Helgarpósturinn - 05.06.1981, Blaðsíða 8

8
ZJíe/gar
pósturinn_
Blað um þjóðmál> listir og
menningarmál
Utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon
Ritstjórar: Árni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grímsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Guðmundur Árni
Stefánsson og Þorgrimur
Gestsson.
Utlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal.
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8—10. Símar:
81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Eflum
poppið
Óvenju mikið er um að vera i
heimi íslenskrar dægurlagatón-
listar um þessar mundir. Hljóm-
leikar cru haldnir viða um land,
nyjar hljómplötur kom a ótt og titt
á niarkað, og ungar og efnilegar
hljómsveitir skjóta upp kollinum
hver á eftir annarri. Og enn er
margt af þvi fólki sem kynnti
popptónlist fvrir islendingum
uppúr litfitl að störfum á sama
sviði.einsog fram kemur i Helgar-
póstinum i dag.
Um langan tima hafði ríkt
stöðnunarástand meðal popp-
aranna og á meðan svo er gefast
andstæðingum þeirrar tónlistar
ærin tækifæri til gagnrýni. Stöðn-
uð dægurtónlist er steingeld
iðnaðarvara, framleidd til þess
eins að græða á henni peninga.
HugsunarhátUir stöðnunarinnar
er landlægur-i pioppinu, ekki bara
á íslandi. heldur allsstaðar i
heiminum, og hann er ekki litill
skaðinn sem vélræn diskófram-
leiðsla hefur unnið þeint möntium
sem valið liafa þetta form tón-
listar til að tjá sannar tilfinn-
ingar.
1 vetur liefur verið rudd mjó
braut fvrir þá menn, og þeir notað
hana eftir bestu getu. Sumt af þvi
sem þessar nýjti hljómsveitir eru
aö gera er unggæðislegt, jafnvel
klaufalegt, en þegar vel lætur er
það eins og popptónlist. og dægur-
tónlist vfirleitt, á að vera— fullt af
lifsorku og krafti. Lögin eru grip-
andi rokklög, textarnir eru
hnyttnar og glöggar athugasemd-
ir um Iif og umhverfi ungs fólks á
islandi i dag.
Engir listamcnn eru áhrifa-
nteiri en þessir. Til eru að visu
listamenn sem hafa mun nteira til
málanna að leggjaen poppararn-
ir. og hafa yfir meiri fágun að
ráða. En popptónlistarmennirnir
ná til fjöldans, þeir hafa aðgang
aö ungu fólki á mótunarskeiði og
því eru áhrif þeirra langtum
mei ri.
Á sama hátt og öll klassisk
tónlist verður ekki sett undir
sama hatt, þá verður að gera
greinarmun á ýmsum greinum
popptónlistar. Popp er ekki endi-
lega hávaði kominn neðan frá
skrattanum sjálfum, það getur
lika verið af hinu góða.
Og í þvi jafnaðarmennsku-
þjóðfélagi sem hér rikir, þar sem
tugum tónlistarmanna er haldið
uppi af rikinu, með einni aðferð
eða annarri, — hvernig væri þá að
aðstoða þetta fólk aðeins. Það
fólk sem skapar vandaða popp-
tónlist. Eins og búið er að poppinu
i tlag með sköttum, tollum og alls
konar gjöldum, er augljóst að
ekki er gi undvöllur fyrirvandaða
popptónlist nema i örlitlum mæli.
Eins og ntí er i pottinn biíið, gefst
þetta fólk upp áður en það hefur
náð að þroskast, eða þá að það
snýrsér að iðnaðarvörunni — cins
og fjölmörg dæmi sýna.
Hér er ekki verið að biðja um
rikisrekinn Bubba Morthens,
heldur örlitinn skilning. Það er í
poppinu, sem islensk menning
mótast á þessari stundu, hjá
þeirri kynslóð sem tekur við
landinu.
Endalok prófa og guðskristni
Þetta er fest á blað þann dag
sem skólahaldi er opinberlega
lokið i Vestmannaeyjum og nem-
endur mæta i skóla til að taka á
móti launaumslagi vetrarins með
misháum tölum innanborðs.
Reyndar mega ekki allir vera að
þvi að mæta, þeir eru þegar
komnir i önnur störf og þar er
launaumslag vikulega og yfirleitt
með talsvert hærri tölum en það
sem afhent var i dag. Og allir
anda léttara, bæöi nemendur og
lúnir lærimeistarar sem flestir
hverjir verða lika innan tiðar að
fara að taka til hendinni við
ámóta störf og nemendurnir. Þvi
þótt kennarar hafi fri yfir
hásumarið (og það á fullum
launum eins og oft er sagt) þá eru
launin ekki það beysin að menn
hafi yfirleitt efni á að slappa af og
leyfa sér þann munað að stunda
það eitt að dútla i garðinum
sinum og sleikja sólina þess á
milli. En nú er komin pólitisk lykt
af Eyjapósti, svo að best er að
sieppa öllu tali um launamál.
Þessir pislar eiga vist að vera
vettvangur fyrir flest annað en
slika umræöu enda er hægt að fá
nægilegt magn af henni annars
staðar.
Viðast hvar endar skólastarf á
prófum þótt viða sé vist búið aö
leggja þau niöur að mér er sagt.
Það er heldur hvimleið og leiði-
gjörn vinna að fara yfir prófúr-
lausnir en lýtur sömu lögmálum
og önnur störf, það verður að
vinna verkið þótt það sé leiðin-
legt. Ævinlega koma þó skemmti-
legir punktar i svörum sem gera
það að verkum að maður brosir
yfir öllu torfinu.
Til að mynda var spurt á landa-
fræðiprófi nú i vor, hvað væri
sameiginlegt með Diskóeyju (við
Grænland) og Atacamaeyði-
mörkinni. (Fróðir menn segja
mér að nokkurt kolanám sé á
báðum stöðum). En einn nem-
andinn hafði greinilega allt aðrar
hugmyndir um þessa tvo staði.
Hans svar hljóðaði nefnilega eitt-
hvað á þessa leið: — A Diskóeyju
dansa menn mikið og skemmta
sér en i Atacamaeyðimörkinni er
svo heitt að þar er mjög litið hægt
að skemmta sér —
Hver var svo að segja að landa-
fræði væri leiðinleg námsgrein?
Annars er það segin saga að
skemmtilegustu svörin koma
ævinlega i sömu námsgreininni
og það er kristinfræði. 1 vor var
nemendum uppálagt að vita
ýmsa hluti um Pál postula frá
Tarsus. Einn nemendanna
skrifaði greinargóða ritgerð þar
sem sá ágæti maður var aldrei
nefndur annað en Páll frá Texas.
Og fyrir nokkrum árum kom
svar við spurningu i kristnum
fræðum sem sennilega liður mér
seint úr minni. Spurt var hvernig
Kristur hefði farið að viö að metta
fimm þúsundir manna. Og svarið
hljóðaði á þessa leið: — Hann
sendi lærisveina sina út i bakari
að stela brauöi. —
Þegar þetta birtist á prenti
verður skrifari Eyjapósts senni-
lega staddur suður i Svartaskógi i
Þýskalandi. Hann hefur nefnilega
frétt á skotspónum að þar sé að
finna hvað elstu og bestu fyrir-
tæki veraldar sem sérhæfa sig i
lögun á þeim vökva sem bann-
færður er hér á landi nema i Fri-
höfninni.
Raunar er það nú ekki aöaltil-
gangur fararinnar að kanna slik
vertshús, heldur er kirkjukórinn á
staðnum að leggja upp i enn eina
söngförina til útlanda. Og þar
sem betri helmingurinn af
skrifara Eyjapósts er þar i hópi,
þótti rétt að gefa honum tækifæri
á að vera með. Mér er fortalið að
keppa eigi i söng við flestar þjóðir
Vestur-Evrópu þarna úti. Og ef
árangurinn verður eftir æfinga-
tima að dæma, er ég ekki i
nokkrum vafa um hvar
vinningurinn lendir. Siðasta
mánuð er nefnilega búið að æfa i
kirkjunni þetta fjögur til fimm
kvöld i viku fyrir utan auka-
æfingar og raddþjálfun á þessum
og hinum tímum dagsins. Að auki
er heimilið undirlagt i skala-
æfingum alla matartima að
undiriægi stjórnandans.
Ef IBV æfði af slikum fitons-
krafti fyrir tslandsmótið i fót-
bolta væri ég ekki i neinum vafa
um hvar bikarinn lenti að lokum.
Þvi er skrifari Eyjapósts marg-
búinn að tilkynna betri helm -
ingnum það, að verði ekki sæti
númer eitt til þrjú i öruggum
höndum, þá kosti það meiri
háttar leiðindi þarna úti.
Sérdeilis er málið athugunar-
vert, þegar það er athugað að öll
keppnin fer fram á einum eftir-
miðdegi og hver kór fær um það

bil fimmtán minútur til að ljúka
sér af. Hér er sennilega um ein-
hverja dýrustu keppni að ræða
sem sögur fara af, þ.e.a.s. ef
reiknaðar væru til fjár þær
stundirsem til æfinga fara. Svona
til gamans reiknaði skrifari út
hvað keppnin og æfingar myndu
kosta ef miðað væri við taxta
Læknaþjónustunnar en lægra er
varla hægt að skrá listamenn sem
gera eiga garðinn frægan.
I kórnum eru 32 manns. Hvert
sinn er æfing u.þ.b. þrir timar og
það gera 96 timar hvert sinn.
Stanslausar æfingar hafa verið
um þriggja mánaða skeið og
miðað við að einn mánuður sé
fridagar má margfalda töluna
með 60 dögum. Það gerir samtals
5760 klukkutima. Sé sú tala marg-
földuð með taxta Læknaþjónust-
unnar verður hún að upphæð kr.
2.419.200 eða tæplega tvær og hálf
milljón i nýkrónum. Þessari upp-
hæð verður ailri spreðað á
fimmtán minútum i júnimánuði
og það veit heilög hamingjan að
skrifari Eyjapósts ætlar að vera
viðstaddur þá útspreðun. Bara
vonandi að ekkert klikki i útsend-
ingu.
Þarna munu koma fram nærri
þrjátiu kórar og allt upp i eina
fimmtiu ef allt er meðtalið. Sé
æfingatimi þeirra eitthvað álika
og að framan greinir fara upp-
hæðirnar að verða nokkuð
skemmtilegar ef allt er reiknað til
fjár. Sem betur fer er þetta starf
allt unnið i sjálfboðavinnu,
annars gæti gengið tekið að siga
nokkuð ört viðs vegar um
Evrópu.
Hitt er svo annað mál að
skrifari Eyjapósts ætlar ekki að
láta sig vanta á þennan dýrasta
konsert Vestur-Evróðuþjóða
þegar hann verður haldinn. Eins
gott að fá eitthvað fyrir aurana
sina. Og þennan eftirmiðdag ætla
ég að hugsa um það meðal annars
að hægt væri að fá fyrir vinnu
allra kóranna til dæmis þrjátiu
eða fjörutiu skuttogara, slitlag á
hart nær hringinn um landið eða
eitt stykki Breiðholt. Og senni-
lega verður þessu öllu rennt niður
með glasi af besta bjór i heimi.
Svo eru menn að tala um Lista-
hátið i Reykjavik og halla þar upp
á nokkur þúsund krónur.
Svo er það aftur á móti spurn-
ingin hvert gagn kirkjukórinn
gerir guðs kristni i landinu með
öllu spriklinu. Hún yngsta dóttir
min kom inn i kvöld og spurði
hvar hún mamma sin væri.
Svarið var að hún væri á æfingu i
kirkjunni. Og þá kom þetta gull-
væga svar: — 0 hvað þessi kirkja
er farin að fara i taugarnar á
mér.
Rikisbákn og einkabrask
Sjónvarpið sýndi nýlega
nokkra þætti eftir nóbelskrýnd-
an spámann þeirra ,,frjáls-
hyggjumanna”, Milton Fried-
man, þarsem hann brá upp á
einkar lifandi og aðgengilegan
hátt dæmum til skýringar
þeirri kenningu sinni að riki og
rikisafskipti séu ævinlega til
bölvunar, en lögmál hins óhefta
markaðar hljóti að leiða til gæfu
og velsæidar. Hefði vissulega
verið fróðlegt að fá i sjónvarp-
inu svipaða kynningu á fræðum
þeirra fjölmörgu hagspekinga i
Evrópu og Ameriku sem eru i
grundvallaratriðum andvigir
boðskap Friedmans, til dæmis
J.K. Galbraiths, nú eða þá Em-
ests Mandels sem hér var á ferð
i april og var litillega kynntur i
sjónvarpinu, mér til nokkurrar
undrunar — þartil þættir Fried-
mans birtustá skjánum. Mand-
el hefði náttúrlega aldrei verið
kynntur nema afþvi trúboð
Friedmans var i uppsiglingu!
NU skal ég ekki fjölyrða um
þá furðulegu einföldun á flókn-
um heimi sem Friedman gerði
sig sekan um né þá fáránlegu
staðhæfingu hans að lögmál
frumskógarins eigi fortakslaust
að nkja i mannheimi; við séum
frá náttUrunnar hendi ólík að
upplagi, atgervi og þjóöfélags-
aðstööu og eigum ekki að beita
mannlegri greind til að skipu-
leggja félagslega breytni og
jafna þann aöstöðumun sem
veriö hefur böl mannkindarinn-
ar frá örófi aldat markaðslög-
málin leysi þann vanda sjálf-
krafa. Það óhefta frelsi, sem
Friedman tekur Hong Kong til
dæmis um og er reyndar fyrir
hendi miklu viðar i heiminum,
leiðir undantekningarlaust til
fádæma sóunar á hæfileikum,
hyggjuviti, heilbrigði og manns-
lifum. Það eru bara þeir dugleg-
ustu, þ.e.a.s. þeir óprúttnustu
og slóttugustu, sem verða ofaná
i villtu kapphlaupi hins frjálsa
framtaks, en náfnlaus mUgur-
inn er troðinn undir og á þess
aldrei kost að hagnýta nema
brot af þvi sem hann hafði til
brunns að bera og gat orðið
heildinni til ávinnings. Að stilla
upp bandarisku þjóðfélagi á sið-
ustu og öndverðri þessari öld
sem einhverskonar útópiu ber
vitni þesskonar sibernsku sem
er einkenni ákaflyndra trúboða.
Menn mættu I þvi samhengi
gjarna hafa i huga örlög frum-
byggjanna i landinu sem og ör-
lög milljóna annarra sem fórn-
að var fyrir framgang hins am-
eriska draums. Sá draumur
hlaut eldskirn sina og endanleg-
an dóm i kreppunni miklu og
verður fráleitt endurvakinn i
þeirri mynd sem Friedman boð-
ar.
En þó margt i málflutningi
Friedmans væri vægast sagt
langsótt og villandi, þá væri
mikill misskilningur að fleygja
barninu með baðvatninu, þvi
ýmislegt sem hann benti á i
sambandi við rikið eða kerfið
var vissulega timabært og vert
fyllstu athygli. Nú skal þvi strax
slegið föstu að það alræmda
riki, sem sífellt er verið að böl-
sótast úti, er ekki annað en við
sjálf, þegnarnir i þessu landi, og
rikissjóður okkar sameiginlegi
sjóður sem við hvert og eitt
leggjum okkar skerf til vegna
þess að við teljum skynsam-
legra og hagkvæmara að standa
saman um lausn mikilvægra
mála helduren potast hvert i
sinu horni.
Um það er harkalega deilt
hvarmörkin milli rikisafskipta
og einkabrasks eigi að liggja, en
ég hygg að flestir séu á þvi að
menntakerfi, heilbrigðisþjón-
usta, almannatryggingar, vega-
gerð, orkumál, póstur og simi,
löggæsla, landhelgisgæsla,
helstu söfn og aðrar menningar-
stofnanir séu best komnar i for-
sjá hins opinbera, hvort heldur
er rikis eða sveitarfélaga. Efa-
laust yrði það landsmönnum
lika til mikilla hagsbóta ef ýms-
ir aðrir málaflokkar yrðu settir
Heimir Pálsson — Hrafn Gunnlaugsson — Jónas Jónasson — Magnea J. Mafthías-
dóttir — Páll Heiðar Jónsson — Sigurður A. Magnússon — Þráinn Bertelsson
Hringborðið
I dag skrifar Sigurdur A. Magnússon