmenni.
En hvenær hefir Magnús dó-
sent Jónsson komist úr jafnvægi
fyrir þær sakir, að honum væri
aftrað frá að fara um borð í
togarann, sem hann er bluthafi
á, til þess að gefa öreigunum,
er þar bera hita og þunga dags-
ins, hlutabréfin sín ?
Hvenær hefir Jón biskup
Heigason iabbað í skakskyrtu
og búkskinnssbuxum með verka-
mannaskó á fótum upp í mold-
arhreysið til Magnúsar gamia í
Melkoti til að bjóða honum
að vinna fyrir hann dagsverk?
Hvenær hefir séra Árni Sig-
urösson hótað að stefna borg-
arstjóra og íhaldsmönnum í
bæjarstjórn fyrir guðsdóm, ef
þeir sæju ekki hinum ólánssömu
öreigum bæjarins fyrir sæmileg-
um húsakynnum, viðunandi
mataræði og kæfilegri mentun?
Þótt prestar vorir hefðu aldr-
ei sett sér hærra takmark en
að fylgja dæmi Leo Toistojs, þó
að þeir hefðu aldrei minst á
og Morgunblaðið lét éitt sinn ást-
fungna stúlku komast að orði um
annusta sinn) gegn því, að hinir
frjálslyndari fórnuðu mannorði sínu
fyrir sams konar styrk handa Valdi-
mar Briem.
Jón Sigurðsson var vitanlega mjög
illa séður af íhaldslýð sinnar aldar.
Afturhaldið setti honum þau skil-
yrði, að hann yrði að haetta að fást
við stjórnmál, ef það ætti að veita
honum rektorsembættið við latinu-
skólann. En Jón -Sigurðsson geröist
aldrei leigusnati. Og hann reyndi
aldrei að vinna fyrir sér með því
að reyna að telja sjálfum sér trú
um, að hann væri íhaldsmaður. —
17. júní ár hvert verða íbúar höfuð-
síaðarins að horfa upp á ámáttlega
skrípamynd af mannlegri náttúru.
Pennan hátiðiega Kelgidag stika
íhaldsburgeisar og leigutruntur
þeirra skrautbúnir upp í kirkjugarð,
syngja par uppreisnarsöngva, leggja
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Jesú Krist, aldrei flutt eina ein-
ustu guðrækilega setningu úr
predikunarstól, aldrei sagt auka-
tekið orð um blómin á eilífðar-
enginu og Jesúbarnið í hjartanu,
ef þeir hefðu að eins breytt eins
og Leo Tolstoj, þá væri ekkert
auðvald til undir sólinni, engin
örbirgð, engin skaðvænleg húsa-
kynni, engin fáfræði, engin kúg-
un, engar styrjaldir, enginn
drykkjuskapur, minni sjiikdóm-
ar, færri giæpir, meiri mann-
kærieiki, meiri lífsgleði, meiri
hamingja, meiri fegurð, meiri
gáfur, meiri trú.
XII.
íhaidið er nægjusamt. Pað
gerir litlar andlegar kröfur. Það
fyrirlítur siðferðisskyldur. Það
smjattar á yfirstandandi eymd.
Það hngsar ekki. Það japlar
úreit orðatiltæki, sem endur fyrir
löngu voru lífsspeki byltingar-
seggja, sem það myrti eða ofsótti.
Trúarsetningar eins og »frjáis
samkeppni« og »framtak ein-
staklingsins« voru einu sinni
fyrirlitlegur bolsivismi nokkurra
hataðra byltingarhunda. Nú hefir
reynsla þjóðanna sýnt og sann-
að, að þetta er dauður nítjándu
aldar bókstafur, útslitin flík,
sem mannkynið er löngu vaxið
upp úr. Hún er jafnvei svo úr-
elt, að íhaldið er farið að skilja
það. Nú mynda auðmenn heims-
ins alþjóðlegan samvinnufélags-
skap til þess að tryggja fram-
leiðsluna og treysta mótspyrnu
sína gegn jafnaðarstefnunni. Nú
stóreflis blómsveig á Ieiði Jóns Sig-
urðssonar og þruma dýsætar lof-
ræður um petta byltingarsinnaða
mikilmenni, sem hefði heldur kosið
að berjast fyrir göfugum málstað í
fátækt og basli eu hafa ofan af fyrir
sér í pjónustu ihaldsius. Óseldur
áheyrandi freistast næstum til að
halda, að pessa stundina fái peirra
æðri maður yfirbugað íhaldseðlið
og leigulygarann. En undir eins og
þeir eru sloppnir út um sáluhliðið,
eru þeir orðnir sama ihaldið og
sömu samvizkuprangararnír, sem
Jón heitinn Sigurðsson átti alla æfi
í höggi við. Og inni i mistrinu i
miöbænum og á síldarplaninu niðri
við höfnina heldur auðurinn á-
fram að verða meiri og meiri og
leigupjónarnir fleiri og íleiri og
hrossakaupin virðingarverðari og
virðingarverðari. Og minningin um
Jón Sigurðsson gleymist, par til
ínisskilningurinn knýr pá prúðbúna
talar enginn lengur um »frjálsa
samkeppni« og »framtak einstak-
lingsins« nema afdala-viðrini
eins og Morgunblaðið og Vest-
urland.
íhaldið gerir Iitlar krðfur tii
manneðlisins. Það stagast syknt
og heilagt á þeirri siðlausu firru,
að mennirnir séu í eðli sínra
spiltir, latir og eigingjarnir. Þeir
vinni eingöngra vegna gróða-
vonar og ástundi borgaralegar
dygðir af ótta við hegningar-
húsin. Þegar ihaldið setur sér
siðferðistakmark, bá eru fyrir-
myndir þess lélegir miðlungs-
menn á borð við Knud Zimsen
eða Jón Þorláksson. Það getur
ekki hugsað sér bjartari leiðar-
stjörnur en menn, sem hafa brot-
ist til mannvirðinga með prangi
og svindilbraski. Þvi duglegri
sem maðurinn hefir verið að
græða, því ötullegar sem hann
hefir gengið fram í að féfletta
náunga sinn, því hærra sem
brask hans hefir hreykt honuni
i mannfélaginu, því eftirbreytn-
isverðari fyrirmynd er hann frá
sjónarmiði íhaldsins.
Þetta manngiidismat er hættu-
legt. Það er rangt, og það er
siðspiliandi. Sá, sem telur sjálf-
um sér trú um, að hann sé latur,
eigingjarn og siðspiltur, — hann
missir smám saman virðingu
fyrir sjálfum sér, hættir að gera
kröfur til sjálfs sín og sekkur
dýpra og dýpra niður í eigin-
girni, siðspiliingu og ómensku.
Þetta er lögmál hughvarfsins,
sem sálarrannsóknir vorra tima
upp í kirkjugarð næsta 17. júní til
pess að vitna móti sjálfum sér og
skreyta leiði hinna réttlátu, eins og
Kristur oröar pað.
Petta er ófullkomið ágrip af sögu
hins blóöuga alheimsslátrara. íhald-
ið er hið heimska, eigingjarna og
siðspilta afl í mannheimi. Pað er
tregðan í hinu andlega alheimslög-
máli. Paö er værðarmók villidýrs-
ins, sem hefir étið offylli sína af
dauðum bræjum. Pað leitast við aö
viðhalda lífi sinu með pví að rísa
gegn hverri nýrri trú og þekkingu,
sem er höfuðóvinurinn, er pað á
látlaust í höggi við. Pað reisir Ioga-
gylt musteri yfiir hinn gamla Krist
á krossinu'm og segir börnum sín-
um innfjálgar sögur af spekingnum
Brúnó á bálinu, en á meðan kross-
festir pað Krista samtíðar sinnar og
kyndir bál undir hverjum nýjum
Brúnó. Enginn íhaldsmaður hefir
skilið samlíð sína.