Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2006, Page 198

JACQUES DERRIDA
kenningarnar, koma hér nokkrar þeirra með þeirri harðneskju sem ein-
kennir dæmatöku:
1. Verkefni þýðandans sprettur ekki af viðtöku. Þýðingafræðin er að meg-
ininntaki ekki byggð á einhverri viðtökukenningu, jafnvel þótt hún geti
á hinn bóginn stuðlað að því að útskýra slíka kenningu og gera hana
mögulega.
2. Megintilgangur þýðinga er ekki, ekki frekar en frumtexta, sá að miðla.
Og Benjamin heldur eindregið, og utan við alla hættu á mögulegum and-
mælum, hinni ströngu tvískiptingu milli frumtextans og þýðingarinnar,
hins þýdda og hins þýðandi, þó svo hann hniki tíl tengslum þeirra. Og
hann beinir athyglinni að þýðingum skáldskapar- og helgitexta þar sem
innsta eðli þýðinga kemur fram. Öll ritgerðin hrærist á milli hins skáld-
skaparlega og hins helga, færist til baka að hinu fýrra ffá því síðara sem
vísar á fyrirmynd allra þýðinga, hið hreina þýði: þýðingin á milli línanna
í helgum texta væri fyrirmynd eða frummynd (Urbild) allrar þýðingar
sem almennt er möguleg. Og þetta er önnur kenningin: miðlun er ekki
höfuðatriðið að því er varðar skáldskapar- eða helgitexta. Þessar vanga-
veltur varða ekki beint hina miðlandi formgerð málsins, heldur frekar til-
gátuna um miðlunarbært innihald sem aðgreindist þá stranglega frá mál-
athöfn miðlunar. Gagnrýnin á táknhyggju og „hinn borgaralega
skilning“ á máli árið 1916 tók einmitt tíl þessarar uppskiptingar: miðill,
viðfang, viðtakandi. „Mál á sér ekkert innihald“. Það sem mál miðlar
fyrst og fremst er „miðlunarhæfni“ þess (Um máliðyfirleitt og mannlegt
mál, þýð. M. de Gandillac, bls. 85). Verður þá sagt að hér með sé búið að
ljúka upp leið að virknisvídd yrðinga? Hvað sem öðru líður varar þetta
okkur við fljótfærni: að einangra inntak og kenningar í Verkefni þýðand-
ans, og þýða þau öðruvísi en sem undirritun eins konar eiginnafns sem
ætlað er það hlutverk að tryggja afkomu þess sem verks.
3. Ef á milli þýdds texta og þýðandi texta er að finna tengsl „frumtexta“
og þýðingar, geta þau ekki verið af toga staðgöngu eða endurgerðar.
Þýðing er hvorki mynd né afrit.
Að þessum þrem varnöglum slegnum (hvorki viðtaka, miðlun, né stað-
ganga) hvernig er staðan á skuld og ætt þýðandans? eða fyrst og ff emst á
því sem þýða á, á \)ví-sem-þýðast-á?
196