Helgarpósturinn - 05.06.1981, Síða 17

,17
Jielgarpósturính- Föstudagur 5. júní 1981
Leikarar Breiðholtsleikhússins á æfingu á Kabarettinum sem frumsýna átti nú i vor, en frestaðist til
haustsins. Frá vinstri: Sigurveig Jónsdóttir, Kristin Bjarnadóttir og l>röstur Guðbjartsson.
Lísu í Vörulandi
frestað til haustsins
Járnmaðurinn vann í Cannes:
Heimildaskáldskapur úr
kviku pólskra þióðmála
„Okkur hefur að verulegu leyti
gengift vel, þakka þér fyrir”,
sagfti Jakob S. Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Breiftholtsleik-
hiissins, þegar Helgarpósturinn
spurfti hann um stöftu mála eftir
fyrsta leikárift.
„Þetta tiltæki hefur vakift mik-
inn áhuga fólks, og sýningarnar
tvær, Pliítus eftir Aristofancs, og
Segftu Pang! cftir ónefndan höf-
und. hafa báftar fengið mjög já-
kvæfta gagnrýni — og þaft er
hreint ekki svo litils virfti fyrir
leikhiís svona i upphafi.
Ekki má glevma þvi aft Breift-
holtsleikhúsið var stofnaft til aft
vinna leikhiisinu veglegan sess i
kúltdrlifi úthverfis, og þar er
björninn ekki unninn. Þaö tekur
sinn tima. En þegar á heildina er
litift erum vift ánægö.”
Jakob sagfti leikhúsið nú komið
i sumarfrí, en ekki er óliklegt að
Segðu Pang! verði tekið til sýn-
inga að nýju næsta haust.
Þá er ákveðið að með haustinu
verði hafnar sýningar á nýjum
frumsömdum „reviu-kabarett” i
Félagsstofnun stúdenta. Sá heitir
„Lagt i' pottinn — eða Lisa i vöru-
landi” og er eftir Gunnar Gunn-
arsson og Þránd Thoroddsen,
sem semja textana og Atla Heimi
Sveinsson sem sér um tónlistina.
Atta leikendur koma fram i álika
stórum hlutverkum, en leikstjóri
er Sigrún Björnsdóttir, Sóley Jó-
hannsdóttir semur dansana og
Hjörciis Bergsdóttir annast leik-
mynd og búninga”. En er það
ekki svolitið öfugsnúiö að út-
hverfaleikhúsið skuli sýna i mið-
bænum?
„Það má kannski segja það”,
sagði Jakob, ,,en fyrir þvi liggja
nokkrar ástæður. I fyrsta lagi er
þetta viðamikil sýning, sem ekki
er pláss fyrir þar sem við höfum
sýnt i Breiðholtinu. i öðru lagi er
ætlunin að menn geti fengið sér
léttar veitingar meðan á sýningu
„Nefndin er aft fara i gang
þessa dagana, en hefur skiljan-
lega ekki látift neitt frá sér fara”,
sagfti Ingvar Gíslason, mennta-
málaráftherra, þegar Helgar-
pósturinn spurfti hann um nýskip-
afta nefnd, sem f jalla á um Kvik-
myndasjóö.
Áðsögn Ingvars er nefndin sett
á legg vegna eins konar áskor-
unar frá menntamálanefnd efri
deildar alþingis, þar sem málefni
Kvikmyndasjóðs voru rædd i
fyrra. Menntamálanefndin óskaði
eftir þvi að ráðherra gerði ráð-
stafanir til að tryggja vöxt og við-
gang sjóðsins, ,,og nefndin er
skipuð af þvi tilefni”, sagði
Ingvar.
Þetta er pólitiskt skipuð nefnd,
og i henni sitja Vilmundur Gylfa-
stendur, og það þykir ekki við
hæfi i skólahúsnæði, og i þriðja
lagi þá er þetta fjáröflunarsýn-
ing”.
Upphaflega stóð til að verkið
yrði frumsýnt nú i lok mai, en að
sögn Jakobs, komu óviðráðanleg-
ar orsakir í veg fyrir það.
Ekki hafa verið teknar ákvarð-
anirum fleiri sýningar næsta vet-
ur, en Jakob sagði að þeir væru
nú að hefja sölu á áskriftarkort-
um, sem gilda inná allar fjórar
sýningar leikhússins næsta vetur,
og kosta 150 krónur.
son (A) Sigmar B. Hauksson (F)
Halldór Blöndal (S) Guðrún
Helgadóttir (Ab) Þorsteinn Jóns-
son, tilnefndur af kvikmynda-
gerðarmönnum, Jón E. Böðvars-
son, deildarstjóri, tilnefndur af
fjármálaráðuneytinu, og for-
maður nefndarinnar, Indriði G.
Þorsteinsson, tilnefndur af
menntamálaráðherra.
Nefndinni er ekki sett nákvæm
vinnuáætlun, en ráðherra sagði
að samkvæmt tilnefningarbréf-
um til hvers nefndarmanna, væri
verkefnið orðað sem svo: „Kanna
leiðir til eflingar Kvikmynda-
sjóöi”. „Nefndin hefur þvi nokkuð
frjálsar hendur”, sagði ráðherra
aö lokum.
Nefndin hefur ekki afmarkaðan
starfsti'ma. —GA
Gestum kvikmyndahátiftar-
innar i Cannes kom vist ekki á
óvart aft Járnmaöur pólska leik-
stjórans Andrzej Wajda fengi
Guilpálmann eftirsótta. Þegar
eftir fyrstu sýningar á myndinni
varft ijóst aft um meiriháttar
kvikmyndaverk var aft ræfta, og
gagnrýnendur sem aftrir lofuftu
hana og prisuftu.
Járnmaðurinn er beint fram-
hald af Marmaramanninum sem
sýnd var hér á siðustu kvik-
myndahátið, eða jafnvel bara
siðari hluti sömu kvikmyndar.
Marmaramaðurinn var um kvik
myndaleikstjóra sem lángaði að
komast að afdrifum frægs verka-
manns á fimmta áratugnum og
það er ekki fyrr en i Járnmann-
inum að áhorfandinn kemst að
þvi að hann var drepinn i óeirö-
unum i Gdansk 1970. Þótt aðalvið-
fangsefni Wajda i nýju myndinni
séu atburðirnir i Gdansk árið 1980
þá notar hann „flash-back” að-
ferðina til að fara alla leið aftur
til ársins 1968, og stúdenta-
óeirðana þá.
Til að segja söguna i Járn-
manninum notar Wajda ekki
ósvipaða aðferð og i Marmara-
manninum. 1 þetta sinn er þaö
áhugalitill útvarpsfréttamaður
sem sendur er af yfirboðurum
sinum til Gdansk til þess að
ófrægja það sem þar á sér stað.
Til að sanna að á bak við atburð-
ina i skipasmiðastöðinni standi
CIA, Radio Free Europe og aðrar
andbyltingasinnaðar stofnanir.
En viðtöl hans og rannsóknir og
hans eigin skynsemi segja honum
brátt að svo sé alls ekki. Hann
kemst að raun um að einn af leið-
togum Einingar er enginn annar
en sonur verkamannsins i Mar-
maramanninum, að kvenleik-
stjórinn i þeirri mynd er nú gift
syninum og að hún er komin i
fangelsi.
Það sem vakið hefur hvað
mesta aðdáun gagnrýnenda er
hve meistaralega Wajda hefur
tekist að fella saman skáldskap
og veruleika i myndinni. Myndin
er skáldskapur fyrst og siðast, en
skáldskapur sem byggir á mjög
raunverulegum atburðum. Sumir
leikaranna, eins og t.d. sjálfur
Lech Walesa tóku þátt i veruleik-
anum, og þannig fær myndin af-
skaplega trúverðugan blæ.
Þaö sem Wajda er að fást við i
þessum tveim myndum, Mar-
maramanninum og Járnmann-
inum, er andrúmsloftið, stemmn-
ingin, i föðurlandi hans, Póllandi
Það er ekki hlaupið að sliku i
vestrænum löndum, hvað þá i
landi þar sem kvikmyndir, eins
og önnur listaverk, þurfa að fara i
gegnum nálarauga ritskoðunar-
innar. En á þessum tveimur
myncuM er verulegur munur
hvaft þetta varðar. I siðari mynd-
inni er Wajda farinn að segja
hluti, sem hann gat ekki einu
sinni leyft sér að gefa i skyn i
■ eirri fyrri. Svo opinská er mynd-
n að mikill vafi lék á hvort hún
yrði sýnd yfirhöfuð — og sú stað-
reynd að hún fékkst sýnd er lik-
lega ekki siður mikilvæg en það
sem sagt er i myndinni sjálfri.
Wajda hefur reist mannrétt-
indum I Póllandi minnismerki
sem standa mun um ókomna
framtiö, og engir fréttaskýrendur
geta komist neitt nálægt þvi, i til-
raunum til að lýsa ástandinu þar i
landi. En ekki bara það: Þetta er
vist skratti góð mynd frá „kvik-
myndalegu” sjónarmiði. — GA
Wajda (l.h.) og Edward Klosinski, kvikmyndatökumaður vinna aft
Járninanninum — meistaraleg tenging skáldskapar og veruleika.
— GA
K vikm yndasjóðsnefndin
er komin af stað
Lurkum lamið líf
Geldur smákrimmi
lláskólabió:
Fantabrögft (North Dallas
Forty). Bandarisk. Argerft 1979.
Ilandrit: Frank Yablands, Ted
Kotcheff, Peter Gent. Leik-
stjóri: Ted Kotcheff. Aftalhlut-
verk: Nick Nolte, Mac Davis,
Dayle Iladdon, Bo Svenson.
Trúlega reka Amerikanar
ruddafengnustu og ofbeldisrik-
ustu iþróttagreinar i heimi. Og
þeir elska þessa löggiltu viíli-
mennsku sina og finnst aðeins
blómlegt dæmi um sannan og
heilbrigðan samkeppnisanda.
Þessar iþróttagreinar, eins og
baseball, football (rugby i 'Eng-
landi), ishokki, hnefaleikar,
fjölbragðaglima, eru jafnframt
reknar á harðvitugum hagnað-
argrundvelli, eins og hver önnur
kapitalisk fyrirtæki. Af þessu
leiöir að boðorðin góðu um heil-
brigða sál i heilbrigðum likama
verða öfugmæli og ofbeldiö og
gróðahugsjónin stjórna feröinni
með einatt hroðalegum afleið-
ingum fyrir þátttakendur.
Vitaskuld hafa bandariskir
kvikmyndagerðarmenn tekiö
þetta viðfangsefni til meftferð-
ar. Myndir um lif iþróttamanna
eru legió og er þá iþróttin
gjarnan notuð sem liking fyrir
vondu hliðina á kapitalisman-
um. Þetta er ekki nýstárlegt
efni, og frá siðustu árum má
nefna myndir eins og Slap Shot
eftir George Roy Hill um is-
hokkileikara (sýnd i Laugarás-
blói), Semi Tough eftir Michael
Ritchie um „knattspyrnuleik-
ara” (sýnd I Tónabiói), og svo
ótal myndir um hnefaleika-
kappa (Rocky, Raging Bull).
Litiö nýmæli er þvi aö North
Dallas Forty, sem Háskólabió
sýnir nú. En hún sker sig þó úr
fyrir þaö, að hún er betur gerö
og skemmtilegri á að horfa en
flestar þessar myndir. Yfirleitt
eru myndir um sér-bandariskar
iþróttir alveg sérstaklega leiö-
inlegar fyrir aðra en Banda-
rikjamenn og alhliöa sport-
idjóta.
North Dallas Forty fjallar,
eins og Semi Tough, um hlut-
skipti bandariskra slagsmála-
hunda sem hafa atvinnu af
„knattspyrnu”, — iþrótt sem
aðeins krefst þess af leikendum
að þeir séu eins og grjót-
mulningsvélar. En þar sem
Semi Tough var heldur grunn-
færinaulafyndni mestanpart.er
þessi mynd kanadiska leikstjór-
ans Ted Kotcheff einkar snöfur-
mannleg gegnumlýsing á
fórnarlömbum blóöþyrstrar al-
þýðuskemmtunar. Að visu eru
atriðin gamaikunn, — þjálfunin,
likamsmeiðingarnar, uppdópun
með sprautum, töflum, áfengi
og hassi til að deyfa andlegar og
likamlegar þjáningar, sukkið og
svinariið innan vallar sem utan,
búningsklefasenur og sturtu-
senur, senur meö auðmanninum
sem á allt heila gillið, senur meö
þjálfaranum sem tekur jafn
mikið mark á Pálipostula og
tölvunni sinni við mótun liðsins,
einsemdin og tómleikinn sem
fylgir langvarandi niðurlægingu
eigin likama og sálar, frelsunin
sem felst i þvi að finna elskuna
sina. Allt eru þetta fastir liöir I
myndum af þessu tagi. En
kunnátta Kotcheffs og vel unnið
handrit, ásamt groddalegum
leikhópi, gera North Dallas
Forty að bestu „iþróttamynd”
sem Bandarikjamenn hafa lengi
gert. _ AÞ.
Austurbæ jarbió: Brenni-
merktur (Straight Time).
Bandarisk, árgerð 1978.
Handrit: Alvin Sargent o.fl.
Leikstjóri: Ulu Grosbard. Aftal-
hlutverk: Dustin Hoffman,
Théresa, Harry Dean Stanton
og M. Emmet Walsh.
Ekki veit ég hvað kom til að
Dustin kallinn Hoffman þvæld-
ist inn i þessa mynd. Liklega
hefur það verið vinargreiði viö
leikstjórann Ulu Grosbard, þvi
að eitthvað hafa þeir áöur
brallað saman.
Hoffman leikur þarna smá-
krimma sem látinn er laus úr
fangelsi eftir 6 ára prisund —
tilreynslu. Hann er háöur duttl-
ungum skilorðseftirlitsins, sem
gerir honum lifið eins leitt og
mögulegt er. Að lokum fær
Hoffman eða Max Dembo eins
og hann heitir i myndinni sig
fullsaddan af óþverraskapnum i
eftirlitsmanninum, stingur af og
byrjar aftur á smáglæpunum
sinum, sem auðvitað getur ekki
farið nema á einn veg.
Efni, myndarinnar er i sjálfu
sér ekki vitlaust og veitir vissa
innsýn i heim smákrimmanna
eða hornsilanna sem vilja verða
hákarlar. Þeir þykjast vera at-
vinnumenn en það er
aumkunarverður amatörismi
yfir öllu sem þeir takast d hend-
ur. Aherslan er lögð á að þegar
smákrimmarnir losna Ur fang-
elsi, þá sé umhverfið þeim svo
f jandsamlegt, að þeir séu
nánast neyddirút i smáglæpina
á nýjan leik. Þetta er ekki ný
saga, og heldur ekki sér-banda-
risk, þvi meira að segja hér i
fámenninu á Fróni hefur þetta
löngum þótt helsti lösturinn á
fangelsismálum okkar.
A bandariska visu er þetta þvi
alveg sæmilega „meðvituö
mynd um félagslegt
vandamdl”, svo notuð sé sigild
klissja en aðstandendum tekst
með einhverju móti að klúðra
boöskapnum i voðalega geldri
og dauflegri framsetningu efnis-
ins. Og þegar upp er staðið lifir
aðeins eitt atriði þessarar
myndar i endurminningunni —
þ.e. þegar Dembo ris upp gegn
skilorðseftirlitsmanninum og
handjárnar hann berrassaðan á
miðri hraðbrautinni. Það er
nokkuö snoturt atriöi og
reyndar M Emmet Walsh i hlut-
verki eftirlitsmannsins hinn eini
sem plummar sig almennilega i
þessari mynd.
— BVS.