Helgarpósturinn - 05.06.1981, Side 11

10
Föstudagur 5. júní 1981
Jie/garpústurinn---hnlgnrpn^ti irínn Föstudagurs. júní 1981
11
viOial: Jtihanna hórhallsdóilir
Böðvar Guömundsson í Heiprpösisviötali
myndir: Valdís Óskarsdóllir
.Raunverulega held ég aö þaö
sé ekkert þvl til fyrirstoöu aö
Alþýöubandalag og Alþyöu-
flokkur sameinist i þokkalega
vinstrisinnaöan flokk”
Þarf ég nokkuö aö kynna
Böövar Guömundsson? Hvaö ætti
ég þá svo sem aö segja? Katta-
vinur og sósialisti, eöa skáid og
tónlistarmaöur, — eöa bara hann
Böövar? Ég heimsótti altént
Böövar Guömundsson um daginn
og átti meö honum skemmtilega
stund. Hann gaf mér kaffi og sag-
öi frá. Hér á eftir birtast þær
glefsur sem mér tókst aö rita á
blað eliegar festa i huga mér.
Ég byrjaöi aö spyrja hann um
væntanlega plötugerö.
„Elsta efnið á þessar væntan-
legu plötu er að stofni til tiu ára
gamalt. Eins og þig rekur
kannski minni til þá kom út lftil
plata á vegum Herstöðvaand-
stæðinga árið 1974 sem fjallaði
eingöngu um herinn.”
Um hvað er hægt að syngja á
þessum timum?
„Jú, það er hægt að syngja um
köttinn sinn, það er hægt að
syngja um hetjur hafsins og þaö
er hægt að syngja um ástina. Það
er hefðbundiö viöfangsefni. Svo
er alltaf hægt að yrkja um þjóðina
að störfum^og leik, og ekki get ég
sungið inná plötu án þess að þar
sé eitthvaö um herinn. betta er
sem sagt mun fjölbreyttara efni
en á gömlu plötunni.”
Hvernig yrkir þú um hetjur
hafsins?
„Þaö er nokkuð langt siðan ég
hef verið á sjó. Kringum 1960 kom
ég fyrst um borðitogara. bað var
gamall nýsköpunartogari af
Akranesi sem hét Bjarni Ólafs-
son. Það fyrsta sem ég sá til hetja
hafsins þegar ég kom með pokann
minn um borð var útúrdrukkinn
Færeyingur sem var aö æla útúr
sér fölsku tönnunum. Vandamál
yfirmanna var það verst á þess-
um árum að finna fjóra ófulla há-
seta til aö standa stýrisvakt þeg-
ar lagt var frá. Það voru engir
aðrir ófullir en við skólastrákarn-
ir. Þannig atvikaðist það að við
lærðum aö stýra eftir striki. Nú,
fyrsti sólarhringurinn um borð
fór i botnlaust fylleri hjá þeim
sem ekki voru á stýrisvakt. Svo
þraut brennivin og menn drógust
til vinnu á dekkinu. Siöan var
skrölt til Nýfundnalands, á mið-
úi' ótæmandi sem nú voru orðin
tóm. Þarna var botninn skafinn
fram og aftur i þrjár til fjórar
vikur og loks lagt af stað heim
með hálffermi af úldnum karfa.
betta var ótrúlega langt frá þvi
að vera rómantiskt lif. Mann-
skapurinn var ágætur á sinn hátt
þegar af honum rann en að-
búnaðurinn var slæmur. Allt á
kafi i skit. Menn fengu berkla og
fyrir kom að þyrfti að svæla vist-
arverur háseta vegna flóa. Held-
ur nöturlegt mannlif það. A þess-
um árum gekk illa að fá almenni-
legan mannskap á togarana sem
eölilegt var. bað var þvi gripið til
þess ráös aö elta uppi fyllibyttur
hér og þar um bæinn og draga
þær ýmist dýrvitlausar eða dauö-
ar af brennivinsþambi um borö.
Ég hef aldrei verið á skuttogara
en mér er sagt að allur aðbúnaður
og kjör séu þar til fyrirmyndar.
Vonandi er það satt, — þá verður
kannski örlitið pláss fyrir róman-
tiskt sjómannalif.”
betta leiðir hugann að umræð-
unni um gúanótextana?
„Ég verða aö játa aö ég þekki
þá texta ekki nema takmarkað,
en það sem ég hef séð hefur eink-
um einkennst af tvennu, annars
vegar mjög litlu eða nánast engu
valdi á ljóðformi og hins vegar
ákaflega vondri hugmyndafræði,
einhvers konar stórsafni mann-
legra fordóma, til dæmis kven-
hatri. Það finnst mér ekki góðir
textar sem þannig eru. Ég geri
nefnilega ákaflega gamaldags
kröfur til forms og vil auk þess að
hugmyndafræði texta sé upp-
byggileg.”
Þú segir kvenhatur?
„Já, ég sá texta um borgara-
lega konu, — hann var alveg ótrú-
lega vondur. Verst að ég hef hann
ekki hérna hjá mér. Ég vona að
þessir textar séu ekki góð heimild
um jarðveginn sem þeir eru
sprottnir úr. Ég hef að visu aldrei
verið i verbúð, en ég hef unnið i
fleiri en einu frystihúsi og þar var
alls konar fólk, fjölskrúöugt
mannlif með margfalt fleiri blæ-
brigðum en gúanótextarnir gefa
til kynna.”
Gel ehkl oröa Dundisi
Getur tónlist án texta verið
pólitisk?
„Það hafa veriö gerðar tilraun-
ir til að semja þannig tónlist, ég
veit ekki hvort þær hafa heppn-
ast. Mér dettur i hug það aö Jim
heitinn Hendrix spilaði banda-
riska þjóðsönginn á rafmagnsgit-
arinn sinn á uppreisnarárunum
frægu i kringum 1970. Þaö skir-
skotaði til pólitiskra staðreynda
amk. hjá sumum, — en mér er til
efs að það verki þannig i dag.
Þegar Rússar háðu landvinninga-
strið við Finna spiluðu Finnar
Finnlandiu Sibeliusar til að
stappa i sig stálinu. Rússlands-
megin viö landamærin spiluðu
Rússar sama tónverk og kölluöu
symfóniskt ljóð. Það var ákaflega
vinsælt i Rússlandi um þær
mundir.”
Hvernig skilgreinir þú pólitiska
tónlist?
„Ég veit ekki hvort ég get notað
þetta hugtak. En söngtextar, vis-
ur og ljóð eru mótuð viö mismun-
andi hugarfar. Sumir eru róttæk-
ir, aðrir þjóðernissinnaðir og enn
aðrir borgaralegir i hugsun. Trú-
lega getur enginn sett saman visu
án þess að láta i hana eitthvað af
sjálfum sér um leið, væntanlega
þá hugarfar sitt. Þar með ættu öll
ljóö að vera pólitisk i einhverja
veru.”
Hvernig skilgreinir þú þin eigin
ljóð?
„bað er ekki gott fyrir mig að
segja til um það hvernig þau eru.
Mér er nær aö halda að oft standi
annað i ljóði en höfundur þess ætl-
ar þar að vera. Ég held þó að min
ijóð séu fremur laus við róman-
tik, ekki þó með öllu þvi þau eru
trúlega fremur þjóðernissinnuð,
sennilega dálitið borgaraleg með
sósialdemókratisku ivafi og gædd
löngun til meiri róttækni en höf-
undur getur staðið undir.”
Er sjálfskritikin alveg að fara
með þig???
„Ekki veit ég það, þetta er
kanski tilraun til að átta mig á
sjálfum mér. Það verða allir aö
reyna að gera sem taka sjálfa sig
og vilja sinn alvarlega. Ég hef til
dæmis komist að þvi að mér lætur
miklu betur aö lasta hluti en lofa.
Ég held að þaö liggi i skapgerð
hvers og eins hvort hann gerir
Ekki það að mér þyki meira um
vont en gott i veröldinni, það er
bara þannig að mér þykir sumt
svo yfirgengilegt að ég get ekki
orða bundist, — svo er aftur á
móti annaö sem mér þykir svo
gott og fallegt að ég á engin orð.”
Ég cr aö reyna aö
vera sösíalisli <
Þú sagðir laus við rómantik, og '
áðan yrkisefnið ástin. Hvaö finnst
þér um ástina?
„Ætli það sé ekki meö hana eins
og margt annað, að ég get
kannski betur komið orðum að
þvi hvernig húnáekki að vera en
þvi hvernig húná að vera. Ef þú
hlustar á textana sem popp-
ararnir syngja þá er þar i flestum
tilfellum verið að mæra ákaflega
eigin tilfinningar, oftast hams-
lausa þrá eftir einhverri ótiltek-
inni konu. Ég man ekki eftir að
þar sé lýst þrá konu til karl-
manns, vafalaust er það þó til.
Heimsmynd poppsins er sem sagt
sú að veröldin sé að farast úr
kvenmannsleysi. En hvernig svo
þær tilfinningar eru, — á þvi er
engin leið að átta sig, en það virð-
ist ljóst að konur eru tii þess eins
aö þrá þær og elska. Sjálfur hef
ég aldrei ort um þetta hamslausa
kvenmannsleysi, enda finnst mér
hverjum karlmanni sæmst að
þegja um það. bó eru þau skáld til
i heiminum sem hefur tekist að
yrkja um ástina, bæði karlar og
konur, ég er ekki i þeim hópi. Og
vil ekki aö það sé ort um ástina
eins og poppararnir gera. Astar-
játningar þeirra eru fullar af
kvenfyrirlitningu, oft viður-
styggilegur fasismi.
Ertu kvenréttindakarlmaöur?
„Ég er aö reyna að vera
sósialisti. Til eru orö eignuð
gamia Hó Chi-Minh, — hann var
sjálfur aldrei við kvenmann
kenndur, allar hans tilfinningar
runnu óskertar til vietnömsku
þjóðarinnar. Einhvers staðar
segir hann að fljótlegasta leiðin
til aö frelsa heiminn sé að gefa
konum frelsi, þar með sé helm-
ingur mannkyns frjáls. Auðvitað
kemst engin heilvita kona hjá þvi
að sjá að eitthvað er að, sjá aö
konur á öllum sviðum i öllum
löndum búa við misrétti. Þetta
sjá lika allar heilvita konur, jafn-
vel þótt þær neiti þvi. beir kari-
menn sem ekki hafa mikilla hags-
muna að gæta, sem ekki þurfa að
keppa við konur um stöður og
völd eða sæti á kosningalista, þeir
gekk i siðusturikisstjórn. Nú, svo
má benda á það sem liggur alveg
ljóst fyrir samkvæmt skýrslum,
að tekjur fyrirtækja og einstak-
linga verða stöðugt meiri af hern-
um. Þar tala tölurnar máli sem
ekki er hægt að véfengja. Úti-
fundurinn okkar við bandariska
sendiráðið var ansi fámennur
þykir mér, — og það er kannski
timanna tákan að Þjóðviljinn
minntist ekki á þann fund nema
til þess eins að hæðast að fólki,
sem á hann mætti.”
Ég sé að þig langar til að skjóta
meira á Alþýðubandalagið.
„Alþýðubandalagið er ekki
flokkur • eindreginna her-
stöðvaandstæðinga lengur. Það
er vonandi sósialiskur flokkur
enn, amk. i franskri merkingu
þess orðs. Raunverulega held ég
að það sé ekkert þvi til fyrirstöðu
laigur, — eftir að Alþýðubanda-
lagið tekur nú þátt i rikisstjórn án
þess að minnast á dvöl erlends
hers á tslandi, — að Alþýðu-
bandalag og Alþýðuflokkur sam-
einisti’ þokkalega vinstrisinnaðan
1 verkalyðsflokk . Það eru þá helst
persónulegar ýfingar sem standa
i veginum fyrir þeirri samein-
ingu, sennnilega yrði þeim
Vilmundi Gylfasyni og Hjörleifi
Guttormssyni órótt i einni sæng.
En ekki vegna málefnaágrein
ings, heldur vegna þess að báðir
vildu hafa alla sængina ofan á
sér. —Sá flokkur sem þannig yrði
til úr alþýðufylkingunum báðum
mundi verða nokkuð sterkt
sósialdemókratiskt mótvægi við
kjaraskerðingaráform. En það
yrði ekki minn flokkur. Það
kostar nefnilega kjaraskerðinu að
losna við herinn. Hver sem ekki
viðurkennir það berst á fölskum
forsendum. Skoðum bara opin-
berar skýrslur, — þær ljúga ekki
til um þetta. Fn þeir sem meta
krónur og aura svo mikils að ekk-
ert annað i heiminum er þeim
jafnvirði, þeir losa sig aldrei við
her sem borgar með sérogvill
glaður borga meira.”
sjöhieg öDyggöagleöi
Hvað metur þú mest?
„Ég gæti auðvitað talið margt
upp sem mér er mikils virði, þó
hugsa ég að ég meti þaö öðru
fremur að vera til og eiga
samastað á þessu landi. Mér
þykir gott að hafa ekki of langan
vinnudag, eiga einhvern tima
aflögu til að lesa, hlusta á tónlist
fara i ferðalög eða eyða i annað
óarðbæri. Ég hgf raunar alveg
sjúklega gaman af að ferðast, og
alveg sérstaklega um óbyggðir og
eyðibyggðir.bá verð ég alveg viti
minu fjær af óbyggðagleði. En ég
er sjúklega lifhræddur. Þess
vegna er ég á móti vopnaburði og
hermennsku. Það sem stundum
er kallað fógur ásjóna friðarins er
ekkert annað en von um að geta
lifað sem lengstog bestán þess að
ógna tilveru annarra. Og svo er
mér ákaflega illa við hávaða —
eins og ég hef vist þegar sagt, —
og þó verður mér sjálfum oft á að
hafa hærra en góðu hófi gegnirl’
vinnu sina ef það er i þágu ein-
hvers málstaðar eða hugsjónar
sem manni er kær,— en að sitja
timunum saman og yrkja á ann-
arra skjöld, — það þótti Agli for-
föður minum á Borg ekki góður
lifsmáti. Sá sem ckki stundar
fasta vinnu gæti hæglega verið i
25 klukkustundir á sólarhring að
sinna félagslegum þrábeiðnum
annarra. Nei, segir maður hins
vegar ekki við samherja sina
nema i nauö, — en fari maður
framá borgun viö aðra verða þeir
snarvitlausir. Þannig hagaði sér
enginn gagnvart iönaðarmanni,
en það er talið sjálfsagt ef rithöf-
undur á i hlut.”
Hvað hefurðu verið að gera i
vetur?
„Ég hef verið með þætti hjá út-
varpinu, svo er það samningur
efnis á plötuna og þar er enda-
laust hægt að snurfusa. Afgangur
dagsins fer i minn hluta af
heimilisstörfunum og slugs. Ég á
erfitt með að skipuleggja tima
minn, ég er óttalegur vingull. Það
kemur fyrir suma daga að ég fer
þetta tvisvar þrisvar út i búð i
staðþess að fara tvisvar þrisvar i
viku. Svo á ég það til að vera að
þurrka af eldhúsborðinu i tima og
ótima i stað þess að gera það al-
mennilega kvölds og morgna.”
Þú hefur gaman af tónlist, hvað
viltu segja um nútimatónlist eða
frjálsan djass?
„Ég er of ihaldssamur til þess
að hafa gaman af list á
tilraunastigi, þess vegna hlusta
ég h“tið á núti'matónlist, enda þótt
ég geri mér grein fyrir þvi að
tilraunastarf og endurnýjun er
lifsnauðsyn allra lista. Sú tónlist
sem mér fellur best að heyra er
yfirleitt samin áður en hljóðfæra-
smiði komst á það stig að hægt
væri að spila hátt. Mér er nefni-
lega alveg ótrúlega illa við há-
vaða. Einu sinni dreymdi mig um
að stofna alheimssamtök sem
berðust gegn rafmögnun
hljóðfæra. Þess vegna kann ég
best við þá tónlist, sem samin var
fyrir 1750. Það er góð tónlist, — og
þvi betri sem hún er eldri.”
Slansiaus vonDrigöi
Ertu ekki að skrifa leikrit fyrir
Nemendaleikhúsið?
„Jú, ég hef fengið það
skemmtilega verkefni að skrifa
leikrit fyrir Nemendaleikhúsið
næsta vetur. En ég er ekkert
lagður af stað.”
Finnst þér leiklist standa vel að
vigi hér á landi?
„Ég held að hér sé margt gott
gert Ileiklist. Það er að visu sorg-
leg brotalöm i leiklistarlöggjöf
okkar. Brotalöm sem gerirþað að
verkum að leiklistarstofnanirnar
eru næstum einráðar i leiklistar-
h'finu. Þaðeru einu aðilarnir sem
fá opinbert fé að einhverju marki
til leiklistarstarfsemi. Aðrir
aðilar fá svo hlálega litið. Það er
engin ástæða til að svelta
sjá þetta auðvitað lika. En hver
sá sem viö konu etur kappi um
völd og áhrif gripur fordómana
sér til framdráttar. Sem betur fer
þurfa atvinnulausir rithöfundar
ekki að keppa viö konur um eitt
eða annað, þess vegna ætti ekkert
aö hindra þá i þvi að skilja að
misrétti kynjanna er mikiö.”
Óllaiegur vlngull
Ertu atvinnulaus rithöfundur?
„Ég gerði tilraun til að vera
free-lance rithöfundur, en það er
algerlega misheppnað hjá mér.
Sá sem þaö ætlar að gera verður
aö vera haröur af sér. Og það er
ég ekki. Ekki nóg.
Það er stöðugt verið að
ætlast til að maður geti gert hitt
og þetta ókeypis, af þvi að maður
er ekki neitt „að gera”. En merg-
urinn málsins er sá að maður er
að reyna að lifa á þvi aö skrifa og
semja. Þess vegna verður maður
að selja út þá vinnu sina. Auðvit-
að gefur maður sjálfan sig og
..Ég geri nefniiega ákaflega
gamaidags kröfur til forms og
teitaU« ÞeSS ub *lu8myn<lafræði
texta se uppbyggileg”
bclur að
cn loia”
Leikfélag Reykjavikur, Akur-
eyrar eða Þjóðleikhúsið, — en
þessir aðilar þurfa ekki að fá allt.
Óbundnir leikhópar og
staðbundnu leikhóparnir um allt
land eiga svo sannarlega skilið að
fá aðstoð svo um munar. Ég vona
að ég geri engum rangt til þótt ég
nefni nokkra hópa sem hafa gert
eftirtektarverða hluti, stundum
eftirtektarverðustu hlutina sem
gerðir voru það áriö Þar ber sér
staklega að nefna Leikfélag
Húsavikur, Sauðárkróks, Skaga-
leikhópinn, Litla leikklúbbinn á
Isafirði og Alþýðuleikhúsið. Það
er nú einu sinni svo að fyrir ofan
Elliðaár tekur við annað land —
land þar sem menningar-
starfsemi er i svelti. Við erum
auðvitað fátæk þjóð og litið til
skiptanna, — en það væri lika
hægt að skipta réttiátar þvi sem
til er.”
Þú bjóst á Akureyri?
„Já. Akureyri er góður staður.
Stutt I höfuðskepnurnar þar, skal
ég segja þér. Staðurinn er auk
þess alveg að sleppa við það að
vera of litill. Þáð eina sem fór i
taugarnar á mér á Akureyri var
færðin á veturna. Þessi eilifi
snjóþvælingur. Auðvitað er ekki
hægt að kenna mannfólkinu um
færðina, en þaö er mannfólksins
að skipuleggja umhverfi sitt
þannig að það sé hægt að moka
ruðningnum annars staðar en á
gangstéttarnar. Ekki hvað sist á
landi þar sem veturinn er 2/3 af
árinu. Það verður að reikna með
þeirri staðreynd alveg eins og það
er ráð fyrir þvi gert að fólk þurfi
að sofa. Allir vilja rúm og sæng.
Af hverju skyldum við þá ekki
lika vilja auðar gangstéttir.”
Þú varst þar við kennslu?
„Já, ég er nú búinn að kenna
æði lengi. En nú er orðið þröngt á
dalnum, það hafa verið fram-
leiddir of margir kennarar.
Enginn vill mig i kennslu hér
syðra. Það er kannski ágætt fyrir
alla nema rikissjóð, fyrir vikið á
ég nefnilega ekki aur upp i
skattana. Svo er ég nú reyndar
lika orðinn dálitiö leiður á að
kenna, — og þá ætti maður að
hætta. Kennsla er ekki leiðinleg
vegna námsefnisins, þvi getur
maður nefnilega ráðið sjálfur að
mestu leyti. Kennsla er leiðinleg
fyrst og fremst vegna
nemendanna. Þegar maður er
búinn að hafa þá_ til þroska-
meðferðar i' fjögur ár, — og þeir
eru rétt að verða viðræðuhæfir, —
þá missir maður þá út úr höndun-
um . t staðinn færmaður svo sömu
fábjánana og þegar byrjað
var.Stanslaus vonbrigði. Svo eru
nemendur kannski ekki eins
skemmtilegir nú og á árum
stúdentabyltingarinnar, það er
einhver drungi yfir þeim núna.
En visast er þetta lika i manni
sjálfum.”
Dungur róður
Þú ert virkur herstöðvaand-
stæðingur, er ekki svo?
„Ég er ekki virkur, en ég hef
komið ef á mig er kallað. Þetta er
mér mikið mál, kannski eitt
mesta baráttumálið sem ég á
hlutdeild i.”
Finnst þér hreyfingin hafa
breyst, tam. á þeim tima sem þú
bjóst á Akureyri?
„Ég þekki ekki störf hreyf-
ingarinnar það vel á liðnum tima
að ég geti svarað þvi. En ég veit
að röðurinn er þungur i dag fyrir
herstöðvaandstæðinga og fyrir
þvi eru margar ástæður. Ein
ástæðan er til dæmis aukin
spenna i' alþjóðamálum, önnur
gæti verið þreyta, — fólk verður
vonsvikið og þreytt þar eð enginn
áþreifanlegur sigur hefur unnist i
langi baráttu. Stórt atriði er svo
þátttaka Alþýðubandalagsins i
rikisstjórnum þar sem her-
stöðvarmálinu hefur verið þokað
stöðugt lengra og lengra til hliðar
við samningaborðið uns það að
lokum hefur dottið fram af brún-
inni. Mér er nær að halda að það
hafi verið alvarlegasti ösigur
okkar sem viljum herstöðvalaust
tsland þegar Alþýðubandalagið
lídur
iiiuii
„NCr
lasia