Verzlunartíðindi - 01.02.1990, Blaðsíða 14

Stórmarkaðir hafa unnið mjög á í samkeppninni og hlutfallsleg sala þeirra er meira en helmingur veltunnar
í matvörugreininni á höfuðborgarsvæðinu. Myndin er tekin í stórmarkaði Fjarðarkaups í Hafnarfirði, Bjarni
Blomsterberg kaupmaður og Jón Þorsteinn Gunnarsson í Frigg eru hér að rabba saman um nýjasta
tilboðið.
Velta matvörubúða
— átta aðilar dreifa helmingi matvörunnar
notast við ókælda flutningabíla.
Af þessu má sjá aö víða er
pottur brotinn í framleiðslurás-
inni. Því hlýtur maður að spyrja
sig: Eru úrbætur væntanlegar?
Hvað er framundan í þessum
málum?
Úrbætur
Eftirfarandi úrbætur þyrftu að
koma til:
1. Lítaþarf á framleiðslurásina
sem eina heild sem margir mis-
munandi aðilar vinna sameigin-
lega að. Það krefast aukinnar
samvinnu þeirra á milli og myndi
leiða til þess að hver og einn
fengi aukinn skilning á þeim kröf-
um sem gerðar eru til hans.
2. Þau 22 sláturhús sem enn
eru rekin á undanþágum geri
umsvifalaust þær breytingar sem
á vantar til þess að fá löggildingu
tilstarfans. Gera þarf sömu kröf-
ur til allra þeirra sem vinna að
framleiðsluferlinu. Heimaslátrun
verði stöðvuð.
3. Gerðar verði þær kröfur að
kjöt sé flutt í kældum flutnings-
einingum (landleið eða sjóleið)
frá sláturhúsi til kaupanda.
4. Gerðar séu auknar kröfur til
framleiðenda á kjötvörum sem
m.a. feli í sér kælitemprun
vinnslusala, hrá vara og soðin
vara sé framleidd í aðskildum
rýmum, eins skal hafa aðskilda
kæla fyrir hrá vöru og soðna vöru.
5. Öll dreifing á tilbúnum kjöt-
vörum fari fram í kældum bílum.
Sama gildi um flutning og dreif-
ingu á öðrum matvælategundum
sem flokkast undir kælivörur.
6. Ófaglært starfsfólk fái
fræðslu áður en það hefur störf í
matvælaiðju.
7. Hinn almenni neytandi fái
fræðslu um rétta meðhöndlun
matvara frá þvíað hann tekur við
henni þar til að hann neytir henn-
ar.
Lokaorð
En hverju myndu áðurnefndar
úrbætur koma til leiðar? Fram-
leiðsluvörurnar næðu betri gæð-
um sem myndi leiða til aukinnar
neyslu hjá hinum almenna neyt-
anda. Geymsluþol kjötvara er
takmarkað við 3-25 daga.
Geymsluþol mætti auka veru-
lega í sumum tegundum. Sem
dæmi má nefna að hér er kjöt-
hakk venjulega með 3 daga
geymsluþol í verslunarkæli. Er-
lendis þar sem samfelld fram-
leiðslurás er unnin, næst á sömu
vöru 14 daga geymsluþol í kæli
miðað við loftskiptar pakkningar.
Bætt vinnubrögð skila heil-
næmari vöru sem mun síður
veldur matareitrunum/sýkingum.
Rýrnun myndi minnka verulega
sem yki arðsemi á öllum stigum.
Stærsti útgjaldaliður ís-
lenskra fjölskyldna eru innkaup
á matvörum, eða 20.6% allra
útgjalda. Vægi matvöruút-
gjalda hafa reyndar minnkað
mjög á síðustu árum og áratug-
um, fyrir hálfri öld var hlutur
matvæla 43% allra útgjalda
fjölskyldnanna. Ástæður til
þessarar hlutfallslegu minnk-
unar eru margar. Fólk borðar á
veitingahúsum í auknum mæli,
ferðast til útlanda, bendir Björn
Jóhannsson á í ritgerð sinni um
matvörumarkaðinn á höfuð-
borgarsvæðinu. Við getum
bætt við frá eigin brjósti að al-
menn velmegun hefur aukist,
kaupmáttur launa stóraukist og
þannig skapast svigrúm til inn-
kaupa á ýmsu öðru en „brýn-
ustu lífsnauðsynjum".
Velta matvöruverslana á
höfuðborgarsvæðinu á síðasta
ári reyndist vera 14.9 milljarðar
skv. könnun höfundarins.
Meðalvelta búðanna var því
um 123 milljónir króna. Velta á
hvern íbúa var mest á Seltjarn-
arnesi 215.827 krónur, en
minnst á svæðinu í Kópavogi
68.619 krónur. í Reykjavík var
hún 107.193 en í höfuðborginni
var 69.15% veltunnar. Greini-
legt er að stórmarkaður Hag-
kaups á mörkum Reykjavíkur
og Seltjarnarness hækkar
mjög meðalveltu Seltirninga,
þ.e. að Reykvíkingar sækja
þangað til aðdrátta á matvöru.
Fram kemur í ritgerð Björns
að Kópavogsbúar sækja
aðeins um 65% matfanga
sinna innan bæjarins og svip-
aða sögu má segja um íbúa
Mosfellsbæjar. Innan Reykja-
víkur sækja t.d. íbúar Hlíða-
hverfis 55% matvörunnar utan
hverfis, og í Seljahverfi virðast
íbúarnir kaupa 2/3 matvörunn-
ar í öðrum hverfum.
Hagkaup reynist hafa afger-
andi forystu í matvörudreifingu
á höfuðborgarsvæðinu. Velta
fyrirtækisins í matvöru var 4.1
milljarður króna á síðasta ári.
KRON var með 2.5 milljarða,
Kjötmiðstöðin með tvær versl-
anir með liðlega einn milljarð,
Fjarðarkaup með 730 milljónir
og Nóatún með 769 milljónir í 4
verslunum sínum.
í lok síðasta árs urðu hins-
vegar miklar breytingar hjá
mörgum þessara fyrirtækja.
Kjötmiðstöðin var lýst gjald-
þrota, KRON sem rak 10 versl-
anir á síðasta ári hefur selt eða
leigt út a.m.k. fjórar búðir, og
Nóatún hefur nú nýlega bætt
við fimmtu búðinni í Mosfells-
bæ.
Samkvæmt þessum upplýs-
ingum voru þessir fimm aðilar
með veltu upp á 7.7 milljarða
króna, - eða 52.2% allrar veltu í
matvöruverslun höfuðborgar-
svæðisins.
Hagkaup hefur þarna rúm
27% heildarmarkaðarins á
svæðinu, KRON 16.5%, Nóat-
ún, Fjarðarkaup og Kjötmið-
stöðin þetta 5-6% hvert um sig,
en aðrir aðilar samtals 38.9%.
Meðalvelta í verslunum
reyndist afar mismunandi.
Þannig var meðalvelta tíu stór-
markaða á svæðinu um 754
milljónir, verslana sem eru á
bilinu 501-1000 fermetrar 167.9
milljónir, verslana sem eru 01 til
500 fermetrar 91.4 milljónir og
minnstu verslananna, þ.e. 45 til
200 fermetra, 25.5 milljónir.
Minnstu búðirnar, sem eru 58
talsins hafa því aðeins um 10%
af veltunni.
Velta stórmarkaða hefur far-
ið hlutfallslega vaxandi í mörg
ár, - trúlega á kostnað minni
verslananna. Sögðu margir
kaupmenn minni búðanna í
viðtölum við höfund ritgerðar-
innar að þeir væru alvarlega að
hugsa um að hætta rekstri.
Ljóst er að matvöruverslunin
er að færast á færri hendur. í
Reykjavík er hlutdeild þriggja
söluhæstu verslanannna, Hag-
kaups, KRON og Nóatúns orð-
in 55%, en aðeins 8 aðilar á öllu
höfuðborgarsvæðinu annast
um meira en helming sölunnar.
14
VERSLUNARTÍÐINDI