Heimili og skóli - 01.10.1987, Side 13

nemendum sem fá á einn eða
annan hátt viðurkenningu eða
umbun í starfi bekkjarins (eða
hópsins). Það reynist vel að
láta nemendur vinna í hóp til
þess að hvötin fái fullnægingu.
Verkefnin þurfa svo að vera
þannig valin að nemendur
finni til upphefðar að leysa þau
og telji sér þau samboðin. Það
sem aftur á móti drepur þessa
hvöt eða eitrar andrúmsloftið
er, að kennari vanmeti við-
leitni unglinganna til að kom-
ast af bernskuskeiðinu með
því að brýna þá á barnaskap
eða umgangast þá sem
krakkakjána, sem þurfa
strangt eftirlit.
Þörfin fyrir sjálfsforræði
verður að fá eðlilega útrás á
ungdómsárum. Unglingar
vilja losna undan áhrifavaldi
og afskiptasemi foreldra og
taka stjórn sinna mála í eigin
hendur. Nú vilja þeir vera útaf
fyrir sig, eiga sín persónulegu
vandamál (sbr. dagbókina
með lásnum í fórum ungu
stúlkunnar). Unga fólkið vill
lifa sínu eigin lífi, það er and-
vígt heimsóknum foreldra í
skólana og nánum afskipt-
um af frammistöðu (gæti jafn-
vel tekið slíkt sem tortryggni
og vantraust). Nemendur
14-16 ára ættu jafnvel að fá
tækifæri til að bera fram óskir
og tillögur um námstilhögun
og vinnu í skólunum, slíkt
gæti byggt upp sjálfstraust
þeirra og þroska, það væri að
ýmsu leyti vænlegra í skóla-
starfi, en að tilreiða allt ofan
frá og miða við ímyndaðar
hvatir fullorðinna í þessum
efnum. Það er engu líkara en
skóli vænti oft og tíðum einsk-
is góðs frá nemendum sínum,
þetta séu hugmyndasnauðir
og vanþroskaðir einstaklingar,
sem þurfi að styðja og vernda á
allan hátt. En séu unglingar
teknir sem hugsandi og á-
byrgðarfullir nemendur, gefur
það meiri sjálfræðistilfinningu
og leiðir til þroskaðra atferlis
þeirra.
Hvötin sem kallar á frammi-
stöðu er þýðingarmikil hjá
unglingum einkum í skóla-
starfi, því að allt nám sækist
best, þegar í kjölfarið fer sú til-
finning, að verkefnið hafi
verið leyst á fullnægjandi hátt.
Það virkar styrkjandi á nem-
andann að hafa innt náms-
starfið af hendi. Viðurkenn-
ingin hefur geysimikla þýð-
ingu til að efla þessa hvöt og
auðvelda námið. Allir nem-
endur gera eitthvað í náminu
sem er þakkarvert og þá má
ekki undir höfuð leggjast að
kennarinn virði það sem vel er
gert. Stöðugar aðfinnslur eða
hótanir virka öfugt á frammi-
stöðuhvötina. Hrós og viður-
kenning er öflugasta tæki
kennara, þegar þeir vilja koma
í veg fyrir námsleiða, en slíkt
verður að vera innan skyn-
samlegra marka, þ.e. ekki
innantómt orðagjálfur.
Frammistöðuhvötin er fyrir
hendi hjá öllum nemendum en
kröfunum í náminu verður að
stilla í hóf og gera þær ein-
staklingsbundnar í hlutfalli
við kröfustig nemendanna.
Þannig skapast góður starfs-
grundvöllur fyrir kennarann
og rétt andrúmsloft í skól-
anum. Til þess að varðveita
þessa hvöt má ekki láta undir
höfuð leggjast í skólastarfinu
að sundurgreina og einstakl-
ingsbinda námið í bekknum,
þannig að sérhver nemandi fái
tækifæri til að finna, að skól-
inn geri kröfur til hans og hann
geti uppfyllt þær að einhverju
marki og hljóti viðurkenn-
ingu.
Þörfin fyrir sjálfsskilning
knýr fram löngunina til að
finna sinn eigin rétta tján-
ingarmáta, kanna möguleika
sína, efla dugnað sinn og
skilning, verða skapandi
persóna og þroska sjálfan sig á
verðugan og fullnægjandi hátt
(sbr. fyrirmyndar móðir -
prýðis íþróttamaður - skap-
andi listamaður). Þegar þess-
ari víðtæku þörf er fullnægt, á
sér stað nýtt nám og stöðug
þróun, en sé hún ófullnægð,
stendur einstaklingur í stað
eða dagar uppi.
Þegar vitsmunalegur þroski
einstaklingsins eykst, vakna
knýjandi spurningar um
sannleikann - réttlætið - trúna
- hugsjónirnar. Skilningseyð-
urnar þarf að fylla. Á þessu
skeiði (unglingsárum) verður
skoðanamyndun og afstaðan
til lífsins sjálfs áleitið viðfangs-
efnihugans. Spurningin: Hver
er ég ? er í brennidepli.
Að þessari viðkvæmu en
yfirgripsmiklu hvöt verða
skólar að hlynna, einkum í
þjóðfélögum neyslu og sam-
keppni, þar sem foreldrar og
forsvarsmenn unglinga hafa
lítinn eða engan tíma aflögu til
að tala við ungt fólk eða opna
því hugarfylgsni sín, enda ó-
víst, að margir treystu sér til
svo opins eða náins sambands
við sín eigin börn og unglinga.
Það hlýtur þess vegna að
vera í verkahring kennara,
sem vill taka starf sitt alvar-
lega, að gefa nemendum sín-
um innsýn í eigin persónulega
mannshugsjón og lífsviðhorf,
en ekki þó í áróðursskyni,
heldur svo að sjónhringur hins
unga stækki og hann þar með
fái ný viðhorf til að vega og
meta. Skólar þurfa þess vegna
að hugsa fyrir því að búa nem-
endurna undir lífið sjálft með
því að sýna þeim þjóðfélagið í
hnotskurn og kynna þeim
heimspeki- og trúarkenningar,
en áróðurslaust.
Páll Helgason
Grunnskólanum Sigluflrði
13