Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2006, Qupperneq 80

BRIAN MCFARLANE
mynd, hvort sem hún er byggð á skáldsögu eða ekki. Með því að segja
að kvikmynd sé byggð á skáldsögu er athyglinni beint að einum - og að
margra áliti mikilvægasta - þætti í textatengslum hennar en það getur þó
aldrei verið eini þátturinn. Skilyrði í kvikmyndaiðnaðinum og ríkjandi
sjónarmið í menningu og samfélagi á þeim tíma sem kvikmyndin er gerð
(einkum þegar kvikmyndaútgáfan fylgir ekki beint á hæla útgáfu skáld-
sögunnar) eru tveir afdrifaríkir þættir í mótun sérhverrar kvikmyndar,
hvort sem hún er aðlögun eða ekki. Til fyrri þáttarins (þ.e. skilyrða í
kvikmyndaiðnaðinum) mætti telja áhrif tiltekinnar leikarastjörnu eða á
þeim tíma þegar kvikmyndaverin drottnuðu gætum við talað um „stúd-
íó-einkenni“, smekk leikstjórans, hefðir í einstökum kvikmyndagreinum
eða ríkjandi viðhorf í kvikmyndagerðinni sjálfri. Hvað síðari þáttinn
áhrærir (þ.e. tíðarandann) er erfitt að finna nákvæma mælikvarða til að
meta hvernig menningarleg skilyrði (t.d. kröfur sem fylgja stríðstímum
eða breytt viðhorf í kynferðismálum) móta breytingar á áherslum kvik-
myndarinnar í samanburði við skáldsöguna sem hún byggir á. Engu að
síður er nauðsynlegt að taka tillit til slíkra áhrifa í einstökum aðlögunum
og þetta efni verður rannsakað nánar í hlutanum um sérstök áhersluat-
riði í kaflanum um Cape Fear.60
Kannski er það einmitt vegna þess að hægt er að setja fram spurning-
ar um frásagnargildi sem svo mikil athygli beinist að framlagi frumtext-
ans til kvikmyndarinnar. Og með því að benda á textatengslin vil ég síð-
ur en svo neita því hve ríkan þátt frumverkið á í því að móta viðbrögð
margra við kvikmyndaútgáfunni. Þess vegna virðast markverðar rann-
sóknir einkum beinast í tvær áttir: (a) Hvað er hægt að yfírfæra eða að-
laga við yfirflutning frá skáldsögu í kvikmynd; og (h) hvaða lykilþættir
aðrir en upphaflega skáldsagan hafa haft áhrif á kvikmyndaútgáfu skáld-
sögunnar? Fyrir þá sem þekkja skáldsöguna eða hafa hana í hávegum
hlýtur frásagnarferli kvikmyndaútgáfunnar að vera annað en fyrir þeim
áhorfanda sem þekkir ekki til hennar. I báðum tilvikum er sannferðugur
lestur á kvikmyndinni háður viðbrögðum við því hvaða hlutverki kvik-
myndakóðar og þættir sviðsemingarinnar gegna í því að búa til þessa
sérstöku útgáfu textans.
60 [Þýð.: Höfundur vísar í þann hluta bókar sinnar sem ekki er með í þessari þýðingu.]
78