Helgarpósturinn - 05.03.1982, Síða 9

he/cjarpósturinn Föstudagur 5. mars 1982_
Svindl og svindilbrask
Já, hjörtum mannanna
svipar saman, er það ekki?
Ekki bara i Súdan og
Grimsnesinu, heldur nærri
þvi hvar sem er. A.m.k.
held ég allar þjóðir eigi það
sammerkt að hjartalag
fólksins sé óttalega mis-
jafnt. Af þvi leiðir, að þar
sem margir eru bisniss-
menn, verða einhverjir
þeirra hroðalegir svindl-
arar. Lika hérna i Eng-
landi, eins og brátt skal
nefna tvö dæmi um.
Að fyrra dæminu þarf
inngang: lýsa fórnar-
lömbunum fyrst til að
skilja skúrkaháttinn.
Jú, sko. Iðnfyrirtæki
selja afurðir sinar, a.m.k.
ef það er vörumerkjafram-
leiðsla sem ekki er eins hjá
öllum, með mjög ólikum
kjörum eftir þvi hver
kaupir. Ef maður trúir á
markaðsverðmyndun, þá
ætti slikt nú að vera nokkuð
varhugavert, eða af hverju
kaupir ekki bara sá
kúnninn alla framleiðsluna
sem fær hana á bestu verði,
og hinir geta svo keypt hjá
honum? En svo einfalt er
það nú ekki. Það eru alls
konar einkaumboð i
spilinu, og vandkvæði á
viöskiptum milli landa, en
hin misjöfnu verö iðnfyrir-
tækjanna eru aðallega
ákveöin eftir löndum. bau
velja viss lönd þar sem þau
treysta sér til að ná háu
verði (og þar á meðal yfir-
leitt heimalandið), en svo
eru þau til með að selja til
annarra landa fyrir litið ef
þau eru að losa sig við af-
ganga (það heitir að
dumpa og er talið ljótt
gagnvart þeim sem fá
ódýru vörurnar, en ekki
þeim sem standa straum af
dumpinu með þvi að kaupa
vöruna þar sem hún er
dýr), og lika ef þau eru að
ryðja sér til rúms á nýjum
markaði. Bilar eru það
dæmi um svona verð-
lagningu sem Bretum er
efst i huga þessi árin. Þeir
hafa nefnilega verið miklu
dýrari hér en á megin-
landinu, framleiðendur
einhvern veginn ekki talið
vert að slást mjög grimmt
um enska markaðinn.
Reglur um öryggisprófanir
hafa gert bilasölum
ómögulegtað flytja inn bila
framhjá umboöunum, en
margir einstaklingar eru
farnir að kaupa sér bila i
Belgiu eöa Frakklandi og
telja verðmuninn borga
bæði ferðakostnaðinn og
breytinguna yfir i hægri
handar stýri.
Nú, við þekkjum þetta
frá tslandi lika, hvernig við
t.d. dumpum landbúnaðar-
vörum og pössum að þær
séu ekki seldar til baka til
Islands, eða hvernig við
seljum fisk misdýrt til ým-
issa landa, en seljum t.d.
Rússum fisk sem er sér-
staklega verkaður og pakk-
aður fyrir þá, og þeir gætu
aldrei slegið sér upp á þvi
að selja hann áfram til
Bandarikjanna.
Jæja, þetta getur nú
þrátt fyrir allt verið
varhugavert, og hér i Bret-
landi hefur lengi starfaö
heil klika af illa innrættum
bisnissmönnum sem gera
ekki annað en lesa verö-
lista frá umboðssölum i
Evrópu og Ameriku, og
þegar þeir sjá sömu vöruna
með meiri verðmun en
nemur flutningskostnaði,
þá kaupa þeir hana þar
sem hún er ódýrari og
bjóða til sölu á hinum
staðnum, eru þá oftar en
ekki að flytja heim aftur
vöru sem framleiðandinn
setur hærra verð á heima
hjá sér en hann býður fjar-
lægum kaupendum.
Þetta er nú bara hægt
þegar ekki eru verulegir
tollar i spilinu. En hvað
haldið þið að bölvaðir hafi
gert i vetur, fyrir jólin?
Þeir fara að panta leikföng
i massavis hjá helstu svo-
leiðis verksmiðjum hér i
landi, og láta senda sér i
einhverja hafnarskemmu
sem þeir leigðu, þvi að þeir
ætluðu að fara að flytja út
til Júgóslaviu og einhvers
Afrikulands lika. Og fá allt
saman fyrir u.þ.b. hálf-
virði. Sem eðlilegt er, þetta
eru nýir markaðir sem þarf
að vinna með eins konar
kynningarverði, og svo eru
leikföng hátollavara alls
staðar, þannig að út-
flutningsverðið þarf að
vera hóflegt svo aö toll-
arnir spenni það ekki upp
úr öllum skorðum, og engin
hætta að leikföngin komi til
baka yfir tollmúr Efna-
hagsbandalagsins.
En þetta um útflutning-
inn, það var bara lygi.
Skúrkarnir fóru að selja
dót villt og galiö hér um allt
land. Sérstaklega gégnum
eina stórmarkaðakeðjuna;
útsöluverðiö hjá henni var
eitthvað svipað og leik-
fangaverslanir höföu
borgað fyrir sömu hluti i
heildsölu. Þær urðu þá að
lækka sina álagningu og
heimtuðu auðvitaö skaða-
bætur frá framleiðendum
fyrir að vera látnar borga
hærra heildsöluverð en
keppinautar þeirra. Siðast
þegar ég frétti af þessu
máli, var talið að skúrk-
arnir slyppu, lög næðu
naumast yfir þessa sort af
svindilbraski.
Að seinna dæminu þarf
engan inngang, og fæstir
efast um að þaö varði viö
lög:
Einhverjir ógurlegir
.abbakútar eru farnir að
blanda i kjötvörur, ham-
borgara og svoleiðis, bæði
hrossakjöti og kengúru-
kjöti. Ab visu ekki i vörur
sem kallaðar eru nauta-.
kinda- eða neitt sérstakt,
en þó vörur sem ekki eru
sérstaklega merktar sem
óæti. Þjóðin kúgast. Allir
vita að hrossa- og kengúru-
kjöt er flutt inn handa
hundum og er ekki manna-
matur. Að visu fannst kona
i London i haust sem mun
hafa étið hrossakjöt.
Útvarpið var að tala viö
fjölda fólks um þrengingar
styrjaldaráranna, og upp-
götva þeir þá ekki þessa
merkilegu konu. Hafði
verið stálpaður krakki úti I
Greenwich, þar sem kaup-
maðurinn á horninu átti
alltaf eitthvað matarkyns,
og móðir hennar hafði
oftar en einu sinni keypt
hrossakjöt, bara eins og
ekkert væri. Þaö kom
titrandi þögn i útvarpiö,
spyrillinn þurfti ekkert aö
segja þvi að greinilega
gerði óttablandinn
spurnarsvipurinn sitt gagn.
Konan svaraði hinni iþöglu
spurn i sefandi tóntegund:
Nei, nei, ekki svo, auðvitað
svona sérkennilegt
kannski, eiginlega eins og
fiskur á bragðið.
Eins og fiskur? Það
hvarflaði nú að mér að
stúlkubarnið hefði bara
fengið martröö einhvern
tima i loftárásunum. En
sjálfsagt er satt hið forn-
kveðna, að fjarlægðin geri
fjöllin blá og fisk úr hrossi.
(/) 3
g£
!d £
o ‘í
XL 0)
= |
r O)
2s
siðustu kvikmyndahús.
í meðferð byggingarnefndar og
borgarstjórnar var siðan ákveðið
að i' kjallara kvikmyndahússins
yrði veitingastaður, sem hóf
starfrækslu á s.l. hausti og hlaut
nafnið Broadway.
1 kringum alla þessa byggð eru
viðáttumikil bi'lastæði, sem hús-
byggjendur greiða fyrir hver að
sinum hluta en borgin sér um
framkvæmdina.
Þessi bilastæði og tilheyrandi
Rógskrífum svaraö
Til ritstjóra Helgarpóstsins
iblaði yðar þann 19. þ.m.birtist
grein Þrastar Haraldssonar undir
fyrirsögninni ,,burt með þann
ábyrga”.
Tilefni greinar þessarar er að
vegur var lagður að veitinga-
staðnum Broadway á s.l. hausti.
Greinarhöfundi þykir þessi
framkvæmd tortryggileg í hæsta
máta og leitar að sökudólgi I röð-
um embættismanna Reykjavik-
urborgar til þess að reka úr starfi
fyrir verknaðinn. Eru þar til-
nefndir undirritaður, gatnamála-
stjóri, Ingi Ú. Magnússon.og ólaf-
ur Guðmundsson, yfirverkfræð-
ingur gatna- og holræsadeildar.
Höfundurinn ber okkur á brýn
hinar lægstu hvatir sem leiða
ættu til þessa „glæps”, eða orð-
rétt eftir haft: ,,Sá sem tók
ákvörðunina hefur látið stjórnast
af einhverju þessara atriða:
1. Almennri góösemi og mann-
kærleika.
2. Ættar- og vináttutengslum við
eiganda Broadway.
3. Hlutabréfaeign i Broadway.
4. Eöa honum hafi beinlinis verið
mútað.”
Hér er nú af mörgu að taka, og
misjöfnu. Hugarfar Þrastar, sem
væntanlega hefur samið þetta
greinarkorn sjálfur, gefur ekki til
kynna að okkur gangi til hið
fyrsta,þ.e. almenn góðsemi og
mannkærleiki. Hin atriðin eru öll
ærumeiðandi og hljóta að krefjast
viðbragða af okkar hálfu.
Áður en lengra er haldið i þá
sálma er rétt að lesendur Helgar-
póstsins og aðrir fáiað líta á mál-
ið frá öðrum sjónarhóli; það er
sjónarhóli heilbrigðrar diynsemi
og staðreynda.
Þessar eru staðreyndir máls-
ins:
Borgin stóð fyrir þvi að mið-
hverfi Breiðholtsins, Mjóddin,
var skipulögð. 1 þessu skipulagi
er stefnt að fjölþættri þjónustu i
Mjódd, s.s. margvislegri verzlun,
bankastarfsemi, kirkju, félags-
heimili og heilsugæzlu. Ennfrem-
ur er þarna eitt fjölbýlishús, sem
B.S.A.B. hefur þegar reist, og að
gatnakerfi eru enn á fram-
kvæmdastigi, enda eru flest hús
þarna ekki enn risin.
Þegar borgin úthlutar lóð undir
hús, er það lágmarkskrafa, sem
gera verður til hennar, að það sé
svona nokkurn veginn akfært að
mannvirkinu. Þetta ætti jafnvel
Þröstur Haraldsson að skilja.
Borginni ber að standa við skuld-
bindingu sina, þótt við sem I
framkvæmdum stöndum fyrir
borgina séum ekki i vináttu-eða
ættartengslum við húseigendur
almennt, hvað þá að við eigum
hlutabréf i' mannvirkjum eða
okkur sé mútað i hverju tilviki.
Þetta sérhver heilvita maður, en
ekki Þröstur Haraldsson. Hvers
konar hugarfar býr að baki svona
skrifum? Ég bara spyr. Eru
svona skrif þau spor sem Helgar-
pósturinn ætlar að marka f sögu
islenzkrar blaðamennsku? Ég
spyr enn.
Vegarspotti sá, sem lagður var
að Broadway, er i reynd i sam-
ræmi við staöfestskipulag eins og
meöfylgjandi uppdráttur sýnir,
enþað er útaf fyrirsig aukaatriði
i samanburði viö þær svivirðing-
ar sem Þröstur þessi eys á okkur
þremenningana.
Nú er það afstöðumál fyrir
hvern og einn á hvern hátt róg-
burði skuli svarað.
I fornöld tóku menn upp vopn
sin og létu þau tala. Eftir þá meö-
ferð iðkuðu menn ekki fjölmæli
meir.
Sú öld er nú liðin og i lögum hef-
ur þjóðin ákveðið hvernig með
megi fara.
Nokkrar greinar refsilaga nr.
19/1940 lúta að sliku og skal til
fróðleiks tind til 108. gr., sem
hljóðar svo:
,Hver sem hefur i frammi
skammaryrði og aðrar móðganir
i orðum eða athöfnum eöa æru-
meiðandi aðdróttanir við opin-
beran starfsmann þegar hann er
að gegna skyldustarfi sinu eða við
hann eða um hann út af þvi, skal
sæta sektum, varðhaldi eða fang-
elsi allt að 3 árum. Aðdröttun,
þóttsönnuð sé, varðar sektum, ef
VETTVANGUR
Kortiö sýnir samþykkt skipulag af gatnakerfinu kringum Mjóddina. Gatan sem sést liggja næst Broad-
way og samsiöa Reykjanesbraut er i byggingu og þar sést hvernig hinn umdeiidi vegur tengist væntan-
legum beygjurampa af Breiöholtsbraut inn á Reykjanesbraut. Vcgir þeir sem eru þverstrikaöir á kort-
inu er bráðabirgöatengingar.
hún er borin fram á ótilhlýðilegan
hátt.”
Þetta er nú mat löggjafans á
þvi hverju það getur varðað fyrir
Þröst Haraldsson aö láta svona
róg frá sér á prenti.
Hins vegar er mér ekki kunnugt
um að menn hafi verið látnir sæta
slikum hámarks refsingum út af
rógi.
Jafnvel hafa rógberar orðið sér
úti um einhvers konar pisiarvætti
þegar menn hafa gripið til varna
æru sinni eins og lög heimila.
Spurningin er lika hverju við
værum bættari ef þessi unglingur
yrði látinn sæta sektum eða varð-
haldi.
Ef við þremenningarnir æskt-
um opinberrar rannstácnar á
þeim áburði sem fram kemur i
þessari óþverragrein, gæti allt
eins verið að i Helgarpóstinum
kæmi þar á eftir með striðsfyrir-
sögn, „Broadwayhneykslið komið
til saksóknara”. Slik rannsókn
tæki væntanlega óratima og þeg-
ar úrskurður kæmi væri orðið
langt um liðið, sumir búnir að
gleyma um hvað allt snerist, en i
hugum annarra lifði áburðurinn
og rógurinn.
I mi'num huga hlýtur að vera
umhugsunarefni fyrir dómskerfið
hversu berskjaldaðir einstakling-
ar eru i raun gagnvart svona
vinnubrögðum blaðamanna.
Þröstur Haraldsson er félagi i
Blaðamannafélagi Islands. Þeirri
spurningu er hér með beint til
þess félags hvort blaðamenn hafi
meö sér einhverjar siðareglur og
hvort Þröstur Haraldsson hafi
brotið þær. Hvereru viðurlög sem
félagið beitir ef svo reynist?
Þeirri spurningu er einnig beint
til ritstjórnar Helgarpóstsins
hvort hún telji birtingu sli"kra
rógsgreina samrýmast stefnu
blaösins?
Megum við sem fyrir rógnum
urðum vænta einhverra andmæla
blaðsins við efni rógsskrifanna?
Ætlar blaðið hugsanlega að halda
áfram að birta slikar greinar um
þetta efni frá Þresti Haraldssyni?
Þdrður Þ. Þorbjamarsson,
borgarverkfræðingurinn
i Reykjavik.
Aths. ritstjóra Hp.
Vegna þeirrar spumingar sem
borgarverkfræðingur beinir til
ritstjómar Helgarpóstsins er rétt
að taka fram eftirfarandi: Vett-
vangur blaðsins stendur öllum
opinn svo fremi að þeir sem þar
leggja orð ibelg, skrif i undir fullu
nafni og beri þar með fulla
ábyrgð á skrifum sinum. Að sjálf-
sögðu er þessi regla þd ekki án
undantekninga, t.a.m. i þvi tilfelli
aö draga má i efa geöheilsu
greinarhöfundar eöa að í slikum
skrifum sé deilt á aöila sem á
þess engan kost að bera hönd
fyrir höfuð sér. Hvorugu er til að
dreifa varðandi þá vettvangs-
grein sem hér er til umræðu.
Helgarpósturinn vill einnig
upplýsa borgarverkfræðing um,
að innan Blaðamannafélags Is-
lands eru i gildi ákveðnar siða-
reglur og þar er starfandi ákveðin
siðareglunefnd, sem tekur við
kærum jafnt innan- sem utanfé-
lagsmanna og ákvarðar hvenær
félagi i Blaöamannafélagi Islands
hefur brotið gegn ákvæöum þess-
arasiðareglna. Um viðurlög gegn
slikum brotum er naumast hægt
að tala, nema þau ein að vera
ávitaður af starfsbræðrum sin-
um.
Æski Þröstur Haraldsson þess
að fá að birta athugasemd við of-
angreind andmæli borgarverk-
fræðings, stendur honum Vett-
vangur blaðsins opinn eftir sem
áöur.svo fremiað hann skrifiþar
undir fullu nafni. Aö öðrum kosti
væri Helgarpósturinn farinn að
höggva nærri ritfrelsishugtakinu
og er i þvi sambandi rétt aö itreka
að einasta vörnin sem menn eiga
gegn þeirri áráttu annarra að
skrif a það sem þeim býr i brjósti,
er og verður meiðyrðalöggjöfin
hvort sem mönnum þykir það
vondur kostur eða ekki.