Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2006, Qupperneq 97

ORÐ EÐAMYND
heimfæra hugmyndir Darwins á mannlegt samfélag.18 Þróunarkenning-
in, eins og þeir túlkuðu hana, studdi þá kenningu raddmálssinnanna að
mennirnir hefðu þróast og að táknmálið væri frumstæður tjáningarmáti
þeirra. Þar sem við mennirnir værum komnir lengra í þróuninni ættum
við að sleppa táknunum og einbeita okkur að meiri hæfíleikum manns-
ins, sem í þessu sambandi þýddi hæfileikann til að nota röddina.
Hér vaknar sú spurning hvers vegna táknmál séu talin „náttúrulegri“
en raddmálin. Ekki er ólíklegt að það tengist mismunandi viðhorfum
fólks til orða annars vegar og mynda hins vegar. Þykja okkur myndir á
einhvern hátt „náttúrulegri“ en orð? Og hvaða skilning leggjum við þá í
það að vera „náttúrulegt"? Eins og áður sagði litu raddmálssinnar svo á
að röddin hefði þróast frá látbragði dýra og dýrin voru þar með á ein-
hvern hátt nær náttúrunni. Ekki er víst að hið myndræna hafí endilega
haft úrslitaáhrif á þessar skoðanir en á einhvern hátt var notkun handa
talin frumstæðari en notkun raddarinnar. Þetta er í sjálfu sér athyglisvert
því röddin sem slík er ekki forsenda mannlegs máls heldur er þar um að
ræða flókið kerfí ólíkra eininga sem raða sér saman á reglubundinn hátt.
Það að málhljóð eru ekki forsenda tungumálsins má til dæmis sjá á því að
ýmsar dýrategundir (t.d. páfagaukar) geta myndað hljóð sem eru nánast
eins og málhljóð en þessi dýr hafa þó ekki tungumál. Páfagaukar geta
hermt mjög vel eftir mannlegu máli en fyrir þeim er setning aðeins
strengur hljóða en ekki kerfí eininga.
Táknmálssinnarnir litu hins vegar á hið myndræna sem eftirlíkingu
náttúrunnar og ályktuðu að táknmálið væri því á einhvern hátt eðlilegra
en þau „gervi“-mál sem raddmálin væru. Slík viðhorf koma heim við þá
skoðun að myndir séu eðlilegri en hið talaða orð.19
Þótt þessi ólíku viðhorf sem hér hafa verið rædd hafí ekki alla tíð ver-
ið tengd ólíkum skoðunum á því hvað væri „náttúrulegt“ ganga þau
gegnum sögu táknmálsins og sögu heyrnarlausra allt til dagsins í dag. Og
þótt táknmálið hafi unnið á og margt hafí orðið til að styrkja stöðu þess
á það enn í höggi við ýmsar ranghugmyndir. I vestrænum samfélögum
þar sem táknmál eru viðurkennd (a.m.k. í kennslu) og rannsökuð þurfum
við varla lengur að verja þá skoðun að táknmálið sé fullkomið mál. Það
hefur verið viðurkennt af flestum. Hins vegar lifir sú ranghugmynd
18 Sama rit, bls. 36-37.
19 Sama rit, bls. 109-111.
95