Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2006, Side 135

ÍSLENSKA OG ENSKA
er hvort heppilegast sé að allir í heiminum hafí ensku að móðurmáli. Þeir
sem aðhyllast samstöðu eða telja hvort tveggja jafnmikilvægt eru andvíg-
ari því en hinir (V40). Þeir sem aðhyllast samstöðu hafa líka tilhneigingu
(p=0,079) til að vera neikvæðir gagnvart því að enska sé vinnumál í ís-
lenskum fyrirtækjum. Ekki er marktækur munur milli hópanna í skoðun-
um á því hvort leyfa eigi daglegt mál í útvarpi eða sjónvarpi.
Niðurstaðan er þá sú að ekki sé mikill munur á þessum hugmynda-
fræðilega ólíku hópum í enskunotkun, en í skoðunum eru þeir sem að-
hyllast samstöðu heldur hlynntari íslenskri málræktarhefð en þeir sem
trúa á frelsið. Fróðlegt gæti verið að bera þetta saman við annan breytí-
leika í félagshegðun sem tengja mætti þessum mun í lífsviðhorfum, en
það bíður betri tíma.
5 Samantekt og umræða
í þessum síðasta kafla mun ég gera tílraun til að taka saman einhverjar
heildarniðurstöður og meta lærdóma sem hugsanlega má draga af því
sem fram hefur komið, þótt augljóst sé að efnið er margþættara en svo að
hægt sé að gera því nein fullnaðarskil á þessu stigi. Erum við einhvers vís-
ari um stöðu tungunnar í samfélaginu og það hvernig form hennar muni
þróast? Eíér má enn leita fanga í hugmyndabanka félagsmálfræðinnar og
reyna að meta það sem kalla má „málvistfræðilegar aðstæður“ og „mál-
ræktarloftslag“ í landinu, og um leið má velta því fyrir sér hvernig þess-
ar aðstæður muni hafa áhrif á formþróun tungunnar og stöðu.
5.1 Málvistkerfið og staða tungunnar
Meðal þeirra undirgreina eða sviða sem Einar Haugen vildi koma á fót í
málfélagsfræðilegri umfjöllun var það sem hann kallaði „málvistfræði“
(iecology of language), en það er rannsóknir á þeim aðstæðum sem tungu-
mál búa við (sbr. inngang þessarar greinar). Haugen skilgreinir þetta
með eftirfarandi hætti:
Málvistfræði má skilgreina sem fræðin um tengsl tungumáls
við það umhverfi sem það býr í ... Umhverfi hvers máls er
samfélagið sem notar það sem einn af sínum miðlum ... Hluti
umhverfisins er þar með sálfræðilegur, þar sem um er að ræða
sambúð málsins við önnur tungumál í hugum tvítyngdra og
þeirra sem tilheyra fleiri en einum menningarheimi. Annar
J33