Árbók Tryggingarstofnunar ríkisins - 01.12.1941, Side 20

18
lieldur en nieð því að nota alltaf allar tekjurnar jafnóðuin og þeirra
er aflað. Svipaður ávinningur l'æsl fyrir þjóðfélagið sem heild með því
að leggja stighækkandi skatta á tekjur raanna og verja slcöttunum að
nokkru til hækkunar á lekjuin þeirra af þegnunum, sem tekjulægstir
eru. Það er nii almennt viðurkennt, að þannig löguð starfsemi só nauð-
synleg og æskileg út frá sjónarmiði þjóðfélagsheildarinnar, þótt mjög
sé deill um, hversu langt beri að ganga i þeiin efnum. Hér skal aðeins
bent á, að áhrif þessarar tekjuöflunar á neyzluna verða sérstaklega
rnikil, ef hún er ekki aðeins látin ná á milli manna á sama tíma, heldur
einnig notuð sem jöfnun á milli góðæra og kreppu.
Þannig mætti lengi halda áfram að færa rök fyrir því, að menn
eigi að spara, þegar vel árar, og að slíkur sparnaður sé svo mikils virði,
að ríkisvaldið verði að láta hann iil sín taka. í því sambandi má minna
á það, að fleiri greinar ajþýðutrygginga en elli- og örorkutryggingarnar
krefjast sjóðmyndunar. Má þar sérstaklega nefna atvinnuleysistrygg-
ingar. En þær eru iílL þekktar hér á landi. Þá má einnig geta jiess, að
liftryggingarstarfsemi einkafyrirtækja er lítil hér á landi, enda lítið um
hana hirt frá hendi ríkisins. í nálega öllum menningarlöndum hefur
verið í gildi í nokkra áratugi allvíðtæk löggjöf um vátryggingar al-
mennt og sérstaklega um líftrygg'ingar. Eftirlit ríkisins miðar fyrst og
fremst að því að tryggja, að félögin slarfi á heilbrigðum fjárhagsgrund-
velli. Það eykur þannig öryggi hinna tryggðu og stuðlar þar með að
aukinni notkun trygginganna.
En hver mundu verða helztu áhrifin á fjárhagsástandið í landinu,
ef ríkið beitti sér fyrir stórlega auknum sparnaði, bæði lögákveðnum
og frjálsum? Þess liefur þegar verið gelið, að það mundi draga úr eftir-
spurn eftir munaðar- og neyzluvörum, og þar með hafa verðlækkandi
áhrif á þær, fyrst í stað að minnsta kosti. Eftir því sem spariféð ykist,
mundi lánsfjárútboðið aukast, en það verkar lil lækkunar á vextina.
Ahrif vaxtalækkunarinnar eru mjög víðtæk. Komi hún á þeim tíma,
þegar deyfð er yfir atvinnulífinu, getur hún fært nýtt líf í það. Einna
fyrst verkar hún á húsabyggingar og aðrar svipaðar framkvæmdir.
Sambandið á milli vinnulauna og vaxta er þannig, að því lægri sem
vextirnir eru, því hærri g'eta vinnulaunin verið. Sést þetta glóggt með
því að alhug'a samband vinnulauna og vaxta við húsabyggingar.
Frá því stríðið hófst hafa innlán í bönkum og sparisjóðum aukizl
stórlega hér á landi, og samtímis hafa vextir lækkað mikið. Má vel
vera, að ýmsum finnist, að frekari þróun í þá áll sé ekki æskileg. Um
jiað skal ekki fjölyrl hér. En |>ess her að minnast, að langmestur hluli
|>ess sparifjár, sem safnazt hefur hér frá því stríðið hófst, er i einka-
eign og þannig varið, að það mundi verða harla fljótt að eyðasl, ef veru-
leg kreppa skybi á. Þá gæti svo farið, að samtímis öðrum örðugleik-
um yrðu atvinnuvegirnir að niæla stórkostlegri hækkun vaxta frá j>ví,
sem nú er.
Hér er eigi vettvangur til þess að ræða almennt þær ráðstafanir,