Bændablaðið - 15.08.2024, Qupperneq 36

36 Viðtal Bændablaðið | Fimmtudagur 15. ágúst 2024
Þetta var haustið 1971 og Olli
aðeins 19 ára en svo sannarlega
til í að verða bóndi. Brandur, sem
orðinn var 24 ára, var ráðsettur
heimilisfaðir í Borgarnesi, kvæntur
æskuástinni sinni, henni Jónu Jóns,
og á þessum tíma voru komin tvö lítil
börn í kotið, þau Áslaug og Úlfar.
Það varð uppi fótur og fit og pabbi
gamli, Guðbrandur Magnússon,
fengin í samningagerð við Guðrúnu
Guðmundsdóttur á Mel, sem var
komin um nírætt og bjó þar ásamt
Aðalsteini Péturssyni, syni sínum,
en hann var kominn yfir sjötugt og
fluttu þau bæði á Dvalarheimilið í
Borgarnesi.
Skemmst er frá því að segja að
samningar við þau mæðgin tókust,
enda Guðbrandur eldri annálaður
samningamaður, og á vordögum 1972
fluttu þeir bræður ásamt búaliði í
gamla íbúðarhúsið á Mel, það var um
það bil 87 fermetrar. Frá rúmruskinu
góða sem áður er nefnt hafði einn ungi
bæst í hópinn hjá Brandi og Jónu því
Guðrún Steinunn skaust í heiminn 14.
maí 1972, nóttina fyrir daginn sem
þeir tóku við Melnum. Olla hafði
tekist að krækja í 16 ára bráðfallega
yngismey, Guðrúnu Jónasdóttur, sem
að mestu hafði slitið barnsskónum á
Grenjum í næstu sveit, steinsnar frá
Álftá þar sem Olli hafði alist upp frá
fimm ára aldri. Kunnugir gera sér
svo grein fyrir að Melur er svo líka
í sömu sveit.
Þröng á þingi en
samkomulagið gott
Ráðsetta fjölskyldan, Brandur og Jóna,
fengu aðstöðu í gamla eldhúsinu á Mel
og stærra herbergið á efri hæðinni. Þar
var pláss fyrir þau hjón og þrjú börn en
sennilega hefur herbergið þó ekki verið
stærra en 15 fermetrar. Fyrir unga parið
var útbúið lítið eldhús á neðri hæðinni
og svo fengu þau minna herbergið á
efri hæðinni fyrir sig, þar var hægt að
koma fyrir tvíbreiðu rúmi sem var 120
cm og með naumindum var hægt að
koma fyrir barnarúmi líka, sem kom
sér vel því frumburður þeirra hjóna,
Guðbrandur, kom í heiminn í desember
ári seinna.
Tíu mjólkandi
Fjósið á Mel var ekki stórt og í fyrstu
aðeins pláss fyrir átta mjólkandi kýr
og allar voru þær handmjólkaðar en
fljótlega var hægt að bæta við tveimur
kusum þegar úr vatnsmálum leystist en
þannig háttaði til að í fjósinu þurfti að
vera söfnunartankur fyrir vatn þegar
brunnurinn gaf illa.
„Þarna voru þær Melkorka, Dimma,
Fífa frá Fíflholtum og svo tvíburarnir
Blíðrós og Sumarrós,“ segir Olli
dreyminn en í þá daga fengu gripirnir
nafn en ekki bara númer eins og nú
tíðkast. Fljótlega var hafist handa við
byggingu á nýju 30 kúa fjósi með
mjaltakerfi og var það tekið í notkun
árið 1975. Þá hafði reyndar færst enn
meira fjör í leikinn því Olli og Guðrún
höfðu bætt við einum dreng, Jónasi,
sem fæddist í mars 1975.
Eins og sumarstúlkan fékk að
kynnast var erfitt með vatnið á Mel,
þurfti hún stundum að fara á Dontanum
með mjólkurbrúsa á Dontakerrunni og
ausa vatninu með fötu upp úr ánni í
brúsana. En þessi sumarstúlka er sú
stúlka sem ber ábyrgðina á þessum
skrifum.
Því réðust bræðurnir í það haustið
1975, þegar nýja fjósið var tekið í
notkun, að leggja vatnsveitu ofan frá
Svarfhólsmúla. Veitan varð upphaf
að Vatnsveitu Hraunhrepps sem var
síðan árið 1980 plægð áfram niður
um alla sveit. Var það gríðarlega góð
framkvæmd, því að þótt Mýrarnar séu
blautar var mjög erfitt með neysluvatn
á bæjunum. „Þetta er það eina sem
er utan kvóta,“ er haft eftir Brandi á
Mel um barneignir og niður hlóðust
börnin, Bjargey Anna fæddist 1976 og
Gunnhildur í febrúar 1978 hjá Brandi
og Jónu og þá var orðið nokkuð ljóst
að til aðgerða þurfti að grípa.
Brandur og Jóna tóku á leigu næstu
jörð, Staðarhraun, sem var ríkisjörð
og hafði verið í eyði í nokkur ár og
þar engar nýtilegar byggingar. Árið
1978 var byrjað að byggja íbúðarhús
fyrir þeirra fjölskyldu og fluttust þau
að Staðarhrauni fyrir jólin 1979, áfram
ráku þau samt saman félagsbúið á Mel.
Fljótlega var byrjað á fjárhúsbyggingu
á Staðarhrauni og flutti Brandur með
kindurnar 1985 en fáum árum seinna
með kýrnar og sameiginlegum búrekstri
þessara samheldnu fjölskyldna þar
með lokið. „En það var alltaf afar gott
samkomulagið hjá okkur og aldrei
féll styggðaryrði milli Guðrúnar og
Jónu, en við bræður vorum ekki alltaf
sammála, eins og gengur með bræður,“
segir Olli. „Börnin voru dugleg að leika
sér saman,“ segir Guðrún og þau eru
sammála um að lífið hafi verið gott þó
þröngt hafi verið setið á Mel.
Það eru þrír kílómetrar á milli
bæjanna, Mels og Staðarhrauns, og
hlupu börnin oft þar á milli eftir að
Brandur og Jóna fluttu. Jóna lést
eftir skammvinn veikindi árið 2020,
Guðbrandur brá þá búi og flutti í
Borgarnes.
Ætlaði ekki að búa í sveit
Guðrún, sem er þriðja yngst þrettán
systkina og alin upp í sveit, ætlaði nú
ekkert að verða bóndi. „En ég hélt að
hann yrði svo leiður ef ég vildi ekki
koma í sveitina,“ segir hún og þar
með voru örlög hennar ráðin. Olli,
sem eins og Guðrún á mörg systkini,
er næstyngstur af tólf. Foreldrar
Guðrúnar voru Jónas Gunnlaugsson
frá Hrísdal í Miklaholtshreppi
og Guðveig Guðmundsdóttir frá
Flesjustöðum í Kolbeinsstaðahreppi en
foreldrar Olla og Brands voru Bjargey
Guðmundsdóttir frá Syðstu-Görðum í
Kolbeinsstaðahreppi og Guðbrandur
Magnússon frá Hallkelsstaðahlíð í
sömu sveit.
Nýbygging á Mel
Árið 1984 var tilbúið nýtt íbúðarhús
á Mel enda gamla húsið orðið
ansi lélegt og þá var lag að stækka
fjölskylduna. Gunnar fæddist árið
1979 og engin ástæða til að hætta
barnaframleiðslunni enda bráðgerir
drengir þessi þrír sem voru fæddir voru
fyrir, Guðbrandur, Jónas og Gunnar.
1983 fæðist Rögnvaldur, 1985 Þórey,
1989 Þóroddur, 1991 Ágúst og 1993
kom svo Eva Sóley. Nú voru börnin
orðin átta og ákvörðun tekin um að nóg
væri komið. Svona í framhjáhlaupi má
nefna að á Staðahrauni hjá Brandi og
Jónu voru líka komin á þessum tíma
átta börn, til viðbótar við þau sem áður
voru upptalin voru Jón Guðlaugur,
Hugrún Lukka og Jóhannes mætt og
allt er þetta fyrirmyndarfólk.
Það var í nógu að snúast hjá
húsfreyjunni á Mel, með átta börn sem
gæta þurfti að og þá erum við að tala
um allar vaktir, nútildags þriðju, fjórðu
og jafnvel fimmtu. Það er verkefni
að láta átta grislinga lesa og reikna,
passa upp á sundföt og íþróttaföt, eiga
til útigalla, ullarsokka og endurnýja
vettlinga sem alltaf eru að týnast. Koma
þeim í skólarútu, búa um í heimavist
þegar það átti við og snýta og skeina
eftir þörfum, svo ekki sé talað um að
næra allan hópinn svo vel sé.
Hugsanlega ekki framtíðin sem
hin unga Guðrún Jónasdóttir sá fyrir
sér þegar hún fylgdi kærastanum á
Mel. „Ég hefði kannski viljað læra
trésmíði,“ segir hún aðspurð um
hugsanlega drauma um menntun en
ekki er að sjá nokkra eftirsjá. Guðrún
er mikil hagleikskona, prjónar, skreytir
kerti, smíðar úr silfri og hér á árum
áður saumaði hún á börnin.
Þegar um hægðist og börnin
komin til manns fór Guðrún að vinna
á leikskóla í Borgarnesi við góðan
orðstír en hætti störfum árið sem hún
varð 67 ára og fannst kominn tími á
annað en brauðstritið. Olli hefur um
árabil unnið á vinnuvélum meðfram
bústörfum og tekur enn í vélarnar þegar
vantar í nágrenninu.
Byggðu nýtt hús í skóginum
Nú eru þau hjón sest í helgan stein,
Þórey dóttir þeirra hefur ásamt manni
sínum, Sigurjóni Helgasyni frá
Austvaðsholti í Landsveit, tekið
við búskapnum á Mel. Þorkell og
Guðrún hafa byggt annað hús fyrir
sig í skógarlundi í landi Mels sem
þau fluttu í árið 2009. Þar hafa líka
synir þeirra, Jónas og Rögnvaldur,
byggt sér hús og búa þar með
fjölskyldum sínum.
„Brandur, Brandur, vaknaðu maður, Melur er kominn á sölu.“ Það
var Olli, Þorkell Guðbrandsson, sem þarna var að koma úr partíi
í sláturtíðinni í Borgarnesi og æstur reyndi að vekja stóra bróður,
Guðbrand Guðbrandsson, til lífsins þegar hann uppgötvaði að jörðin
sem þeir bræður hefðu verið að sverma fyrir væri loksins orðin föl.
Bryndís Sigurðardóttir
bryndis@yfirlit.is
Mýrar:
Vaknaðu Brandur,
Melur er kominn á sölu
– Farsæll fjölskyldubúskapur á Mel
Þorkell Guðbrandsson og Guðrún Jónasdóttir á sólpallinum við Furumel.
Til flutnings
Gott 170fm timburhús og 67fm bílskúr til sölu til flutnings.
Staðsett í Kópavogi.
Seljast saman eða í sitthvoru lagi. Ýmis skipti koma til greina.
Nánari upplýsingar veitir Ólafur s. 695-4000