Helgarpósturinn - 22.08.1980, Síða 8

8
_____helgar
pásturinn—
utgefandi: Blaðaútgáfan Vitaðsgjáfi
sem er dótturfyrirtæki Alþýðublaðs-
ins, en með sjálfstaeða stjórn.
Framkvæmdastjóri: Jóhannes Guð-
mundsson.
Ritstjórar: Árni Þórarinsson, Björn
Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Jón Oskar Haf-
steinsson.
Blaðamenn: Aðalheiður Birgisdóttir,
Erna Indriðadóttir, Guðjón Arngrims-
son, Guðlaugur Bergmundsson, Guð-
mundur Arni Stefánsson og Þor-
grímur Gestsson.
Ljósmyndir: Einar Gunnar Einars-
son, Friðþjófur Helgason
Auglýsinga- og sölustjóri: Höskuídur
Dungal.
Auglýsingar: Elin Harðardóttir.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir
Dreifingastjóri: Sigurður Steinarsson
Ritstjórn og auglýsingar eru að Siðu
múla 11, Reykjavík. Simi 81866. Af-
greiðsla að Hverfisgötu 8-10. Símar:
81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Askrift (með Alþýðublaðinu) er kr.
5000 á mánuði. Verð í lausasölu er kr.
400 eintakið.
„Ég held, a& viö islendingar
stöndum okkur ákaflega vel, þvi
viö höfum svo góöa yfirsýn yfir
okkar þjóöfélag, á hverju viö lif-
um og hvaö viö þurfum, hvaö þaö
kostar aö vera islendingur. Þetta
er fólk oft ekki meö á tilfinning-
unni úti Ilöndum. Þar er þaö bara
tannhjól i einhverri vél og hugsar
ákaflega þröngt. Menn hugsa
miklu vföar hér. Ég er mjög
ánægöur meö marga eölisþætti
islendinga og hvaö þeir eru út-
haldsgóöir viö erfiö skilyröi. Ég
held þeir eigi lfka aö geta brug&ist
á þroskaöan hátt viö alls konar
vandræöum.”
Þiö rá&iö þvi hvort þiö trúiö
þvi en þessi orö Stykkishólmsbú-
ans Óiafs H. Torfasonar eru ekki
sótt aftur i frelsisandatfmabil
Fjölnismanna heldur mælt fyrr i
þessari viku mitt i allri óöaverö-
bólgunni og óáráninni til sjávar
og sveita. Þau eru hluti af ofurlft-
illi skyndikönnun Helgarpóstsins
meöal ýmissa aöila á þvi hvort is-
lendingar væru ekki eftir öll
skakkaföll og upplausn siöustu
ára ákaflega óánæg&ir meö til-
Tilveran og
veru sina, Isienska þjóöfélagiö og
svo var spurt hverju þyrfti aö
breyta til aö ástandiö yröi viöun-
andi. Ummæli Ólafs geta ekki
skoöast sem almenn niöurstaöa
þessarar athugunar. Margir sem
taiað var viö voru þó alveg bæri-
lega ánægöir meö eigin tilveru en
flestir gátu fundiö a& þjóðfélag-
inu. Liklega kemst Ernir Snorra-
son, sálfræ&ingur nokkuö nærri
Föstudagur 22.ágúst 1980
þjóðareðlið
kjarna málsins, þegar hann segir
i vi&tali viö Helgarpóstinn, aö ís-
lendingar séu mjög óánægöir meö
tilveruna ,,en ég heid hins vegar
aö þeir séu ekki djúpt óánægöir
með hana, aö þetta sé á yfirborö-
inu. Innst inni halda þeir aö þetta
sé allt i himnalagi og aö þetta sé
ágætis þjóðfélag, sem þaö er Hka
aö mörgu leyti.”
Menn hafa sitthvað út á þjóð-
helgarpásturinn
félagiö aö setja. Einn nefnir
kerfisfrumskóginn, og annar aö
fólk sé búiö aö missa hér mó&inn,
þar sem þaö finni svo til van-
máttar slns i þá veru aö hafa ein-
hver áhrif á þjó&félagsþróunina.
Ólafur H. Torfason og Ernir
Snorrason voru hins vegar sam-
mála um aö helsta meiniö væri
e.t.v. umbur&arleysi tslendinga
gagnvart andstæöum sko&unum
sem þýddi aö fólk tala&ist raun-
verulega ekki viö, heföi ekki
áhuga á sjónarmiöum hvors
annars og þaö „gerir þjóöfélagiö
algerlega sterilt málefnalega”,
eins og annar þeirra oröaöi þaö.
Enginn vi&mælendanna átti
til neina patentlausn á vandamál-
um tslendinga þessa stundina. En
sé rétt mat ólafs H. Torfasonar á
þjóöare&li tsiendingsins, á gó&u
úthaldi hans viö erfiö skilyröi, þá
ættum viö varla aö þurfa aö kviöa
þvi aö rata ekki út úr erfiöleik-
unum rétt einu sinni. Ein leiöin er
e.t.v. aö gefa gaum sjónarmiðum
annarra, þótt andstæöar séu
skoöunum manns sjálfs. Taki
hver til sin sem á.
Byggðastefna úr
Gu&mundur útvarpsfram-
kvæmdastjóri var um þaö bil aö
hefja eina af sinum sivinsælu
óperukynningum sem svo oft
hafa stytt landslýð stundir á
langdregnum timburmennskum
sunnuda gseftirm i&dögum,
þegar dagskrá var skyndilega
rofin og tilkynnt aö gos væri
hafið i Heklu öllum aö óvörum.
Þaö fór aldrei svo aö Sunnlend-
ingar fengju ekki sitt eldgos
Aö sjálfsögöu ávörpuöu
þulir Otvarp Reykjavlk kirfi
lega á undan hverri nýrri
gosfrétt enda á hiö opinbera
langt i land meö aö slá Kölska
gamla viö hvaö varöar fram-
kvæmd byggöastefnu. Hjá
Rikisútvarpinu til dæmis nær
hún ekki nema til innheimtu af-
notagjaldanna. Þaö er furöulegt
til þess aö hugsa aö haldiö skuli
hafa verið áfram aö útvarpa
Akureyrarpóstur frá Reyni Antonssyni
áöur en sumariö 1980 rynni sitt
skeiö. Norölendingar voru
þegar búnir a& fá sinn skammt
fyrr I sumar eins og kunnugt er.
Gosfréttin var sföan endur-
tekin á öldum ljósvakans nokkr-
um sinnum milli hinna ljtifu
tóna Puccinis og visdómsoröa
framkvæmdastjórans sem hætt
er þó viö aö hafi fariö fyrir ofan
garö og neöan hjá gosþyrstum
mörlöndunum.
auglýstri dagskrá meðan sá i
Neöra var aö minna Sunnlend-
inga jafnt sem aöra landsmenn
á máttsinn. Auðvitaö hefði fyrst
og fremst átt aö útvarpa jafn-
óöum nýjustu fréttum, krydd-
uðum léttri tónlist aö ógleymd-
um hinum Ufsnauösynlegu. um-
feröarábendingum hans óla og
öörum gagnlegum upplýs-
ingum. Og þessu útvarpi átti aö
sjálfsögöu aö halda áfram aUan
neðra
sólarhringinn. En sllku er nú
ekki til aö dreifa. Hiö opinbera
er ekki til vegna almennings,
heldur áhugasamra BSRB fé,-
laga og launaumslaga þeirra.
Þetta Heklugos hefur svo ekki
veröur um vUlst sýnt okkur
fram á þaö aö ekki má mikiö
útaf bera til að jafnvel Sigalda
og Búrfell bregöist. Jafnvel
krosstrén geta jú einnig brugö-
ist þaö er alkunna. Þaö viröist
nú hafa veriö óþarfi aö setja inn
i málefnasamning rikis-
stjórnarinnar klausu um aö
næsta virkjun landsmanna
veröi reist utan eldvirkra svæöa
og alls ekki suövestanlands. í
ljósii siöustu atburöa hlýtur
þetta aö veröa hverju manns-
barni ljóst ef til vUl aö stjórn-
málamönnum undanskildum.
Augun hljóta auövitaö fyrst og
fremst aö beinast aö Norö-
austur- og Austurlandi og hinum
miklu virkjunarmöguleikum
sem þar eru. Ef skynsemin fær
aö ráöa hlýtur efnahagsþunga-
miöja tslands af flytjast þangaö
aö nokkru leyti. Fyrsta skrefiö
heföi getaö veriö aö byggja yfir
Framkvæmdastofnun til dæmis
á Raufarhöfn og leysa þannig aö
nokkru atvinnuvanda þess
staöar i staö þess aö sletta i
fólkið einu stykki skutttogara til
að veiöa fisk sem enginn er. Viö
þaö að flytja framkvæmda-
stofnun til Raufarhafnar heföi
þaö unnist aö starfsmenn
hennar kynntust hinum raun-
verulega byggöavanda af meiru
en afspurn, auk þess sem þeir
væru i hæfilegri fjarlægö frá
hinum allsráðandi „kommis-
sörum” sem oft láta allt annaö
en hagsmuni þjóðarheildar-
innar ráöa geröum sinum.
Eldgos voru á öldum fyrr ein-
hver sú mesta vá sem aö hönd-
um gat borið. Aö sjálfsögöu eru
þau ógnvekjandi enn þann dag i
dag, en samt hafa nú ýmsir aö-
ilar fundiö leiö til aö græöa á
þeim. Auglýsingar um feröir
bæöi 1 lofti og á landi til eld-
stöövanna tröllriöa útvarpinu,
þvi hver er ekki forvitinn aö
kikka inn i fordyri helvitis, svo
mikiö selst af bensini á leiö til
gosstöövanna aö skammta
veröur og söluskálarnir
blómstra. Ekki hefur komist á
nein bein sölumennska á sjálf-
um útsýnisstööunum.
Þar eru aöeins nokkrar föngu
legar léttklæddar stelpur sem
afhenda vegmóöum ókeypis
kóksopa I bréfdollu svona
til aö bæta fyrir Guatemala
morðin. En hver hugsar
um látna verkalýðsleiðtoga ein-
hversstaöar i Suröur-Ameríku
meöan höfuðskepnurnar eru að
störfum rétt viö bæjardyrnar?
EinS dauði er annars brauö,
segir máltækið. Einhverjir
veröa eflaust fyrir búsifjum af
völdum þessa goss meðan aörir
mata krókinn. En aö sjálfsögöu
dettur hinum annars skatta-
glööu stjórnvöldum vorum ekki
ihugaö skattleggja gosgróöann
til aö bæta þeim skaöann sem
fyrir skakkaföllum veröa. Ef aö
likum lætur veröur almenning-
ur aö borga brúsann á einn eða
annan hátt. Ef til vill var fjár-
málaráöherrann okkar aö hug-
leiða þessi mál þar sem hann
beið I biöröðinni á rauöu Löd-
unni sinni fyrir framan bensin-
stöðina i Hverageröi eitt fagurt
sunnudagskvöld i ágúst á þvi
herrans ári 1980.
___________________________HAKARL
RÍKISSTJÓRNIN ANDAST AD HEIMILI SÍNU í
FEBRÚAR N.K. BANAMEIN: 90% VERDBÓLGA
Samningarnir, sem samninga-
nefndir rlkisstarfsmanna og fjár-
málaráöherra hafa nú náö sam-
komulagium, munu hafa afdrifa-
rikar afleiöingar I för meö sér A
sama hátt og Geir Hallgrimsson
undirrita&i dauöadóm rikis-
stjórnar sinnar meö þvi aö leggja
blessun hennar á „sólstööu-
samningana” svokölluöu, er nú
útlit fyrir aö rlkisstjórn Gunnars
Thoroddsen hafi tekiö bana-
sóttina meö samningunum viö
BSRB.
Auövitaö er þaö hastarlegt, ab
ekki megi gera kjarasamninga I
landinu, án þess aö rikisstjórnir
komist á vonarvöl og mælt á
mælikvaröa síðustu ára, þá er
bein launahækkun, sem
BSRB — samningarnir fjalla um
afar hófleg. Samningamir kunna
þó aö reynast mun dýrari fyrir
rikissjóð, en I fljótu bragöi virö-
ist, sökum ýmisskonar félags-
málaákvæöa, svo sem ákvæöa
um breyttar eftirlaunareglur og
um launaskriö. Meginatriöi máls-
ins er þó fordæmisgildi
samninganna fyrir aöra kjara-
samninga, sem ógeröir eru, á
sama tlma og engar forsendur
eru raunverulega fyrir launa-
breytingum i landinu sökum
versnandi viöskiptakjara og auk-
innar skuldabyrði þjóöarinnar.
Almennu
kjarasamningarnir.
Samningamir viö BSRB hafa á
svipstundu gjörbreytt öllum for-
sendum fyrir samningsgerö milli
verkalýöshreyfingarinnar og at-
vinnurekenda. Þegar forsvars-
menn ASl sáu, aö BSRB-
samningarnir færöu lægstu
launaflokkum opinberra starfs-
manna 7-8% kauphækkun, uröu
þeir aö sjálfsögöu aö endurskoða
hugmyndir slnar um samninga,
sem félagsmenn hinna almennu
verkalýösfélaga myndu sætta sig
viö. Nú er þvi rætt um 8% kaup-
hækkun, sem algert lágmark, en
þar viö bætast svo ýmsar sér-
kröfur. Þá er gengið út frá þvi aö
„visitölugólfið” sem Ragnar
Arnalds bætti ofan á samninga
BSRB eftir aö samningaviö-
ræöum var lokiö veröi sett i al-
mennu samningana. Loks veröur
nú hart sótt, að fá sambærileg lif-
eyrisréttindi og opinberir starfs-
menn. Sú tiö er liðin, aö em-
bættismenn voru sérstök fámenn
dýrategund, sem þáöi völdsín frá
kónginum, sem aftur fékk þau frá
Guöi. Forréttindi slikra útvalinna
manna voru hefðbundin frá örófi
alda. Starfsmenn hins opinbera
eru nú orðinn stór hluti vinnandi
manna í landinu og aö sjálfsögöu
er fráleitt aö þeir njóti forréttinda
I lifeyrismálum umfram aöra
launþega á kostnað hinna slöar-
nefndu. Útilokaö er aö almennir
launþegar og sjálfstæöir verk-
seljendur uni þvi, aö starfa og
greiða háa skatta til sjötugs-
aldurseöa lengurm.a. iþvi skyni
aögera launþegum hins opinbera
kleift aö fara á verötryggð eftir-
laun á 60 ára afmælinu.
Kröfur iðnaðarstétta.
BSRB getur samið fyrir alla
félagsmenn sina, en þiaö getur
ASI ekki. Grundvallarmunur er á
samningsumboöi samtakanna.
Forsvarar ýmissa iðnaöarstétta
munu ekki hlita leiösögn ASI um
kjarasamninga sina, þegar á
hólminn er komiö og viösemj-
endur þeirra munu ekki streitast
á móti þareð þeirra hagur batnar
viö þaö aö selja útselda vinnu
hærra verði. Iönaöarstéttirnar
telja sig hafa orðið aö gefa eftir i
kjörum si'num að undanförnu, ef
miöað er viö þær prósent-
hækkanir, sem verkamenn hafa
fengiö. Þær gera því kröfu til þess
nú, að rétt veröi úr þeim slaka,
sem kominnséá launkúrfuna frá
þvi I Hótel Loftleiðasamningnum
fyrir nokkrum árum, þegar
launamunurinn varð mestur i
prósentum talið. Lágmarkskrafa
iönaöarstétta er þvl 12-15%
grunnlaunahækkun auk allra
þeirra félagsmálapakka, sem
aörir fá aö komast I.
90% verðbólga
Forysta VSl mun staöráöin i, aö
gera ekki kjarasamninga upp á
þau býti, sem forystumenn al-
mennu launþegahreyfingarinnar
telja sig lægst fá samþykki fyrir
hjá sinum félagsmönnum. Stjórn
VSl telur meö tilvisan til stööu
þjóöarbúskaparins á þessu
augnabliki, aö enginn grund-
völlur sé fyrir launabreytingum,
sem ekki sé samfara framleiöni-
aukningu og þeir vilja standa viö
orö sin og syna, að þeir séu ekki
„pappirstlgrisdýr”. Þá er þaö al-
menn skoðun atvinnurekenda, aö
vlsitölugófliö hans Ragnars muni
viö núverandi verðbólguaðstæöur
á skömmum tima eyöileggja allt
innra samræmi kauptaxta og
valda óviðráöanlegu launaskriði
og stööugri óánægju meðal fjöl-
mennra launþegahópa Loks hef-
ur hagdeild VSI reiknaö út likleg
áhrif þeirra samninga, sem
hugsanlega værul boði og komist
aö þeirri niöurstööu, aö þau yröu
um 90% veröbólga hinn 1. mars á
næsta ári. Auövitað getur hér
miklu skeikað I forsendum út-
reikninganna varöandi hugsan-
lega samninga, en þess ber aö
geta aö skekkjan er trúlega
fremurupp á viö og aö hagdeildin
hefur spáö furöanlega nákvæmt
um áhrif ýmissa efnahagsað-
geröa á siöustu misserum.
Lögbundin lausn
Kjara-zarar Alþýöubanda-
lagsins eru þeir Guömundur J. og
Guðmundur Þ. Jónsson ásamt
þeim Haraldi Steinþórssyni,
Svavari Gestssyni, Ragnari
Arnalds og Þresti Ólafssyni. Þeir
hafa nú komist aö þeirri niöur-
stööu, aö enginlausnsé I sjónmáli
varöandi almennu kjarasamn-
ingana. Þvi verði aö lögbinda
lausn I samræmi viö lágmarks-
kröfur ASl og samninga BSRB.
Rikisstjórninni elnar
sóttin.
Viö lögbundna lausn, sem felur
i sér 90% veröbólgu mun rikis-
stidrninnni elna sóttin. Alþýöu-
bandalagiö sér hvert stefnir og
mun reyna aö nota lausn slna á
kjarasamningunum og ýmsa
fyrirgreiöslu i byggöamálum til
þess aö styrkja stööu sina i næstu
þingkosningum. Framsóknar-
flokkurinn getur ekki haldiö
áfram stjórnarþátttöku viö hratt
vaxandi veröbólgu, sem gerir
niöurtalningarleiöina aö hreinu
aðhlátursefni. Flokkurinn mun
þvi slita stjórnarþátttöku á næstu
mánuðum, en áöur mun hann
reyna aö styrkja stööu slna i kom-
andi kosningum meö svolitilli út-
deilingu á nýjum togurum og fé
úr Byggöasjóöi. Einnig mun hann
gera nýjar haröæris- eöa góöæris-
kröfur fyrir hönd bænda og reyna
að klekkja á landbúnaöarráö-
herra. Gunnar Thoroddsen hefur
enn ekki áttaö sig á því, hvaö er
aö gerast. Hann er enn meö hug-
ann bundinn viö Geir og efna-
hagsúrræöi ormsins gulllausa.
Hernaöarálætlun Gunnars
byggist i meginatriöum á nýja
visitölugrundvellinum, sem taka
á gildi 1. desember n.k. I honum
breytist vægi ýmissa neysluvöru-
liða stórlega og
veröur þá t.d.
óhættaö stórlækka
niöurgreiöslur