Verzlunartíðindi - 01.02.1990, Blaðsíða 6

NORMTAL
— leiðarvísir sem er íslenskum
kaupmönnum ekki síður
mikilvægur en starfsbræðrum
þeirra í öðrum löndum
— eftir Hrein Sumarliðason,
erindreka Kaupmannasamtakanna
þeirra ioftvog sýni „ágætt veð-
Eins og við er að búast
eru afgerandi sveiflur í
þjóðfélaginu, sem m.a.
birtast í breytilegum
kaupmætti þeirra tekna
sem fólkið hefur yfir að
ráða hverju sinni. Þessar
sveiflur eiga sínar skýr-
ingar, t.d. í mismunandi
aflabrögðum, veðurfari,
breyttum markaðsað-
stæðum, skattastefnu rík-
isins, gengismálum og að
sjálfsögðu mörgu fleiru.
Samt er það svo að öllum
hlýtur að vera Ijóst að það er
fleira en ytri aðstæður sem
ráða afkomu og árangri manna
í rekstri fyrirtækja.
Innra skipulag ásamt sívak-
andi auga fyrir því sem betur
má fara, vegur þar afar þungt.
Við hvað á þá að miða, þegar
spurt er hvernig reksturinn
gangi?
Hér kem ég að því sem ég tel
verulega þýðingarmikið, nefni-
lega því að vinnsla og útgáfa á
meðaltölum (Normtölum) úr
rekstri verslana verði árviss
þáttur í starfi Kaupmannasam-
takanna.
Með því móti fær hver ein-
stakur kaupmaður betri mögu-
leika á því að meta kerfisbund-
ið sinn eiginn rekstur í saman-
burði við aðra kaupmenn og
jafnframt á það að geta orðið
hvatning til þess að ná jafngóð-
um árangri eða betri en sam-
keppnisaðilarnir.
Auðvitað eru þetta ekki ný
sannindi sem hér er drepið á.
Meðal þeirra sem ritað hafa um
þetta mál var Gústaf heitinn
Kristjánsson, kaupmaður. Árið
1960 skrifaði hann í Verzlunar-
tíðindi og sagði m.a.:
„Ég ætla mér að minnast á
eitt mál, sem ég álít bráðnauð-
synlegt og aðkallandi að kom-
ist I framkvæmd. Það er hlut-
laus skýrslugerð um afkomu
„meðalbúðarinnar“ á íslandi.
Ég hef lítillega minnst á þetta
áður, en mér finnst málið það
mikilvægt að ég get ekki látið
hjá líða að árétta það nú, til
þess að vekja menn til skiln-
ings á mikilvægi þess.
Á Norðurlöndum (að
minnsta kosti í Danmörku og
Noregi) gefa kaupmannasam-
tökin árlega eða annað hvortár
út bók, sem þau kalla NORM-
TAL. Þessi bók inniheldur mjög
ítarlegar skýrslur og línurit-
settar fram á mjög skýran og
skemmtilegan hátt - um rekstur
og afkomu meðalbúðarinnar í
þessum löndum.
Til þess að gefa mönnum
nokkra hugmynd um efni bók-
arinnar ætla ég að endursegja
hér einn kafla úr einni af þess-
um bókum, sem heitir„Hvað er
Normtal?“
Við getum staðhæft að
meðaltala er ekki óskatala.
Meðaltala er, eins og nafnið
bendir til, fengin með rannsókn
á fjölda reksturs- og efnahags-
reikninga, sem gefa ágætan
þverskurð af rekstri meðalbúð-
arinnar í dag. Við getum hugs-
að okkur meðaltöluna sem loft-
vog sem stendur á „breytilegt
veður", en ekki má gleyma því
að loftvogin getur stundum fall-
ið og það mjög ört, og þá sýnir
hún „vont veður". Allir kaup-
menn ættu að keppa að því að
þeirra verslun sýni betri áran-
gur en „meðaltal", eða að
ur“.
Og síðar í sömu grein segir
Gústaf:
„Það gefur auga leið hvílíkur
styrktur okkur væri að því að
hafa svona skýrslu tiltæka, til
þess að leggja fram í þeim
átökum sem við höfum staðið í
og stöndum í. Bændastéttin og
útvegsmannastéttin hafa
skýrslur um „meðalbú" og
„meðalbát“. Það hafa líka
fleiri rætt um þetta á þeim nær
30 árum sem liðin eru síðan
þessi tilvitnuðu orð voru skrif-
uð, þótt þeirra sé ekki getið hér.
Á árunum 1984-1986 gerði
Helgi Baldursson viðskipta-
fræðingur að tilhlutan Kaupa-
mannasamtakanna og Félags
matvörukaupmnna, mjög virð-
ingarverða tilraun til þess að
láta drauminn um reglulegar
meðaltölur úr matvöruverslun-
inni verða að veruleika. Þar var
unnið mikið brautryðjenda- og
framfaraverk, og á Helgi þakkir
skyldarfyrir. Eneinhverrahluta
vegna hefur ekki orðið fram-
hald á. Úr því þyrfti að bæta hið
snarasta, taka upp þráðinn þar
sem frá var horfið og auka við
og endurbæta.
Allt sem sagt var í tilvitnuðum
orðum Gústafs heitins hér að
framan er í fullu gildi, en þrátt
fyrir á margan hátt breyttar að-
stæður.
Óskin um „frjálsa" verslun
hefur m.a. fært mönnum svo
skefjalausa samkeppni að
tæpast munu allir komast heilir
frá þeim hildarleik. Eitt af þýð-
ingarmestu atriðunum fyrir
hvern kaupmann er því að geta
með aðstoð vandaðs meðal-
tals metið og valið skynsam-
lega stefnu fyrir sitt fyrirtæki.
Hér kemur sýnishorn af því
sem Helgi Baldursson fann út á
sínum tíma varðandi reksturinn
árið 1986:
Launakostnaður 8.56% af veltu
Umbúðakostn. 0.74% “ “
Auglýsingakostn. 0.45% “ “
Vextir 1.85%““
Árssala pr. starfs-
mann 5.7 milljónir
Og i flokkun vörusölu:
MS-vörur 12.13% af veltu
Ostar 5.01%““
Tóbak 5.54% “ “
í normtali „Den Frie Köb-
mand“ í Danmörku sjáum við
m.a. að normtalið 1988 er unn-
ið úr reikningum 350 kaup-
manna, sem samtals seldu fyrir
4,5 milljarða danskra króna að
frádregnum virðisaukaskatti.
Þeir flokka sínar verslanir í
þrjá flokka, þ.e. meðaltal fyrir:
Landsbyggðarverslanir
Verslanir í höfuðborginni
Meðaltal allra á landsvísu.
Síðan skipta þeir hverjum
þessara þriggja flokka í fimm
undirflokka eftir umsetningu
hjá hverjum fyrir sig. Þ.e. velta
sem er undir 2 millj. d.kr., velta
sem er 2-3 milljónir d.kr., velta
sem er 3-5 milljónir d.kr. velta
sem er 5-7 milljónir d.kr. og
loks verslanir með 7 milljónir d.
kr og meira.
Síðan finna þeir út nánast allt
mögulegt svo sem brúttótekjur
í hverjum flokki í %, nettótekjur,
launakostnað, veltufjárhlutfall,
sölu pr. fermetra, sölu pr.
starfsmann og svona mætti
lengi telja.
Hér koma sýnishorn, sem
gefa hugmynd um hvað lesa
má út úr vel unnu normtali:
VERSLUNARTÍÐINDI