Stuðlaberg - 01.04.2022, Blaðsíða 14

14 STUÐLABERG 1/2022
Árið 1986 gaf Hörpuútgáfan út bókina
Þyrill vakir sem hefur að geyma úrval ljóða
Halldóru úr frumortum ljóðabókum hennar.
Dóttir hennar, Þóra Elfa Björnsson, valdi
ljóðin og skrifaði formála. Auk út gefinna
bóka sinna skrifaði Halldóra mikið í blöð
og tímarit, bæði greinar um ýmis málefni og
einnig fjölmargar smásögur. Einna þekktust
er hryllingssagan Faðmlag dauðans sem oft er
getið í sýnisbókum íslenskra bókmennta. Þá
er fjölmargt af efni því sem Halldóra safnaði
og samdi enn óútgefið.
Þýðing Halldóru á Bjólfskviðu kom út, sem
fyrr segir, árið 1983, á vegum bókaforlagsins
Fjölva. Pétur Knútsson sá um útgáfuna
en Alfreð Flóki myndskreytti. Bjólfskviða
(Béowulf) er eitt af höfuðritum fornenskrar
tungu. Hún er varðveitt í einu handriti frá
ofanverðri 10. öld en er af flestum talin vera
töluvert eldri. Höfundurinn er ókunnur
en kviðan er skrifuð á Englandi. Hún er
3182 langlínur (þ.e. braglínupör, í bókinni
er braglínuparið sett upp sem ein lína, það
kallast langlína) eða 6364 braglínur miðað
við fornyrðislag. Bragarhátturinn er nánast
eins og fornyrðislag. Ekkert rím er í kviðunni,
hrynjandi óregluleg, braglínulengd lauslega
afmörkuð og stuðlasetning þannig að ýmist
er þar einn stuðull eða tveir í frumlínu og
höfuðstafur í fyrsta áhersluatkvæði í síðlínu.
Þessum bragarhætti heldur Halldóra í
þýðingunni.
Sögusvið Bjólfskviðu er Skandinavía
á 8. eða 9. öld. Þar segir frá hetjunni og
stríðsgarpinum Bjólfi sem berst við risann
Grendel og móður Grendels sem er mikið
skrímsli. Síðar, þegar hann er orðinn kon­
ungur á Gautlandi, berst hann við dreka og
lýkur bardaganum með því að báðir falla.
Inn í söguna fléttast svo atburðir úr fornsögu
Dana, Gauta og Svía. Bjólfskviða var fyrst
prentuð í Kaupmannahöfn 1815 í útgáfu
Gríms Jónssonar Thorkelín, sem gerði merkar
rannsóknir á kviðunni.
Náfrænkur
„Fornenska og íslenska eru náfrænkur,
en líkjast þó meir hvor annarri en margar
alsystur, sem oft vill vera.“ Hér fyrir
neðan er sýnishorn af nokkrum línum
úr Bjólfskviðu á frummálinu og þýðing á
sama texta eftir Halldóru.
Frumtexti:
  –  —  Forðam secgum wearð,
ylda bearnum, undyrne cuð,
gyddum geomore, þætte Grendel wan
hwile wið Hroþgar, heteniðas wæg,
fyrene ond fæhðe fela missera,
singale sæce, sibbe ne wolde
wið manna hwone mægenes Deniga,
eorhbealo feorran, fea þingian,
ne þær nænig witena wenan þorfte
beorhtre bote to banan folmum,
ac se æglæca ehtende wæs,
deorc deaþscua, duguþe ond geogoþe,
seomade ond syrede, sinnihte heold
mistige moras. Men ne cunnon
hwyder helrunan hwyrftum scriþað.
Halldóra:
– — Því var ýtakindum
sagt með sanni í söngvum fornum
hversu grimmlega Grendill réð
Hróðgeiri lengi haturníð efla,
firn og fádæmi fjölda missera,
sífelldar sakir. Sætast né vildi
við manna neinn af mengi Dana
eður fjörvarböl féi gjalda;
virðar vitrir væntu engra
bjartra bóta af banahöndum.
Urðu ofsóknir illyrmis
dimmur dauðskuggi, djarfa og unga
hvekkti og hugstal. Hverjar nætur
mistur mýrar mönnum ókunnar,
hvarleiður helriði úr hvarfi skreið.