Helgarpósturinn - 04.05.1979, Qupperneq 8

8
____he/gar
pústurinn—
HELGARPÖSTURINN
Otgefandi: Blaöaútgáfan Vitaðsgjafi
sem er dótturfyrirtæki Alþýöublaösin:
en með sjálfstæöa stjórn.
Framkvæmdastjóri: Jóhannes Guð
mundsson.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson, Björr
Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Jón Oskar Haf
steinsson
Blaöamenn: Aldis Baldvinsdóttir,
Guðjón Arngrimsson, Guðlaugur
Bergmundsson, Guðmundur Árni
Stefánsson
Ljósmyndir: Friðþjófur Helgason
Auglýsingar: Ingibjörg Sigurðardbttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir
Dreifingarstjóri: SigurðurSteinars-
son. Ritstjórn og auglýsingar eru að
Siðumúla 11, Reykjavík. Simi 8186ó.
Afgreiðsla að Hverf isgötu 8 — 10. Sím-
ar: 81866, 81741, og 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Áskrift (með Alþýðublaðinu) er kr.
3000 á mánuði. Verð i lausasölu er kr.
150 eintakið.
SÁLÍN
HENNAR
REYKJA-
VIKUR
tslendingur nokkur sem dvalist
. haföi langdvölum erlendis I stór-
borg, var spurður aö þvf er hann
sneri heim hvernig Reykjavik
kæmi honum fyrir sjónir i saman-
buröi viö hina erlendu borg. ,,Þaö
erensogþað vanti sáiina I þessa
borg,” svaraði maöurinn.
Maöurinn átti viö aö honum
þætti borgar- og götullfið heldur
fábrotið hér um slóðir. Slöan hafa
margir drepiö niöur penna, deilt á
deyföinaogkomiö hafa fram ótal
hugmyndur um úrbætur. Máliö
hefur veriö skoöaö og skilgreint
nú i dágóöan tima og ekki hefur
heldur vantaö skýringar á
þvihvernig komiö er.
Þaö vantar bjórinn, er gjarnan
viökvæðið, áfengislöggjöfin og
reglur um veitingastaöi eru úrelt-
ar og þarf aö breyta. Svo er þaö
blessuð veöráttan — ekki veiga-
minnsti þátturinn, sem ekki verö-
ur breytt en gerir þaö aö verkum
aö enginn þarf aö imynda sér
reykviskt götulif og borgarmenn-
ingu meö suðrænum borgarbrag.
En hvaö sem iiður allri ádeilu
og umbótahugmyndum er
ástæöulaust aö horfa fram hjá
þvi, aðþegarhefur miöaöi áttina
til aö glæöa Reykjavik og raunar
allt höfuöborgarsvæöiö nýju lifi.
Tregöulögmáliö er aö sönnu rikt
en fyrir framtak ýmissa einstak-
lingar fremur en fyrir beinar að-
geröir borgar- og bæjaryfirvalda
hér I grennd hefur ýmislegt áunn-
ist.
Nefna má I þessu sambandi
framtak eins og útimarkaöinn á
torginu, sem sannarlega setur
svip á miöbæinn fyrir helgarnar,
vís i r aö fiskmarkaði er kominn i
Hafnarfiröi og nýir matsölustaöir
eru aö spretta upp I gamla miö-
bænum, þar sem ekki aðeins
verður boöið upp á veitingasölu
heldur er ætlunin að reka i tegsl-
um viö þá galleri eða litla sali,
sem gefa tilefni til uppákoma af
ýmsu tagi.
Allt eru þetta spor framáviö en
ljóst er aö til aö fylgja þessari
þróun eftir þurfa aö koma til
beinar aögeröir yfirvalda — aö
sjálfsögöu innan skynsamlegra
takmarka. Ekki þarf aö efast um
vilja borgarstjórnar i þessu efni,
þar sem situr i meirihuta ungt
fólk meðfr jálslynd viöhorf. Innan
Alþingis sjást einnig merki um
stuöning við þessa viðleitni þar
sem er frumvarp nokkurra hinna
yngri þingmanna Reykvikinga
um breytingar á áfengislöggjöf-
inni, sem ótvirætt gengur I rétta
árr.
Kannski Reykjavik eignist sál
eftir ailt saman.
— BVS.
Föstudagur 4. maí 1979 —helgarpásturinrL.
Stjórnmálaumræða á Islandi
er f lókið fyrirbæri og ekki á færi
venjulegra grunnhygginna
borgara að skilgreina islenska
pólitik. Það þekkja allir, sem
reynt haia að útskýra þessi
fyrirbæri, fyrir erlendum kunn-
ingjum.
Það er til dæmis mjög erfitt
að útskýra, hvers vegna stærsti
stjórnmálaflokkur landsins birti
efinahagsstefnu sina nokkrum
mánuðum eftir að hann lét af
stjórn landsins. Mönnum verður
á að spyrja, hvort ekki hefði
verið viturlegra að móta þessa
efnahagsstefnu meðan flokkur-
inn sat að völdum, og hafði
möguleika á að beita henni við
lausn hins klassiska islenska
efnahagsvanda.
ræöur um hagsmunamál sin. Sú
stund verður honum ógleymari-
leg.
Aldrei þessu vant var hvert
sæti skipað I þingsalnum og
þingmenn i sinu finasta pússi,
enda hópferð hagsmunaaðil-
anna tilkynnt i blöðum með
hæfilegum fyrirvara, pompi og
pragt. Þingmenn fjölmenntu til
hárskera og klæðskera og
bjuggu sig vel undir umræður.
Sumir reyndu að vera fyndnir,
aðrir voru alvöruþrungnir, en
allir áttu þeir það sameiginlegt
að hafa lausn á hverjum fingri.
Skömmu seinna fór Hákarl
með unga sftia i Sædýrasaíniö i
Hafnarfirði. Þar voru apar I
búri, lika i sfnu finasta pússi, og
léku ýmsar listir fyrir
gosana kyngja stóru orðunum
sem pulsur væru. Og hann lætur
sig heldur ekki muna um að
fara aðra ferö niöur_I pulsu-
vagn, sporðrenna tveimur
þremur til viðbótar og
tjasla siðan saman sömu
rikisstjórn nokkrum mánuöum
siðar, þegar allir samstarfs-
grundvellir virðast roknir • veg
allrar veraldar. Þetta minnirá
viðkunna figúru úr ameriskum
teikniserium, sem étur eina dós
af spinati þegar eitthvað bjátar
á, og leysir siðan málin eins og
að drekka glas af vatni.
Svo eru menn að vekja máls
á einræði hinna menntuðu
einvalda til þess að leysa
vandamálin. Einn slikur vakti
máls á þessari lausn i min eyru.
En svarið við þessari spurn-
ingu er einfalt: Pólitisk stefna i
stjórnarandstöðu og pólitisk
stefna i stjórnaraðstöðu er
tvennt ólikt.
Þá hefur vafist fyrir mörgum
að útskýra stööu minnsta
flokksins á þingi, sem fyrir
siðustu kosningar var næst
stærsti flokkur á þingi. Hvernig
getur flokkurinn eitt kjörtimabil
setiði vinstri sljórn, hið næsta i
hægristjórn, ogsvo koll af kolli.
Ekki minnka erfiðleikar
venjulegra grunnhygginna
borgara þegar litið er yfir á
vinstri vænginn. Hvernig getur
yfirlýst stefna fyrir kosningar
þess efnis, aö nú skuli bæta
launamönnum yfirgang og grip-
deildir hægri stjórnar með þvi
að setja samningana i gildi,
samræmst þeim aðgerðum eftir
kosningar, að vega enn i sama
knérunn? ?
Hvernig ber að útskýra, að
flokkur, sem alfarið hafnar
gengisfellingu I stjórnarmynd-
unarviðræðum og jafnvel setur
slika andstöðu sem úrslitaatriöi
og slitur þeim vegna þess
ágreinings, láti það verða sitt
fyrsta verk I rikisstjórn, örfáum
áhorfendur. t lok hvers atriðis
fóru aparnir að rimlunum, réttu
út hendurnar og þágu poppkom ,
og karamellur af glöðum
áhorfendum. Það sem skildi á
milli apanna i Sædýrasafninu og
þeirra i Alþingishúsinu var það,
að áhorfendur i hinni fyrri
stofnuninni þurftu ekki aö efast
um einlægni skemmti-
kraftanna. Það fór hins vegar
ekki hjá þvi að sá grunur
læddist að grunnhyggnum
borgumm á þingpöllum, sum-
um hverjum að minnsta kosti,
að ástæða væri til aö taka
skrúðmælgina með mátulegum
fyrirvara.
Eftir síðustu kosningar varð
nokkur breyting á þingliðinu.
Margir finir firar, sem á
erlendu máli nefnast nice guys,
komust á þing, eftir aö hafa
unnið sig upp I gegnum prófkjör
og innanflokksátök, i örugg sæti
á listum.Flestir þessara finu
fira, sem raunar höfðu sumir
hverjir unnið sér hylli
grunnhygginna borgara með
skeleggri framkomu og
beinskeyttum spurningum i
fjölmiðlum hins opinbera^áamt
viðamiklum kýlastungum i
hákarl
Skömmu siðar fór hann á þing i
forföllum flokksbróður sins og
flutti þar skeleggustu og
hörðustu ádrepu á stjórnkerfið
sem menn muna úr gjörvallri
kristni. Þvi miður hresstist
flokksbróðirinn of fljótt og sá
skeleggi kom engu i verk I þing-
sölunum og hefur siðan ekki
barist fyrir öðru en lausn eigin
húsnæðismála á kostnað okkar
umræddur stjórnmálaskör-
ungur var i stjórnarandstoðu,
og hljóðar hann svo I drottins-
nafni með leyfi hæstvirts
lesanda:
„Flokkur minn er alfarið á
móti virðisaukaviðbótarfram-
leiðsluhallaniðurgreiðsluverð-
jöfnunarsamkeppnishömlujafn-
réttisaukaskattI7þar sem hér er
um að ræða tilræði við hinar
vinnandi stéttir. Þegar litið er
tilreynslunágrannaþjóða okkar
af þessu fyrirkomulagi ætti aö
vera ljóst, hvers konar fjar-
stæða það væri að innleiða það
hér á landi. Þaö má bóka, að
bæði launamenn og atvinnu-
rekendur munu snúast öndverð-
ir gegn þessu kerfi, en einkum
má þó ætla aðsneitt sé að launa-
möiinum- Virðisaukaviðbótar-
framleiðsluhalianiðurgreiðslu-
verðjöfnunarsamkeppnishömlui
jafnréttisaukaskatturinn ' er
flókinn í framkvæmd, eykur
á misrétti i þjóðfélaginu, dregur
úr þjóðarframleiðslu og þjóðar-
tekjum, eykur bættu á reglu-
bundnum gengisfellingum og
drepur niður samkeppnisaö-
stöðu islenskrar iðnaðarvöru á
erlendum mörkuðum. Hann.r
mun leiða til almenns landflótta
á tiltölulega fáum árum. Tölur
Efnahagsstofnunar, sem fylgja
greinargerð þessa frumvarps
eru i öllum meginatriðum rang-
i ar og álit sérfræðinga einskis
l virði, þar sem þeir hafa ekki
| haft neinar aðstæður til þess að
1 kynna sér máliö. Flokkur minn
i er þvi alfarið á móti virðis-
aukaviðbótarframleiðsluhalla-
niðurgreiðsluverðjöfnunarsam-
keppnishömlujafnréttisaukaskatt
Þetta sagði flokksforinginn I
stjórnarandstöðunni. Nokkrum
mánuðum siðar var flokkur
hans kominn i stjórn. Og við
skulum nú fletta upp i bing-
tiðindum og sjá hvað hann hafði
að segja þá:
___,,Flokkur minn er alfarið
meðmæltur virðisaukaviðbótar-
framleiðsluhallaniðurgreiðslu-
verðjöfnunarsajnkeppnis-
hömlujafnréttisaukaskatti.”
þar sem ner erúiri áð"¥æðá fhik-"
iö jafnréttismál fyrir hinar
vinnandi stéttir. Þegar litið er
tilreynslu nágrannaþjóða okkar
af þessu fyrirkomulagi ætti að
vera tryggt að slikt hefði átt að
leiða i lög fyrir löngu. Fullvist
má telja, að bæði launamenn og
atvinnurekendur muni fagna
þessari lagasetningu, en eink-
um má ætla að launþega-
hreyfingin verði ánægð með
hana. Virðisaukaviðbótarfram-
leiðsluhallaniðurgreiðsluverð-
jöfnunarsamkeppnishömlujafn-
réttisaukaskatturinn er
einfaldur I framkvæmd,
stuðlar að auknu jafnréttii i
þjóðfélaginu, eykur fjóðar-
framleiðslu og þjóðartekjur,
minnkar hættu á síendurteknum
gengisfellingum og styrkir
samkeppnisstöðu islenskrar
iðnaðarvöru á erlendum möik-
60 GRUVI GÆJAR
vikum siOar, að skrifa undir
gengisfellingu.
Og hvernig ber að útskýra
það, að flokkur sem fyrir kosn-
ingar sér bófa og ræningja
gægjast upp úr hverju götu-
ræsisopi og boðar stórfelldan
uppgröft neðanjarðarhagkerfis-
ins, situr enn á rassi sinum og
lætur ekki bóla á neinum að-
gerðum, ekki einu sinni lagfær-
ingum á skattakerfinu, sem er
viðurkennd gróörarstia hvers
konar misréttis og svika?
En allir hafa blessaðir flokk-
arnir okkar útskýringar á
reiðum höndum. Þótt þær gangi
þvers og kruss á það sem áður
var sagt, er sannfæringarkraft-
urinn mikill og alltaf bi'ta
kjósendur á gamla agnið, þótt
þeir innst ihjarta sínu viti mæta
vel, að eftir kosningar verður
allt gleymt sem sagt var fyrir
kosningar.
Nú er orðin tiska hér á landi,
að gagnrýna Alþingi og
alþingismenn. Hákarl getur
ekki látið sitt eftir liggja, enda
gefinn fyrir að tolla i tiskunni.
Hann minnist þess að hann
var eitt sinn viöstaddur
þingfund, þegar stór hópur
hagsmunaaðila, eins og það
heitir á finu máli, flykktist á
þingpalla til þess að hlýða á um-
siödegisblöðunum, töldu að nú
bæri að stokkaspilin á hæstvirtu
Alþingi, þar hefði meðal-
mennskan ráðið rikjum full
lengi.
Þótt enn sé ef til vill
fullsnemmt að dæma þá af
verkum sinum, finufirana, eftir
aöeins fárra mánaða þingsetu,
virðist sem hinum gömlu og
grónu pókerspilurum i hópi
þingmanna hafi tekist furðu vel
að innlima þá i klúbbinn við
Austurvöll og stinga upp i þá
dúsum.
En lengi má manninn reyna,
og grunnhyggnir borgarar vona
að sjálfsögðu að þetta lagist. Og
sjálfsagt lifa grunnhyggnir
borgarar I voninni kosningar
eftir kosningar, uns þeir fin u
firar verða orðnir jafn rykfalln-
ir og þeir sem eldri eru i hett-
unni, og sjálfsagt komnir með
bindi, sumir hverjir.
Svo er þetta með Alþingi
götunnar. Við þekkjum öll götu-
strák, sem ekki lætur sig muna
um aö rölta niður i pulsu-
vagn, sporðrenna tveimur
þremur pulsum með öllu og
mynda svo ríkisstjórn, þegar
allt er komiö i kuðl og allir
viðkomandi búnir að segja of
mikið. Hann er aldeilis ekki I
vandræðum með aö láta spila-
hinna, sem höfum vanist þvi að
þurfa að reisa okkur hurðarás
um öxl af eigin rammleik, án
allrar tillitssemi af hálfu hins
opinbera. — Ég legg til að
pulsuvögnunum verði fjölgað.
En þetta var útúrdúr. Það
hefúr verið lenska hér á landi,
að menn þurfi ekki að standa
ábyrgir orða sinna. Og orð eru
fljót að fyrnast og þvi sársauka-
laust aö skipta um skoðun á
málum, eftir þvi hvernig
vindurinn blæs. Þannig hefur
mörgum stjórnmálamanninum
furðuvel liðistaðsegja eittí dag
og annað á morgun, án þess að
eftir þvi sé tekið nema andar-
tak. Og sjaldan gerist það, að
stjórnmálamenn á tslandi
standi og falli með orðum sin-
um. Orð má teygja og toga I all-
ar áttir eins og ameriskt tyggi-
gúmmi og I þeirri kúnst held ég
enginn slái stjórnmálamönnum
okkar við.
i
Þó eru innanum taenn, sem
standa við orð sin og þvi vill
Hákarl taka sér það bessaleyfi
að birta tvo kafla úr þingræðum
eins þeirra. Að visu eftir minni.
En iþeirribjargföstu trú, að hér
sé um dæmigerðan málflutning
ábyrgs stjórnmálamanns að
ræða, verða kaflarnir nú birtir.
Hinn fyrri er frá umræðu. beear
uðum. Breyting þessi mun
stöðva fólksflótta úr landinu og
• jafnvel stuðla að heimflutningi á
ný. Tölur Efnahagsstofnunar,
sem fylgja frumvarpi þessu eru
byggðar á itarlegum rannsókn-
um og sérfræðingar hafa kann-
aö málið rækilega. Flokkur
minn er þvi alfarið hlynnt-
ur virðisaukaviðbótarfram-
leiðsluhallaniðurgreiðsluverð-
jöfnunarsamkeppnishömlujafn-
réttisaukaskatti.”
Svona tala ábyrgir
stjórnmálamenn á tslandi seint
á tuttugustu öld. Vonandi
verður þingtiðindum frá þess-
um áratugum vel haldið til
haga, komandi kynslóðum til
glöggs vitnis um skörungsskap
og stjórnvisku forfeðranna.
Og af þvi mér heftir orðið svo
tiðrætt um stjórnmálamenn
langar mig til að birta hér I lok-
in slagorð, sem uppáhalds
stjórnmálamaður minn lét falla
i siöustu kosningum. Þetta var á
framboðsfundi, og hann var
spurður fyrir hverju hann
berðist, kæmist hann á þing.
Slagorð þetta er svo djúpviturt
og þrauthugsaö, jafnframt þvi
að það lýsii' svo skýrri og
rökréttri hugsun, að einstætt
er. Maðurinn teagði: „Ég berst
fyrir hagsmunum hins almenna
vinnandi manns”.