Leikskrár Þjóðleikhússins - 22.09.1950, Page 7

ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ OG ÍSLENZKAN
Það hefur verið sagt bæði af einum og öðrum, að Þjóðleik-
húsið ætti að verða ein meginstoð íslenzkrar tungu. Menn vitna
til erlendra dæma, að í leikhúsum, sérstaklega þjóðleikhúsum,
séu málin fegruð og fáguð.
A Þýzkalandi var talað um „Búhnensprache,“ leikhúsmál,
sem þótti fyrirmynd. Það er líklegt, að einhverjum hér heima
lciki hugur á að lögtaka einhvern ákveðinn framburð við leik-
húsið, og það er ekki ólíklegt, að það nái fram að ganga. Eg
hef aldrei skilið, að þetta væri sáluhjálparatriði. I þjóðleikhúsi
Aþenuborgar viðhöfðu menn fleiri en eina mállýzku, og þurfa
Aþeningar hvorki að bera kinnroða fyrir leikhús sitt né leikrit
sín, til hvers sem menn vilja jafna þeim. Mér hefur þótt það
löngum styrkleikamerki á íslenzkunni, að menn hafa viður-
kennt jafnréttháan góðan og gamlan framburð ýmissa lands-
hluta, en fordæmt með öllu hljóðvillu, sem brýtur í bága við
eðli íslenzkunnar. En þó að Þjóðleikhúsið kunni að leggja kapp
á að koma einum framburði til vegs og hafna þannig fjöl-
breytninni, þá er hitt þó enn meira um vert að missa ekki sjónar
á því, hvar eru takmörk réttrár og sannrar íslenzku; því sem
þar er fyrir utan á enga vægð að sýna. Annað sem hlýtur að
mæða mjög á leikkennendum og leikstjórum er tafsfrumburður
sá, sem stundum hevrist hjá ungu fólki og ungum leikendum;
bezt gæti ég trúað, að hann ætti rætur að rekja til hraðlestrar
barnaskólanna, en hvaðan sem þetta þvoglumæli er komið, er
það í eðli sínu óíslenzkt. Það er eðli íslenzkunnar, að hvert
atkvæði sé skýrt, og í munni góðs leikara veitir það orðunum
fjaðurmagn.
Leikhúsmál er meira en framburðurinn einber, það er orðfæri
og stíll, og þá vandast málið.
Ég vænti, að engin tvímæli geti verið á því, að tungan, sem
Þjóðleikhús íslands á að efla, sé íslenzkan. Góð íslenzka, og
ekkert hrognamál. Þetta er erfið krafa. Sumir menn, líka þeir
sem fást við að skrifa, búa við furðumikla orðafæð og orða-