Læknaneminn - 01.07.1964, Blaðsíða 15

LÆKNANEMINN
15
I. Æxli, flest malign, runnin
frá þekjufrumum berkj-
anna.
a. Carcinoma bronchogenis.
1. Carcinoma epidermoidis
(squamocellulare),
flöguþekjukrabbi, nú
nefndur reykingakrabbi,
og telst a.m.k. 50% af
öllum kröbbum (carci-
nomata) í lungum.
2. Carcinoma anaplastica
(um 30%).
3. Adenocarcinoma (um
15%).
Blönduð æxli, þegar fleiri
en ein týpa kemur fyrir
í sama æxlinu, oftast ca.
epiderm. og adenocarci-
noma.
b. Carcinoma bronchiolaris
(alveolar cell carcinoma
eða pulmonary adenoma-
tosis); til þess teljast
um 3% af carcinomata.
c. Adenoma bronchiolaris.
II. Sarcoma pulmonum.
III. Æxli af reticulo-endot-
helial kerfis uppruna.
B. Sekúnder æxli. Það eru mein-
vörp frá æxlum í öðrum líf-
færum, t.d. meltingarfærum
eins og algengast er (blóð-
leiðina), eða frá brjóstum.
Meinvörp í lungum eru mjög
algeng (2,4).
Sarcomata í lungum eru heldur
fátíð.
Það sem hér fer á eftir á eink-
um við um carcinomata.
Helztu orsakir lungnakrabba.
Lungun eru loftfyllt líffæri, sem
standa í beinu sambandi við and-
rúmsloftið um berkjurnar, bark-
ann, munninn og nefið. Loftið, sem
maður andar að sér, er ekki alltaf
hreint, og því liggja lungun undir
stöðugum árásum frá ýmsum víg-
stöðvum. Við hvern andardrátt
sogast inn í þau um 500 ml af lofti,
og með því getur borizt rykkorn,
steinefnamylsna, sót, sýklar, veir-
ur og aðrar smáagnir, sem setjast
í lungnablöðrurnar og berkjurnar.
Stundum grefst steinefnamylsna
niður í lungnavefinn og veldur
fibrosis, svo sem asbestosis. Til
þess að losna við aðskotahluti, eru
þekjufrumurnar settar bifhárum,
sem sópa þeim út með jöfnum,
taktföstum hreyfingum. Til þess
er einnig hóstinn. Kirtlar í mucosa
berkjanna framleiða slím, sem
berst á sama hátt upp eftir önd-
unarveginum. I þessu slími leysast
upp, eða eru í suspension, mörg
þeirra efna, sem berast inn með
öndunarloftinu, og sýklar límast í
það. Slímið verður mest á þeim
stað, sem aðalberkjurnar greinast
í smærri berkjur, en þar sitja æxl-
in oftast.
Skipta má fólki í þrjá flokka,
eftir því hvað það er útsett fyrir
carcinogen: 1. Fólk, sem vinnur
með carcinogen. 2. Óhreinkun and-
rúmsloftsins af carcinogenum og
fólk, sem á við hana að búa. 3.
Reykingamenn (2).
1. Vinna með carcinogen. Allt
fram á seinni hluta síðustu aldar,
var carcinoma í lungum ekki tal-
inn prímer æxlisvöxtur, heldur
kallað annað, t.d. lymphosarcoma,
sem meinvarpaði í berkju. Mor-
gagni á Italíu fann við krufningu
fyrstur manna krabbamein í lunga,
en það var á 18. öld. Þeir, sem
fyrstir lýstu krabbanum, voru
Frakkinn Laennec og írinn Stokes,
sem gaf út rannsóknir sínar í
Dublin 1837. Þeir, sem fyrstir
rannsökuðu sjúkdóminn með tilliti
til aetiologiu, voru þeir Haerting
og Hesse í Þýzkalandi (1879), og
stóð það í sambandi við óljósa