Helgarpósturinn - 15.04.1981, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 15. apríl 1981
„Nótt eina lá ég vakandi og var ab hugsa um skyndilegt andlát vinar,
en jarðarförin hafði farift fram daginn áöur. Þetta olli mér hugarangri.
Allt i einu fannst mér eins og hann væri i herberginu. Mér virtist sem
hann stæ&i viö fótagaflinn og væri aö biöja mig aö fara meö sér. Mér
virtist þetta ekki vera svipsýn, fremur aö þaö væri mynd fyrir hugskot-
sjónum minum, og ég hugsaöi aö þetta væri imyndun. En hrein-
ski lnislega varö ég aö spyrja sjálfan mig: Hef ég nokkra sönnun
fyrir þvi aö þetta sé imyndun? Ef þetta er ekki imyndun, ef vinur minn
er raunverulega hér, og ég álykta aö þetta sé einungis hugarburöur,
væri þaö ekki illa gert af mér? Samt haföi ég jafnlitla sönnun fyrir þvi
aö hann stæbi gegnt mér sem sýn. Þá sagöi ég viö sjálfan mig: „Sönnun
skiptir ekki máli. 1 staö þess aö skýra þetta sem Imyndun get ég látiö
þetta liggja milli hluta og jafnvel i tilraunaskyni taliö þaö raunveru-
legt”. Um leiö og þessi hugsun skaut upp kollinum fór hann aö dyrun-
um og gaf mér merki um aö fylgja sér. Ég þurfti þá aö taka þátt i þess-
um leik hans. Um þaö haföi ég ekki beöiö hann. Ég endurtók orö min
innra meö mér og aöeins aö þvi loknu fylgdi ég honum i huga minum.
Hann leiddi mig út úr húsinu, gegnum garöinn út á götu og siöan aö
heimiii sinu. (Þaö var i reynd I nokkur hundruö metra fjarlægö frá
heimili minu). Ég fór inn og hann visaöi mér til skrifstofu sinnar. Hann
steig uppá stól og sýndi mér bók i rauöu bandi önnur i rööinni I safni
fimm slíkra á næst efstu hillu. Þá hvarf sýnin. Ég var ekki kunnugur
bókasafni hans og vissi ekki hvaöa bækur hann átti. Aö auki heföi mér
aldrei reynst unnt aö lesa heiti bóka á næstefstu hillu.
Þar sem mér fannst þessi atburöur undarlegur fór ég næsta morgun
til ekkju hans og spuröi hvort ég mætti iita á bókasafn vinar mins. Stóö
þá stóll við bókahillu þá sem ég haföi séö I sýn minni og jafnvel áöur en
ég kom nær gat ég greint hinar fimm bækur I rauöu bandi. Ég sté uppá
stólinn svo mér var unnt aö lesa heiti bókanna. Þetta voru þýöingar á
skáldsögum Emile Zola. Heiti annars bindindisins var: „Gjöf frá látn-
um”. Innihaldiö virtist mér ekki áhugavert. Einungis heiti bókarinnar
var mjög athyglisvert i sambandi viö atburð þennan”.
Frásögnina hér að ofan er aö
finna i sjálfsævisögu hins fræga
sálfræöings og geðlæknis Carl
Gustav Jung, og hún er áþekk
hundruðum annarra frásagna i
svipuöum dúr. Við heyrum aftur
og aftur sögur af framliönu fólki,
af framhaldslifinu og atburðum
sem ekki er hægt að skýra. Og viö
trúum þessum sögum meira og
minna vegna þess að við trúum
langflest á framhaldslif.
1 hinni viöamiklu könnun Er-
lends Haraldssonar á dulrænni
reynslu tslendinga, trúarviðhorf-
um og þjóötrú kemur fram að við
Islendingar erurn irúaðri á annað
lif en flestar aðrar þjóöir. i raun-
inni eru það aðeins tvö prósent
okkar, sem telja lif eftir þetta lif
óhugsandi. Og tveir þriðju hlutar
þjóöarinnar búast viö framhalds-
lifi sér til handa.
Það er hmsvegar minna vitaö
um hverskonar Iiíi fólk býst við.
Miöað viö trúna á framhaldslif,
eru ekki margir á þeirri skoðun
að um endurholdgun sé almennt
að ræða. Aðeins rúmur
þriðjungur er viss eða telur lik-
legt aö um hana sé að ræöa.
Staðreyndin er sú náttúrlega
aö flestir velta slikum spurning-
um ekki mikiöfyrir sér. Við hugs-
um sem svo að vist sé lif eftir
dauðann og að það fari eitthvað
eftir þvi hvernig við lifum þessu
lifi en látum þar viö sitja. Og séu
menn spurðir beint og krafðir
svara eins og skot, þá eru þeir lik-
lega margir sem fá upp i hugann
mynd af englinum á Jesúmynd-
inni sem hékk fyrir ofan rúmið i
barnaherberginu. Og fyrsta
hugsun um Guð er ósjálfrátt sú
um gamla hvitskeggjaöa mann-
inn. Skrattinn er svo i huganum
eins og hann er i leikritinu um
Sálina hans Jóns mins.
Börn reyna að búa sér til ein-
hverja mynd af lifinu „fyrir
handan” og sú mynd situr senni-
lega i okkur langt frameftir aldri.
Að minnsta kosti á meðan við
mgsum ekki um þessa hluti nema
litillega.
En hvaða hugmyndir eru helst-
ar um það sem við tekur eftir
dauðann á Islandi nú á dögum?
Haft var samband viö nokkra
aðila og þeir spurðir álits.
Að vera í sam-
félagi við Guð
Einar Sigurbjörnsson, guð-
fræðiprófessor við Háskóla is-
lands var spurður um hugmyndir
kirkjunnar um þaö hverskonar h'f
væri eftir dauöan, ef lif væri.
„Það er nú vafi hvort hægt sé að
gefa einhæft svar við þessari
spurningu”, sagði hann.
tekur við?
„Ég get sagt að gamla testa-
mentið hafi litinn áhuga haft á
þessum spurningum, og yfirleitt
ekki velt þeimfyrir sér. En eftir
ritunarti'ma þess, siðustu ald-
imar fyrir Krist, þá blönduðust
inn i gyðingadóminn hugmyndir
frá umhverfinu, meöal annars frá
Grikklandi. 1 þeim er leitast við
að samræma bibliulegu guðs-
trúna við hugmyndir-samfélags-
ins, og þessar hugmyndir koma
inn i nýja testamentinu, þar sem
vissulega er ekki litið á dauðann
sem algjör endalok. Hugsanlega
er hægt að lesa útúr sumum text-
um þar trú á lif eftir dauðann,
meðal annars i sálmum. og i
kristinfræöinni ber sumsstaðar á
þeirri von að dauðinn sé ekki
slokknun, heldur hverfi fólk þá á
annað tilverustig meö guði.
1 hinni grisku hugmyndafræöi
er manninum skipt i sál og lik-
ama. Þar tilheyrir Ukaminn hinu
forgengilega og breytilega, en
sálin tilheyrir óumbreytan-
leikanum og er I raun i fangelsi
h'kamans. Það sem gerist viö
dauðan er að likaminn sameinast
forgengileikanum,en sálin heldur
áfram að lifa, þaö er hennar
eiginleiki Þessar hugmyndir
koma inni kristna trú i gegnum
tiðina, og þær má meðal annars
finna i Passiusálmum Hallgrims
Péturssonar:
„Hcr þcgar veröur hold
huliö jarðarmold
sálin hryggðarlaust hvilir
hcnni Guösmiskunn skýlir”.
Samtímis þessum hugmyndum
um ódauðleika sálarinnar lifðu
hugmyndir, þeim ekki ótengdar,
um upprisuna. Tal biblíunnar um
hana er myndrænt, og ef við
Einar Sigurbjörnsson
tökum þessar myndir sem lýs-
ingu á raunverulegum atburði, þá
kemur þaðút eitthvað á þá leið að
við sofnum, og erum grafin og
biðum efsta dags. Þá mun jöröin
springa og likamirnir risa upp og
sameinast sálinni. Þannig er
þetta tjáð, bæði i predikunum og i
málverkum og fleiru, og fólk
virðist hafa tekið þetta bókstaf-
lega. En það er auövitað óleyfi-
legt að gera trúfræðilegan sann-
leika úr skáldskap, sem túlkaður
er með myndum”, sagði Einar.
„Kirkjan litur svo á að heimur-
inn lúti tilgangi skapara sins, og
aö skaparinn muni láta þennan
tilgang ná fram að ganga. Þá
verður tekið fyrirþá tviræðni sem
nú er rikjandi — sorg og gleði til
dæmis, ástog hatur lif og dauöa.
Vonin ersú að upp risi ný jörð þar
sem enga angist er að finna og
dauði og kvöl er ekki til.
Útfrá kristinni guðstrú er ekki
hægt að viðurkenna griska tvi-
hyggju. Það er i raun að afneita
skaparanum, þvi ef efnið, likam-
inn, er skapaður af guði, þá er það
i sjálfu sér gott. Kristin trú vill
lita á likama og sál sem heild og
segir að þessi heild frelsist.
Þúog