Helgarpósturinn - 30.11.1979, Page 27

27
ÚT í ÓVISSUNA
JiQlgarpásfurínn.
Þá eru kosningadagarnir að
renna upp. Þrátt fyrir skamman
aðdraganda veröur ekki annað
séð en allir flokkarnir hafi unniö
vel og kappsamlega. Baráttan
hefur yfirleitt verið drengileg og
sæmilega málefnaleg og fram-
bjóðendum hefur gengið ótrúlega
vel að yfirvinna helsta vandann
sem við þeim blasti í upphafi
baráttunnar, þ.e. hina pólitísku
þreytu almennings. Nú eru menn
byrjaðir aö spá i kosningaúrslitin
fyrir alvöru. Skoðanakannanir
siðdegisblaðanna eru þar eðlilega
leiðarljósið, þar sem þær gefa
Föstudagur 30. nóvember 1979
vissa visbendingu um tilhneig-
ingu kjósenda fyrir þessar kosn-
ingar, en það er þó rikjandi
skoðun i herbúöum allra flokk-
anna að það sé hæpið að taka
niðurstööur þeirra bókstaflega.
Menn eru sammála um að
sjaldan hafi verið meiri óvissa
um kosningaúrslit en nú, bæði
vegna þess hversu margir séu
óráðnirenn og eins vegna hins að
losið sem komst á kjósendur i
siðustu kosningum geri reikn-
ingsdæmið miklu flóknara. En til
fróðleiks hleraöi ég nokkra menn,
sem hafa verið i eldlinunni fyrir
flokkana fjóra varðandi
framkvæmd og starf þeirra fyrir
þessar kosningar og reyndi að fá
fram hvernig þeir mætu sjálfir
raunverulega stöðuna fáeinum
dögum fyrir kosningar.
SJALFSTÆÐISFLOKKUR:
Sjálfstæðismenn eruánægðir með
árangurinn af kosningastefnu
sinni — Leiftursókn gegn
verðbólgu. Þeir telja að stefna
flokksins hafi komist vel til skila
og þeim hafi tekist aö láta alla
kosningabaráttuna snúast meira
og minna um hana. Vandamál
þeirra sé hins vegar að fá
almenning tilað trúa þvi að flokk-
urinn sé raunverulega tilbúinn til
að framkvæma þessa stefnu.
Viðmælandi minn taldi
skoðanakannanirnar siðustu gefa
greinilega til kynna tilhneigingu
kjósenda um þessar mundir en
heldur ekki meir. Þær sýndu hins
vegar að yfir 20% kjósenda væru
óráðnir og um þetta fólk myndi
slagurinn standa. ,,Ég tel það þó
nokkuð örugga reglu i þessu
sambandi, að flokkar sem eru að
tapa eigi alltaf minni hlut af slik-
um hópi en hinir sem eru að vinna
á, og af þeirri ástæðu tel ég það
rangt mat hjá krötum, þegar þeir
eru að gæla við þá hugmynd að
þeir eigi verulegan hlut i þessum
hópi,” sagði þessi maöur.
Varðandi raunhæfa möguleika
Sjálfstæðisflokksins á aö vinna
þingsæti, þá telja Sjálfstæðis-
mennsighelstmunu ná þeim sæt-
um hér á Suðvesturlandi. Þeir
telja sig eiga að geta unnið mann
á Reykjanesi og tvo i Reykjavik
en einnig gæla þeir nokkuð við þá
hugmynd að ná f jórða sætinu með
nýjum þingmanni á Vesturlandi.
Þetta þýðir að Sjálfstæðismenn
sjálfir telja það raunhæfan mögu-
leika að ná a.m.k. 24 þingmönn-
um. En þarna getur einnig haft
áhrif hvernig uppbótasætin koma
út og sérframboö Eggerts
Haukdals og Jóns Sólness. ,,En
við stefnum að þvi að ná 40%
atkvæða, það teljum við sigur og
allt umfram það ermjög gott.” 1
herbúöum hinna flokkanna er því
spáð að S jálfstæðisflokkurinn fái á
bilinu 23 til 25 þingmenn.
ALÞÝÐUBANDALAG: „I
hreinskilni þá held ég að við mun-
um hanga á óbreyttri þing
mannatölu', var svariö sem ég
fékk i þeirra herbúðum: ,,Ég held
samt að það sé ljóst að það verði
eitthvert undanhald hjá okkur á
Suðurlandi og Noröurlandskjör-
dæmi eystra án þess þó að við
töpum mönnum þar, Viö erum i
sókn á Vestfjörðum og
Norðurlandskjördæmi vestra og
munum halda okkar á
Austfjörðum og i Reykjanes-
kjördæmi. Reykjavik er að visu
stóra spurningarmerkið en ég
held að það sé útilokað að við
missum svo mikið þar aö viö töp-
um þriðja kjördæmakjörna
manninum. Við megum hrapa úr
nærri 13 þús atkvæðum niður i
tæplega 11 þúsund án þess að það
gerist.
Meðal andstæðinganna eru hins
vegar skiptar skoðanir á stöðu
Alþýðubandalagsins. Bæöi
alþýðuf lokksmaðuri nn og
framsóknarmaðurinn sem ég
ræddi við töldu að Alþýðubanda-
lagið kæmi betur út úr skoðana-
könnunum undanfariö en staða
þeirra raunverulega væri og aö
Alþýöubandalagsmenn mættu
vera undir það búnir að tapa 2—3
þingsætum. Sjálfstæðismaöurinn
benti hins vegar á aö Alþýðu-
bandalagiö gæti reitt sig á
ótrúlega tryggt fylgi og það væri
vart við þvi að búast aö þeir töp-
uðu nema e.t.v. einu þingsæti og
þá helst hér í Reykjavik. Spáin
um þingsætafjölda Alþýðubanda-
lagsins er þvi a' bilinu 11—13
þingsæti.
ALÞÝÐUFLOKKURINN :
Sennilega rikir meiri óvissa um
útkomu Alþýðuflokksins en nokk-
urn hinna flokkanna. Skoðana-
kannanir siðdegisblaðanna hafa
sýnt verulegt fylgistap flokksins
en alþýðuflokksmenn sjálfir eiga
erfitt með að kyngja þeirri niöur-
stöðu. „Ég á i s jálfu sér ákaflega
erfitt með aö láta sem þessar
skoðanakannanir gefi enga vis-
bendingu,” sagði viðmælandi
minn i þeim flokki,” en þær eru
hins vegar i engu samræmi við
það sem við teljum okkur finna
hér I starfi.”
Eftir áramótin fer þurrka-
timinn i hönd i Suðaustur-Asiu, og
þá er sýnt að striðið I Kampútseu
blossar upp á ný. Vietnamski
herinn sem réðstinn ilandið fyrir
tæpu ári leggur þá til atlögu við
leifarnar af her Rauðu khmer-
anna, sem enn hafast við I ógreiö-
færustu héruðum landsins.
Fólkið sem streymir hundr-
uðum þúsunda saman að landa-
mærum Thailands eða yfir þau,
svo skelfilega á sig komið að
myndir af þvi taka fram öllum
öðrum hryllingi sem birst hefur á
ÞRIÐJA AFLIÐ í KAMPÚTSEU
sjónvarpsskermum heims-
byggðarinnar, er þvi ekki aðeins
að flýja bjargarskort og hungur-
dauða’, það vill þar að auki fyrir
hvern mun komast brott af
væntanlegum vigvelli.
Ekki leikur vafi á, að viet-
namski herinn i Kampútseu hefur
i fullu tré við sveitir Rauðu
khmeranna. Auk liðsmunar og
yfirburða i vopnabúnaöi, er þaö
Vietnömum I hag að Pol Pot og
fylgismenn hans .hafa algerlega
misst tök á landslýðnum, sem
þeir gátu fyrst eftir innrásina not-
að til að skýla sér. Sambland af
hatri á Vietnömum og ótta viö
böðulsveldi Pols Pots nægir ekki
lengur til að Rauðu khmerarnir
ráði miklum hluta landsbyggðar-
innar, eins og þeir geröu fyrst
eftir að Vietnamar náðu höfuð-
borginni og helstu samgöngu-
leiðum.
Heng Samrin og stjórn hans,
sem Vietnamar settu á valdastól i
Pnom Penh, koma litið við sögu.
Þeim fáu fréttamönnum sem
hleypt hefur verið þangað, ber
saman um að sú stjórn sé litiö
annað en nafnið eitt. Vietnamar
virðast ráða öllu sem máli
skiptir. Kampútseumenn lita á
Heng Samrin sem lepp þeirra, og
þótt lausnin undan ógnarstjórn
Pols Pots sé léttir fyrir þorra
Kampútseumanna, er þaö Heng
Samrin litt til framdrátar. Hann
var nefnilega sjálfur einn af for-
ingjum Rauðu khmeranna á þvi
timabili sem mannvigin vorusem
æðislegust og sagði ekki skilið við
Pol Pot fyrr en einvaldurinn tók
að grisja rækilega i eigin röðum.
Viðleitni Hengs Samrins og
vietnamskra yfirboðara hans til
að nota alþjóðlegar hjálparstofn-
anir og samkennd umheimsins
með þjáningum og neyð Kampút-
seumanna til að efla völd sin með
matbjörg að vopni I sveltandi
landi, hefur orðiö til þess að tefja
verulega fyrir liknarstarfi á yfir-
ráöasvæði þeirra. Fyrst i stað
heimtuðu þeir að fá I hendur mat,
lyf og aörar nauðsynjar til úthlut-
unar, án nokkurs eftirlits af gef-
endanna hálfu með að hjálpin
berist nauðstöddum og gangi
jafnt yfir meðan hún endist, en sé
ekki gerð að féþúfu fyrir spillt
stjórnvöld eða misnotuö i póli-
tiskum tilgangi. Þurfti margar
sendiferðir fulltrúa hjálparstofn-
ana til Pnom Penh til aö koma
valdhöfum þar i skilning um aö
slikt eftirlit er ófrávlkjanlegt skil-
yrði af þeirra hálfu, svo gefendur
i liknarsjóði hafi bærilega vissu
fyrir tilganginum meö að gjöfum
þeirra sé náö. Svo ramt kvað aö
þvergirðingshættinum i Pnom
Penh, aö þegar fyrsta skipiö kom
frá Oxfam hlaðiö matvælum,
reyndu yfirvöld fyrst i stað aö
meina þvi siglingu til hafnar,
nema greitt væri hafnsögugjald
sem átti að nema fjárhæð sem
slagaði hátt upp i verðmæti alls
farmsins.
Franskir þingmenn nýkomnir
frá Pnom Penh segjast hafa oröið
sjónarvottar að þvi að viet-
namskir hermenn létu greipar
sópa um varning sem liknarstofn-
anir I Evrópu ætluöu nauð<*
stöddum Kampútseumönnum. Er
sú frásögn i samræmi við aðrar
fregnir af hátterni hernáms-
liðsins frá Vietnam, sem fer um
ruplandi og rænandi þvi sem hönd
á festir. Forngripir úr söfnum
Kampútseu ganga til að mynda
,,Ég get t.d. bara nefnt þaö aö
við höfum safnað saman öllum
skoðanakönnunum i Reykjavik,
san fram hafa farið innan fyrir-
tækja undanfariö og viö höfum
haft fregnir af. Þetta eru alls 11
fyrirtæki, þar sem kosið hafa 1092
manns. Um 12% hafa verið
óákveönir en af þeim sem kusu
einhvern flokkinn hafa sjálf-
stæðismenn fengiö 39%, viö
28,7%, framsókn 9,8% og Alþýðu-
bandalagiö 18,8%. Þá teljum við
okkur eiga töluvert I þeim hópi
kjósenda sem enn er óráöinn og
eins er hins aö geta aö i skoðana-
könnun VIsis kemur fram að við
eigum um 25% af nýjum kjósend-
um. Maður hlýtur því að spyrja
sig — hvar töpum við þá? Og ef
við töpum, þá held ég aö það sé
alveg öruggt aö við töpum varla
miklu.”
Andstæöingarnir eru ekki eins
bjartsýnir fyrir hönd Alþýöu-
flokksins. „Alþýðuflokknum er
langhættast vegna þess hversu
fljótandi fýlgi hans er,” sagði
sjálfstæðismaðurinn.
Framsóknarmaðurinn spáði
þeim tapi en kvaðst þó hafa á til-
finningunni aö þeir stæðu betur að
vlgi heldur en Alþýöubandalags-
menn, sem hefðu komiö betur út
úr skoðanakönnununum en efni
stæðu til. Alþýðubandalags-
maðurinn spáði hins vegar
Alþýðuflokknum tapi I öllum
kjördæmum nema e.t.v. á
Vestfjöröum en gat þess þó, að
eini staðurinn sem Alþýöuflokk-
urinn virtist hafa verulegan byr
væri á Suðurnesjum, þó að það
segði í sjálfu sér ekki mikið um
kjördæmið i heild. Þeir spá þvi
helst að flokkurinn tapi manni
eða tveimur mönnum i Reykja-
vík, manni á Reykjanesi og jafn-
vel á Suðurlandi og Norðurlands-
kjördæmi eystra. Spá and-
stæðinganna um þingmannatölu
Alþýöuflokksins erþar af leiðandi
allt frá 9 þingmönnum upp I 12.
FRAMSÓKNARFLOKKUR:
Kosningabaráttan hefur um
margt gengiö framsóknarmönn-
um i haginn og allt bendir til að
hann geti einn siðustu
stjórnarflokka vænst fylgisaukn-
ingar. „Við finnum greinilega aö
við höfum byr með okkur en
manni er iífsins ómögulegt að
segja nokkuð um það hvaö sá byr
dugir okkur — hvort viö yfirhöfuö
náum að vinna mann eða hvort
við náum þvi að vinna þrjá menn,
sem á heldur ekkert að vera
fráleitt,”sagðieinnúr þeirraröö-
um. Framsóknarmenn gera sér
helst vonir um að vinna mann á
Reykjanesi en einnig kemur
Austurland og Noröurlandskjör-
dæmi eystra til greina hvaö
varðar ný þingsæti. Þá er heldur
ekki útilokað að Ólafur Jóhannes-
son dragi með sér annan manninn
i Reykjavik inn á þing. „Ég held
að fylgi okkar hér i Reykjavik
geti verið á bilinu allt frá 6
þúsund upp i 10 þúsund atkvæði
en með hagstæðri skiptingu at-
kvæða þyrftum við ekki nema um
7.500 atkvæöi til að Guömundur
G. Þórarinsson nái inn.”
Athyglin hefur mjög beinst að
Ólafi Jóhannessyni hér i Reykja-
vik og viröist svo sem framboð
hans hafi yfirleitt mælst vel fyrir.
Hins vegar hafa Ólafi á loka-
sprettinum orðiö á mistök með
gáleysislegum ummælum, svo
sem um hugsanlegt forseta-
framboð sitt og sérstakan jöfn-
unarskatt á Reykjavik út af hita-
veituaðstöðu þeirra.
Viðmælendur minir úr rööum
andstæðinganna töldu hvort
tveggja mundu geta haft sin
áhrif. Sjálfstæðismaðurinn taldi
lika framsóknarmenn kunna að
vera óhóflega bjartsýna á
árangurinn nú og kvaðst hann
einkum draga þá ályktun af
skoðanakönnun Vísis um
atkvæðaskipt i n g u nýrra
kjósenda, þar sem fram hefði
komið að Framsóknarflokkurinn
ætti ekki nema 8% fylgi. Þetta
taldi hann segja sina sögu um að
Framsóknarflokkurinn gæti ekki
vænst neinnar stórkostlegrar
hreyfingar i átt til sin. Spáin um
þingsætafjölda Framsóknar er
þannig allt frá 12 eða óbreyttu og
upp i 15 þingsæti.
En nú er nóg komið af
vangaveltum. Orslit þessara
kosninga eru á næsta leiti og að
þeim loknum fáum við nýtt
viðfangsefni til aö brjóta heilann
um, og sem ekki verður siöur
forvitnilegt: Hverjir munu
mynda næstu rikisstjórn hér á
landi.
Eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
yfirsýn
MpDc-Jt
kaupum og sölum á svarta
markaðnum i Saigon.
Talið er að 180.000 hermenn úr
700.000 manna her Vietnams séu
nú I Kampútseu. Þessi liösafli
nægir til að yfirbuga einangraöar
sveitir Pols Pots, en nú er kominn
til skjalanna i Kampútseu nýr
aðili, sem ætti að standa mun
betur að vlgi til að veita innrásar-
hernum viönám en harðstjórinn
fyrrverandi og nánustu liðsmenn
hans. 1 búöum flóttafólksins
innan Kampútseu, en rétt við
landamæri Thailands, ráða vopn-
aðar sveitir sem kalla sig Frjálsa
khmera. Þeir hafna bæði Pol Pot
og Heng Samrin og segjast hafa
að markmiði að hrekja Vietnama
frá Kampútseu og koma á i
landinu þjóðfélagi byggðu á hefð-
bundnum lífsgildum búddadóms
og frelsi einstaklingsins. Frjálsir
khmerar segjast ekkert hafa á
móti þvi að börn, gamalmenni og
sjúklingar I hópi flóttafólksins
haldi til Thailands og setjist þar
að I flóttamannabúðunum sem
verið er aö reisa á vegum liknar-
stofnana, en þeir vilja að vopn-
færir menn séu kyrrir I Kamp-
útseu til aö taka þátt i komandi
baráttu.
Ekki er ljóst hverja afstöðu
Frjálsir khmerar taka til Noro-
doms Sihanouks, sem á alþjóða-
vettvangi hefur leitast við aö
gerast málsvari þeirra Kampút-
seumanna, sem bæði hafna Pol
Pot og Heng Samrin. Sihanouk
hefur um skeið haldið þvi fram aö
herafli á sinu bandi væri að
myndast I Kampútseu, og viö
komu til Parisar, sem er fyrsti
áfangi á ferð um Vestur-Evrópu
og Norður-Amerlku, hét Sihanouk
á alla aðila sem bæru hag
Kampútseumanna fyrir brjósti að
bjarga þeim ekki aðeins frá
Eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
hungurdauða, heldur leggja þeim
lið að endurheimta frelsi sitt og
mannsæmandi tilveru.
Sihanouk hefur um skeið dvalið
i Kina og Norður-Kóreu og reynt
þaðan að hafa áhrif á stefnu
stjórnar Vietnams, en hún hefur
ekki virt svars málaleitanir hans
um alþjóðaráðstefnu til að koma
á friði i Kampútseu og bæta úr
neyð þjóðarinnar. Aö dómi Sihan-
ouks snýst máliö nú um það,
hvort þjóð Kampútseu á að liða
undir lok eöa ekki. Hann telur að
þjóðinni hafi fækkaö um helming
á undanförnum hörmungarárum.
Fyrst komu til loftárásir Banda-
rikjanna, þær áköfustu sem
gerðar hafa verið I hernaði til
þessa, svo innanlandsstyrjöldin
milli Lons Nols, hershöfðingjans
sem steypti Sihanouk af stóli, og
Pol Pots, þá útrýmingarherferð
Rauðu khmeranna á hendur
borgarbúum, menntamönnum og
liðsmönnum Lons Nols, siðan
hungursneyö og loks innrás Viet-
nama ásamt enn sárari skorti en
nokkru sinni fyrr.
Sihanouk gerir sér ekki vonir
um aö Kampútseumenn geti rekiö
Vietnama af höndum sér einir og
óstuddir, allra sist eins og þjóöin
er nú leikin, en markmið hans er
að vinna að pólitiskri lausn i
þeirri von aö Vietnamar sjái fyrr
eða siðar að þeir veröi aö reyna
að losa sig úr kllpunni sem inn-
rásin i Kampútseu hefur sett þá i.
Hún hefur bakað þeim fullan
fiandskap Kina og þjappaö
nágrannaríkjunum i vestri og
suðri saman i bandalag gegn
vietnamskri útþenslustefnu.