I. alþjóðamótið - 15.02.1984, Blaðsíða 16

Jón Böðvarsson, skólameistari:
Jón Böðvarsson.
Suðurnes eru vestasti hluti
Reykjanesskaga. Þar eru sjö sveitar-
félög — sunnan Straums: Vatns-
leysustrandarhreppur, Njarðvík,
Keflavík, Gerðahreppur, Miðnes-
hreppur, Hafnahreppur og Grinda-
vík. Auk þess er Keflavíkurflugvöll-
ur sérstakt lögsagnarumdæmi og
lýtur stjórn utanríkisráðherra.
Suðurnes eru láglend og landslag
mjög frábrugðið því sem hérlendis er
dæmigert. — Dalir eru engir, gróð-
urlendi aðeins á mjóum ræmum með
ströndum fram, og því er hefðbund-
inn landbúnaður nær enginn. Víðast
hvar eru úfin, sprungin og yfirferð-
arill hraun, og svo óþétt er yfirborð
jarðar að hvergi finnast ár né lækir,
og stöðuvötn eru fá og strjál. í
bændasamfélagi fyrri alda var
landshorn þetta ekki einungis af-
skekkt heldur einnig strjálbýlt með-
an kvikfjárrækt var aðalatvinnuveg-
ur þjóðarinnar. Með eflingu sjávar-
útvegs óx mikilvægi svæðisins. 1930
voru Suðurnesjabúar þó innan við
3000 og aðeins 2,6% þjóðarinnar.
Flestir íbúarnir bjuggu í fiskiþorp-
um þar sem hafnarskilyrði voru
skást, en útifyrir voru og eru sum
fengsælustu fiskimið við landið. Því
var mikil útgerð rekin á Suðurnesj-
um öldum saman. í þjóðsögunni —
svo og sögnum og kveðskap kemur
fram að í vitund landsmanna eru út-
nesjabyggðir þessar fasttengdar sjó-
sókn og verbúðalífi.
Sagt hefur það verið um Suðurnesjamenn:
fast þeir sóttu sjóinn og scekja hann enn.
Á þessari öld komast Suðurnes
fyrst að marki í sviðsljósið í atvinnu-
og stjórnmálasögu þjóðarinnar. Á
Þróttmikið
athafnalíf
á Suðurnesjum
heimsstyrjaldarárunum síðari er
herflugvöllur gerður á grýttri Mið-
nesheiðinni — og hann verður í tím-
ans rás eini millilandaflugvöllur ís-
lendinga. Síðan er skagi þessi í senn
miðstöð samgangna við umheiminn
og hernaðarlega mikilvægasti staður
hérlendis. í kjölfar þess breytast at-
vinnuhættir og íbúatala þrefaldast á
áratugunum 1940—1970. 1. desem-
ber 1983 voru Suðurnesjamenn
14.086 eða tæp 6% þjóðarinnar.
Grindavík hefur vaxið mest síðustu
20 árin, bæði vegna aukinna umsvifa
í fiskveiðum og sökum þess að þar er
atvinnulíf óháð Keflavíkurflugvelli.
íbúatala í Grindavík 1. desember
1983 reyndist 2.019.
Margþætt umskipti hafa fylgt
breyttum atvinnuháttum. Sjávarút-
vegur er ekki lengur sú meginstoð at-
vinnulifs sem hann áður var á svæð-
inu öllu — heldur einnig í Grindavík,
Sandgerði og Garðinum. Keflavík og
Njarðvík gerast í æ ríkara mæli iðn-
aðar- og þjónustumiðstöðvar. Á síð-
ustu áratugum hafa risið þar nokkur
meiriháttar fyrirtæki sem þjónustu
veita um land allt, s.s. Ofnasmiðja
Suðurnesja, Plastgerð Suðurnesja,
Ragnarsbakarí, Rammi, Skipa-
smíðastöð Njarðvíkur og Trésmiðja
Þorvaldar Ólafssonar.
Er flugvellinum var valinn staður
mun naumast nokkrum hafa í hug
komið að jarðhiti yrði í framtíðinni
jafn verðmætur orkugjafi og foss-
arnir í stórfljótum landsins né vitað
að þar í grennd væru sum mestu há-
hitasvæði hérlendis og skilyrði til
orkuvinnslu óvenjugóð. Nú blasir
við að skilyrði til margþætts iðnaðar
og fiskiræktar á sunnanverðum
Reykjanesskaga eru afar hagstæð og
nýting þessara náttúrugæða er þegar
hafin.
Hitaveita Suðurnesja var stofnuð
1974. Fyrirtækið er sameign ríkis-
sjóðs (40%) og sveitarfélaganna sjö
sunnan Straums (60%). Orkuver
hitaveitunnar eru staðsett í Svarts-
engi norðan við Grindavík á um-
fangsmiklu jarðhitasvæði. „Fersku
vatni er dælt inn í orkuverið og hitað
þar upp i 85 —125°C, en síðan er því
16