Helgarpósturinn - 04.05.1979, Blaðsíða 23

23
helgarpósturínrL.
Föstudagur 4. maí 1979
NÚ RÍÐA HETJUR UM HÉRUÐ
Byltingarólgan kraumar enn
Linurnar i valdabaráttu þeirri
sem á sér nú staö innan Sjálf-
stæöisflokksins vegna kjörs for-
manns og varaformanns flokks-
ins á landsfundinum nk. sunnu-
dag hafa skýrst talsvert frá þvi aö
um hana var ritað hér á þessum
staö i síöasta blaöi. Atburöarrás-
in hefur veriö hraöari en menn
reiknuöu meö og um sumt óvænt.
Albert Guðmundsson mun
bjóöa sig fram til formanns á
móti Geir Hallgrimssyni en
Gunnar Thoroddsen þarf aö
keppa viö tvo um varafor-
mennskuna — Daviö Oddsson og
Matthias Bjarnason, sem tilkynn-
ir i dag aö hann muni gefa kost á
sér.
Aö mati fróðra manna munu
þessar hræringar allar þó ekki
valda breytingum á forystu
flokksins. — Eftir öllum sólar-
merkjum aö dæma eiga bæöi Geir
og Gunnar aö halda velli nema til
komi einhverjar ófyrirsjánanleg-
ar uppákomur.
Viðureign Geir Hallgrimssonar
og Alberts Guömundssonar verö-
ur varla verulega tvisýn. Aö mati
kunnugra má reikna meö þvi aö i
kringum 750 landsfundarfulltrúar
taki þátt i kosninginni og aö Al-
bert geti varla vænst stuönings
nema um þriöjungs fulltrúa og
Geir fái nálægt 500 atkvæöum.
Þótt mikíll atgangur sé i Al-
berts liöinu um þessar mundir,
þá hefur ákvöröun hans oröiö til
aö ýta ýmsum landsfundarfull-
trúum til stuönings viö Geir,
fulltrúum sem annars voru tvi-
stigandi og höföu jafnvel hugsað
sér aö skila auöu i formannskjör-
inu um Geir einan vegna
óánægju meö hann.en þeir hinir
sömu mega ekki hugsa til þess aö
Albert setjist i formannsstólinn.
Gunnar Thoroddsen er sagöur
standa heldur verr aö vigi en Geir
i viöureign sinni en á samt aö
hafa betur i kjörinu gegn þeim
Matthiasi og Davið Oddssyni.
Hann muni fá færri atkvæöi en
Geir.
Framboö Davlös kom á óvart.
Loðnar yfirlýsingar hans um aö
hann kynni aö gefa kost á sér voru
einungis álitnar gamanmál og
ákvöröun hans um aö fara fram
kom jafnvel vinum algerlega á
óvart. En eftir að full alvara
reyndist vera á bak viö framboö
hans er kominn góöur skriöur á
stuöningsmenn hans og hefur
þeim jafnvel oröiö betur ágengt
en þeir þoröu aö vona. Stuönings-
menn hans eru aðallega sagðir
vera úr hópi yngri landsfundar-
fulltrúa, svo og fulltrúar af
Reykjavikur og Reykjanessvæð-
inu. Er álitiö aö DáViö kunni aö fá
Hring eftir hring eftir hring
gengur Islamska byitingin I Iran,
en ailir snúast þeir um aldna
erkiklerkinn>Khomeini ajatoila,
sem úr útlegð hrakti keisara frá
völdum og leysti upp hálfrar mill-
jónar manna her. Rikisstjórnin
sem Khomeini setti á laggirnar er
ekki annað en nafniö tómt. Völöin
I tran eru i höndum byltingarráðs
sem Khomeini skipaði og ekki ber
ábyrgö gagnvart neinu nema
honum.
Fariö hefur leynt hverjir skipa
byltingarráöiö, en ákvaröanir
þess framkvæma vopnaöir þjóö-
varðliöar, sem komið hafa i staö
lögreglu og hers. Fyrsta mái kom
i ljós ab fleiri en þjóövaröliöar
hafa vopn undir höndum i tran
eftir að vopnabúr keisarahersins
voru rænd. Þá var skotinn á al-
mannafæri Morteza Motahari
ajatolla, þar sem hann var að
koma úr kvöldboði. Viö vigið
spuröist aö Motahari gegnt for-
mennsku i byltingarráöinu, og
Khomeini fyrirskipaöi þjóöarsorg
i landinu.
Ajatollarnir eöaerkiklerkarnir i
tran munu telja á annaö hundraö.
Þeir eru trúarlegir leiðtogar og
lærifeður meö shiitum, þeirri
grein islam sem þorri írana að-
hyllist. í islam rikir ekki valda
skipulaghliðstættþvisem þekkist
i kristnum kirkjudeildum. Klerk-
ar islam sem hlotið hafa viður-
kenningu trúaðra fyrir lærdóm og
liferni eiga áhrifavald sitt undir
eigin myndugleika og lærisveina-
hópi, en ekki stööu i skipulegum
tignarstiga.
Þess sjást vaxandi merki i
tran, aö fleiri eru óánægöir með
þá stefnu sem byltingin og Kho-
meini hafa tekið en félagar i
leynifélaginu Forghan, sem lýst
hefur á hendi sér vigum Motahari
ajatolla og Qarani hershöföingja,
þess sem tók viö forustu hersins
fyrst eftir byltinguna og reyndi
aö beita honum af hörku gegn
Kúrdum og öðrum þjóöernis-
minnihlutum. Forghan er fulltrúi
fyrir rótgróiö viðhorf innan
islam, sér i lagi i Iran, sem for-
dæmir veraldarvafstur og sér-
staklega stjórnmálaafskipti af
hálfu klerkastéttarinnar.
Launmoröingjar Forghan eru
þó I rauninni ekki eins hættulegir
Khomeini og fyrirætlunum hans
um islamskt lýöveldi sniðiö eftir
hugmyndum hans sjálfs og nokk-
urra náinna samstarfsmanna,
sem hann hefur valiö til aö setja
islamska stjórnarskrá, og þeir úr
hópi ajatollanna sem eru Kho-
meini ósammála i grundvallarat-
riðum, telja hugmyndir hans um
trúarriki ekki aöeins óraunhæfar
heldur brjóta i bág viö reglur sem
rik.ia eigi innan islam.
Talegani ajatolla i Teheran fór i
felur i nokkra daga i siöasta mán-
uöi, þegar þjóðvaröliöar bylting-
arráðsins höföu hneppt tvo sonu
hans i varöhald og hann taldi þá
ógna sér. Talegani nýtur mikillar
virðingar meöal trana. Fylgis-
menn hans telja honum þaö til
gildis fram yfir Khomeini, aö
Talegani dvaldi ekki I þægilegri
útlegð meöan ógnarstjórn keisar-
ans rikti, heldur sat I fangelsi og
komst i kynni viö bööla leyniþjón-
ustunnar SAVAK.
Talegani óttaðist um öryggi sitt
og fjölskyldu sinnar, af þvi að
hann haföi gagnrýnt dómstóla
byltingarráös Khomeini, sem lát-
iö hafa lifláta hátt á annaö hundr-
aö manna eftir réttarhöld á næt-
urþeli, þar sem sakborningar
eiga þess engan kost að koma
vörnum vib og um áfrýjun dóma
ei aö ræöa.Haföi Talegam hvatt til
þess aö Barzani forsætisráöherra
og stjórn hans fengi raunveruleg
völd i hendur, svo byltingarupp-
náminu og réttaróvissu linnti.
Vinir beggja komu á fundi með
þeim Khomeini og Talegani.
Viröistþar hafa oröiö málamiölun
á þann veg aö Talegani viður-
kenndi byltingarráð Khomeini, en
á móti kom aö byltingardómstól-
' arnir létu af dauöadómum og af-
tökum. Aður höfðu fylgismenn
Talegani efnt til fjölmennra
funda dag eftir dag honum til
stuðnings. Ahangendur Khomeini
Khomeini ajatolla vinnur aö samningu stjórnarskrár fyrir isiamslýö-
veldiö tran ásamt byltingarráöi sinu.
viö Shariatmadari og jafnframt
óbeint gegn Khomeini. Tilefnið
var að i blaöi i Teheran birtist
grein, þar sem veist var að Shari-
atmadari ajatolla og stefnu hans.
Höfundur greinarinnar var Sa-
iegh Khialkhali sheik, einn af
nánum samstarfsmönnum Kho-
meúnis. Jafnframt var tilkynnt
um myndun vopnaðrar hreyfing-
ar sem hét Shariatmadari full-
tingi og kraföist þess að Khal-
khali yröi sviptur klerklegri tign
fyrir árásina á hann.
Olguna i tran hefur þvi siöur en
svo lægt á siöustu vikum, heldur
hafa flokkadrættir meöal shiita
komiö upp á yfirborðiö, þótt enn
hafi ekki skorist i odda. Jafn-
framt heldur ókyrrö áfram meðal
þjóöernisminnihluta i landa-
mærahéruðunum. t norövestur-
hluta trans hefur komið til blóö-
ugra bardaga i borginni Naqadeh
milli Kúrda og Aserbadjana, sem
hvorir um sig vilja teljást rikj-
andi afl I héraðinu. Eftir uppreisn
Kúrda var þeim heitið sjálfs-
stjórn I eigin málum og aö tunga
þeirra yröi leyfö i skólum.
Talegani ajatolla er á áttræöis-
aldri eins og Khomeini og aörir
klerkahöföingjar sem mest hafa
komiö viö sögu i atburöunum l tr-
an.
i kringum 100 atkvæöi i kosning- |
unni.
Matthias Bjarnason þykir þó
vænlegri til aö ylja Gunnari undir
uggum. Ljóst þykir aö hann muni
fá fleiri atkvæöi en Davib en taliö
er hæpiö aö hann nái aö fella
Gunnar. Hann nýtur stuönings
dreifbýlisfulltrúa og Geirsmanna
af eldri kynslóö á höfuöborgar-
svæöinu, þótt hann eigi undir
högg aö sækja meöal ýmissa
Iandsfundarfulltrúa t.d. af
Reykjanesi.
Ýmsar sögur og tilgátur eru á
kreiki vegna allra þessara átaka,
sem nú eiga sér staö. Fullyrt er i
hópi stuöningsmanna Geirs, aö
Albert Guðmundsson hafi tekiö
ákvörðun sina um aö fara fram i
kjölfar fréttar i Þjóðviljanum um
að þeir hafi slegiö á framrétta
sáttahönd Gunnars, þegar hinn
siðarnefndi bauöst til aö vikja úr
sæti varaformannsins fyrir Al-
bert Guðmundssyni. Sagt er aö
þessari sögu hafi Gunnar sjálfur
komiö á kreik en fuliyrt er við
þann sem þetta ritar aö hún eigi
sér ekki stoð i veruleikanum —
Gunnar hafi aldrei boöiö upp á
slikt.
Hins vegar er ljóst aö Geir heföi
kosiö nýjan mann i varafor-
menskuna i stað Gunnars. Þegar
kjör um formann og varaformann
þingflokks sjálfstæðismanna fór
fram i haust og Gunnar var kjör-
inn formaöur gaf Geir ekki kost á
sér i varaformannsembættið þar
og mun hafa látið þauorö falla að
hann teldi ekki rétt aö forystu-
menn innan flokksins gegnduþar
fleiri en einni trúnaðarstöðu og
hefur væntanlega ætlast til aö
Gunnar skildi ábendinguna varð-
andi varaformannsembættiö i
flokknum.
Ýmsir munu hafa
trú aö Gunnar mundi draga sig i
DGWDOc^lnlo]
I yf irsým
(MpO(§[rí)(°]
leituðust viö aö svara i sömu
mynt meö fjöldagöngui Teheran
en hún varð frekar fámenn.
Khomeini hefur lengst af siöan
hann kom til trans dvalir á heim-
ili sinu I Qom, helgriborg shiita,
tekiö þar á móti sendinefndum
viðsvegar aö úr landinu og gefið
út fyrirmæli til byltingarráðsins.
En i Qom á einnig heima .annar
ajatolla, sem er siöur en svo á
hans bandi. Sá heitir Kazem
Shariatmadari ajatolla og er
svipaðs sinnis og Talegani,' vill
ekki klerkaveldi heldur borgara-
lega, lögbundna stjórn i tran.
I siðustu viku var farin i Qom
mikil fjöldaganga til stuönings
hlé. M.a. er sagt aö svo hafi verið
um ýmsa stuöningsmenn Alberts.
Fyrir um mánuöi siöan á aö hafa
farið af staö töluvert viötæk
hreyfing fyrir þvi aö vinna Albert
fylgi I kjöri um varaformannsem-
bættiö og svo á aö hafa verið kom-
iö þeim undirbúningi aö
stuöningsmenn Alberts fóru á
fund Gunnars til aö biöja hann um
yfirlýsingu um aö hann gæfi ekki
kost á sér i varaformennskuna.
Gunnar hafi þá svarað þvi til aö
hann heföi siöur en svo I hyggju
að draga sig i hlé. Hins vegar hef-
ur veriö gott samstarf með Gunn-
ari og Albert og stuðningsmönn-
um þeirra og er þaö hald Geirs-
manna aö til aö friöa Alberts-
menn hafi Gunnar komiö af staö
kvittnum um hina framréttu
sáttahönd, sem áður er getið.
Gunnar og hans menn hafa þó
væntanlega aðra sögu að segja.
Þessi valdaátök munu væntan-
lega setja mjög mark sitt á lands-
fund sjálfstæöismanna aö þessu
sinni, og einn af áhrifamönnum i
flokknum kvartaði undan þvi i
samtali viö mig aö líklega hyrfu
öll hin hugmyndafræðilegu mál-
efni, sem leggja átti fyrir lands-
fundinn i skuggann á „þessari
vitleysu” en myndu engu breyta
varöandi forystuvanda flokksins.
Nema auövitaö óvænlar uppá-
komur verði. Biöur kannski
Gunnar fram á siöustu stund en
lýsir þvi þá yfir aö hann hyggist
vikja úr sæti fyrir Albert
Guðmundssyni? Heldur er það þó
talið ósennilegt, enda þykir ólik-
legt að Albert heföi slika kosningu
gegn Matthiasi Bjarnasyni. En
það er bara aö biöa og sjá.
Eftir
Björu
Vigni
Sigurpálsson
Eftir
Mdgnús
Torfa
Ólafsson
Nú hafa arabar i Khuzistan,
oliuhéraðinu i Suövestur-lran,
farið á stúfana og krefjast þess aö
þjóömenning þeirra og tunga fát
viðurkenningu þar um slóöir i
stjórnarháitum og skólakerfi.
Einnig er ókyrrö meöal Balútsja i
suöausturhorni landsins.