Helgarpósturinn - 05.03.1982, Page 22

22
Joe Newman srrýr aftur
Joe Newman og Páli postuli,
þaö eru minir menn!
JMÁ viö opnun Loftleiöa-
hótels
Þeir sem hlustuðu á Joe New-
man og kvartett hans viö opnun
Hótels Loftleiöa fyrir gott betur
en áratug munu seint gleyma
þeim blæstri. Sjálfur þarf ég
rétt aö loka augunum til aö sjá
hann fyrir mér blása Caravan
einsog þann sem valdiö hefur.
Nú er von á Joe i annað sinni og
hann leikur hér á mánudags-
kvöld i Broadway ásamt kvart-
etti Kristjáns Magnússonar og
Bigbandi 81.
Joe Newman veröur sextugur
7. september n.k. og þaö var
sjálfur Lionel Hampton sem
fyrstur kom auga á hann og réö
hann til sin er Joe var nitján
ára. 1943 réöst hann svo til
Count Basie, 1946 lék hann meö
Illinois Jacquet en þekktastur
er hann þó fyrir leik sinn meö
Basie bandinu 1952—61. Hann
var einn af aöalsólóistum
bandsins þann áratuginn. Þar
tók hann sæti Harry Edinsons,
sem er lærimeistari hans i
demparaleik. Joe Newman er
einn þeirra svingkappa sem
uröu fyrir nokkrum bopáhrifum
og segja má aö hann sé rökrétt
framhald Eldridge-Edinson lin-
unnar. Eftir aö Newman hætti
meö Basie hefur hann leikiö
mikiö á eigin vegum; hann var
einn þeirra tónlistarmanna sem
Benny Goodman valdi meö sér i
hina sögufrægu Sovétferð 1962.
Hljómplötur hans eru fjöl-
margar, bæöi undir eigin nafni
svo og meö Basie, Hampton,
Milt Jackson og Zoot Sims, en
þeir voru meö stórgóöan kvar-
tett þarsem John Acea var á
píanóiö, Oscar Pettiford á bass-
ann og Osie Johnson á trommur.
Ég hlustaði siðast á Joe
Newman I Kaupmannahöfn 78.
Þá var hann á ferð meö Illions
Jacquet. Horace Parlan lék eitt
sett fyrir pianista þeirra,
Jimmy Rowles, og sveiflan var
heit og ljúf. Auk þess aö blása
einsog engill á trompetinn söng
Newman blúsinn. Allir sem
unna góöri sveiflu geta hlakkaö
til mánudagsins 8. mars.
Monk kvaddur
Þá er meistari Thelonius
Monk allur. Ekki auönaöist mér
að hlýða á hann I eigin persónu,
fór þó á eitt slöasta festlvall sem
hann lék á-Þaö var I Berlln 1972.
Ég kom degi of seint. Tónleikum
The Giants of Jazz(Monk.Dizzy,
Blakey og kó) var lokiö. Monk
hafði heimsótt Evrópu áriö áöur
meö sömu mönnum og frá Lon-
don 1971 eru siðustu hljóðritanir
hans sem gefnar hafa veriö út,
einleiksverk og trlóverk meö
Blakey og bassaleikaranum A1
McKobbon.
Monk fæddist áriö 1920 I
Noröiír-KaróHnu en ólst upp i
New York og bjó alla ævi I þeirri
borg I svo lítilli Ibúö aö flygillinn
tók næstum allt plássiö I stof-
unni og allt inn I eldhús. Eftir aö
hafa leikiö meö kvartett Cole-
man Hawkins lék hann nær ein-
göngu meö eigin hljómsveitum,
enda tónlist hans og still svo
persónuleg aö hann gat illa
samlagast öörum tónlistar-
mönnum. Elstu upptökur meö
Monk eru frá 1941 og er still
hans þar I ætt viö Billy Kyle (er
hér lék meö Armstrong), en
fljótlega skóp hann hinn sér-
stæöa stll sinn sem ekki var
likur neinu sem heyrst haföi.
Omstriö tónbil og þemabyggðir
sólóar þarsem nóg rúm var
fyrir þagnir voru ólikir hinum
hljómanjörvuðu, hraöfleygu
bopsólóum. Monk átti mjög erf-
itt uppdráttar og var hvoru-
tveggja um aö kenna hinni
óvenjulegu tónlist svoog hversu
erfitt hann átti meö aö tjá sig og
aölaga ólíkum staöháttum. Ævi
hans var lengstum basl og vann
Nancy kona hans höröum hönd-
um fyrir eiginmanni og börnum.
Nýrómantík
Depeche Mode —
Speak & Spell
Depeche Mode (framb. senni-
lega dlpetsemód) er nýr frjó-
angi á meiði nýrómantikur-
byrjuöu þeir smátt og smátt aö
færa út kviarnar: skólaböll,
diskótek o.lign., þrir á hljóm-
borð, einn meö mlkrófón. Auk
Vince voru þeir: David Gahan
— söngur, Andrew John Fletch-
er — hljómborö, Martin Lee-
innar. Hljómsveitin var stofnuö
I bænum Basildon á Bretlandi af
fjórum ungum piltum, enn i
gaggó. En þeir sinntu lltt um
lexiurnar, eyddu öllum sinum
stundum (skóla- og fri-) við
hljóðgerflana heima hjá Vince
Clarke, heyrnartólin limd við
eyrun.ruggandi sérl takt. Síöan
Gore — hljómborö. Vince
Clarke var — og er — aöallaga-
höfundurinn, — og hefur hann
nýlega tilkynnt aö uppúr mffiju
þessu ári muni hann hætta aö
koma fram á hljómleikum
D.M.,en snúa sér alfariö aö tón-
smíöum.
Siðastliöiö vor kom svo fyrsta
smáskifa Depeche Mode á
markaöinn. Aöallagiö hét
Dreaming of Me, og vakti strax
þónokkra athygli. Útgefandi og
upptökustjóri var Daniel Miller,
góðkunningi þeirra og eigandi
útgáfufyrirtækisins Mute. I júní
kom svo lagiö New Life, sem fór
111. sæti breska vinsældalistans
iágUst. Og i'október fór 3ja lag-
iö, Just Can’t Get Enough, 1 8.
sætiö. Tilboöunum rigndi yfir
D.M., en þeir ákváöu aö halda
áfram aö vinna með Daniel
Miller fyrir Mute-útgáfuna.
Depeche Mode var boöiö að
,jiita upp” á hljómleikum
Classix Nouveau og Toyah, en
þeir afþökkuðu pent. Þeir hafa
nefnilega þann siö aö fara ein-
ungis I f jórtán daga hljómleika-
feröir, þar sem þvi styttri sem
feröirnareru þviminni líkur eru
á þvi aö þreyta og leiöindi grafi
um sig innan hljómsveitar-
innar, auk þess sem það mun
staöreynd aö hljómsveitir tapa
oftastnær stórfé á lengri ferö-
um. Depeche Mode fara aöeins i
Föstudagur 5. mars 1982JlQ/gdrpOStUrÍnn
Friðrik bassaleikariTheódórsson ræöir viö Joe NewmanogJ.J.
Johnson.
Eiturlyfjaákæra sem ekki
reyndist á rökum reist gerði
honum og erfitt að fá vinnu á
klúbbum New York-borgar.
í öllum listgreinum er snill-
ingsnafnið ofnotaö en Thelonius
Monk var snillingur. Tónverk
hans eru meöal þess besta er
gert hefur veriö I djassi, en þaö
er enginn barnaleikur að ieika
þau. Þeir sem aöeins hlaupa
hljómana hafa ekki erindi sem
erfiöi. Verkið veröur aö vera
greipt i sálina. Ekki aðeins lag
og hljómar heldur hin ryþmiska
innri röddun! Um þaö snýst
heimur Monks.
Round about midnight, Off
minor, Well you needn’t, I mean
you, Straight no chaser, Ask me
now, Criss cross, Brilliant
stuttar og vels ki pulagðar
hljómleikaferöir sem borga sig.
Nú voru allir famir að blða I
ofvæni eftir fyrstu breiösklfu
Depeche Mode, og um svipað
leytiog Just Can’t Get Enough
æddi upp listana, skelltu fjór-
menningarnir sér I Blackwing-
stúdlóiö I Lwidon. Og I nóvem-
ber kom Speak & Spell I
verslanir. Hún fékk feikigóöar
viötökur, gagg-rýnendur héldu
vart vatni, og strax i fyrstu út-
gáfuviku komst hún i 10. sæti
breiísklfulista Music & Video
corner, Misterioso, óteljandi
eru períurnar og enginn lék þær
einsog hann. Sumir töldu hann
skorta tækni en þeir ættu aö
reyna aö leika verk hans eftir.
Satt er þaö aö glæst hraöaupp-
hlaup veröa ekki fundin hjá
Monk, þrátt fyrir að Art Tatum
væri uppáhaldsplanisti hans,
þau finnum við ekki heldur hjá
Duke Ellington, enda er píanó-
still þeirra um margt likur og á
það rætur i tvennu: tónhugsun
skáldsins og áhrifa frá skálmur-
unum miklusbr. túlkun Monks á
Dinah, Sóló Monk (Columbia
9149).
Monk er allur en verk hans
lifa svo lengi sem frjó tónhugs-
un er I heiöri höfö á þessari
plánetu.
Week. Einnig hefurhún selst vel
I Evrópu. Fyrir skömmu voru
Depeche Mode I hópi þeirra
fimm hljómsveita sem Music &
Video Week kaus ,,bestu bresku
nýliöana” I poppheiminum 1981,
en þaö voru svo Human League
sem hrepptu þann titil endan-
lega. Melody Maker, Record
Mirrorog New Musical Express
skipuöu D.M. einnig ofarlega á
blaö sem „bjartasta vonin
1982”.
Og nú erröðin semsagt komin
að innrás Depeche Mode á
islenskan hljómplötumarkaö. 1
siöustu viku gaf Sporiö hans
JónatansSpeak & Spell út hér á
landi, pressaða I Alfa (öllum til
mikillar undrunar). Speak &
Spell hefur aö geyma öll fyrr-
nefnd „hit” D.M. plús átta til
viöbótar. Ég ætla ekki að reyna
þá dellu aö staösetja D .M. innan
nýrómantikurinnar, en lögin
eru flest pottþéttpopplög og lík-
leg til vinsælda. Aö ööru leyti
þykir mér Depeche Mode ekki
ýkja frumleg hljómsveit.
„Fyfgið mér, þið dætur Guðs..."
Fay Weldon: Praxis.
Skáldsaga, 236 bls.
Dagný Krist jánsdóttir þýddi.
Iöunn, Reykjavik 1981.
Sagan af Praxis Duveen ýtti
heldur betur við fólki þegar
Dagný Kristjánsdóttir las þýö-
ingu slna i útvarp. Velvak-
endaskribentar risu upp á aftur-
lappirnarog máttu vart mæla af
hneykslun og skömm. Aðrir
borgarar kröföust þess aö lestri
yröi hætt áöur en „viöbjóöur-
inn” næði að gegnsýra viö-
kvæma hugi Islendinga. Eftir að
hafa lesið hið umdeilda verk á
ég erfitt með að sjá ástæðuna
fyrir viöbrögðum af þessum
toga og þau verða vart skýrð á
annan veg en þann að óttinn sé
tilkominn vegna þess aö bókin
vegur að rótum hinna hefö-
bundnu kynhlutverka. Fay
Weldon hlýtur jafnframt að
vera ánægö með slík viöbrögö,
þau sýna að bókmenntimar
geta haft áhrif.
Praxis Duveen elst upp I
Brighton á Englandi, dóttir
Lucyar og Benjamins Duveen.
Benjamin er GyöingUr, spilltur
og drykkfelldur.Lucy var svarti
sauöurinn I eigin fjölskyldu
„léttUöug stúlka og siðlaus”.
Samband foreldranna byggöist
á algerum misskilningi og
miskunnarleysiö I samskiptum
þeirra setti mark sitt á stúlku-
barnið Praxis. Benjamín yfir-
gefur aö lokum sambýliskonu
slna og stúlkurnar þeirra tvær
en vellauðugir foreldrar hans
sjá syndarávöxtunum fyrir lit-
ilsháttar lífeyri. Lucy á erfitt
meö aö sætta sig viö stéttarlega
litillækkun og vegur hennar
liggur bugöulaust til glötunar.
Aö lokum brotnar hún gersam-
lega og er eftir það geymd á
geðveikrahæli. Systurnar Prax-
is og Hilda eru nú munaöarlaus-
ar og verða sjálfar aö varða sér
leiö til framtiðarinnar og þar
skilur heldur betur meö þeim
systrum. Hilda fer I háskólann,
hafnar nánast öllum samskipt-
um við karlmenn, hugsar stift
um eiginframa og kemur sér aö
lokum þægilega fyrir i embætt-
ismannakerfinu. Hún lifir þó
viðburða - og hamingjusnauðu
lífi aö flestu leyti. Saga Praxis-
ar er mun flóknari. Hún fór aö
visu einnig ískóla en fórnar eig-
in frama fyrir upphefö Willys
sem er hennar fyrsti sambýlis-
maöur. Ekki ætla ég að segja
sögu hennar öllu frekar. Hún
selur sig, giftir sig tvivegis,
eignast börn, er litillækkuö,
kúguð og svikin. Að endingu
greinir hún þó stöðu sina. HUn
fremur glæp sem samfélagiö
fordæmir opinberlega, en viö-
brögðin eruþó i raun svipuð og
hjá fslenskum útvarpshlustend-
um. HUn er Uthrópuö af sumum
en dáö af öðrum.Praxis er orðin
að leiðtoga annarra kvenna.
„Fylgið mér, þið dætur Guðs og
yöur mun bjargaö veröa” (219)
Lifsreynslan hefur þó kennt
PraxisDuveen að sjálfumgleðin
á aldrei rétt á sér. Lifið býður
einfaldlega ekki upp á neina
endastöö, við veröum aldrei ör-
ugg.
Fay Weldon notar form upp-
rif junar til að segja sögu Prax-
isar. Það erhin fullorðna Praxis
sem rifjar upp atburöi úr ævi
sinni óg gripur jafnframt oft inn
I, dæmir og leggur mat á gerðir
Praxisar á yngri árum. I þess-
um köflum er hún oft áleitin,
talar beint til lesenda, sérstak-
lega þó kynsystra sinna. Til-
gangurinn virðist enda vera sá
aö setja fram vitin til aö auö-
veldara sé aö varast þau. Eftir-
farandi tilvitnun skýrir þetta
nokkuö: „Sjáiði mig, sagöi ég
viö ykkur. Sjáiöi mig, Praxis
Duveen. Betur aö ég horfi nU á
sjálfa mig, leiti sannleikans,
rótanna að sársauka mi'num —
og ykkar — og reyni aö komast
að því, núna, hvort hann kemur
að innan eöa utan, hvort við er-
um fæddar meö hann eða höfum
ræktað hann með okkur.” (13)
Þetta markmið næst ágætlega
vel fram að minu mati. Sann-
leikurinn finnst e.t.v. aldrei al-
veg en hitt er ljóst að sársauk-
inn erekki meðfæddur og það er
hægt að losna viö hann!
Mér varö ósjálfrátt á að bera
Praxis saman viö Miru i
Kvennaklósettinu,enda er saga
þeirra næsta keimli'k. Báöar
fórna þær eigin frama fyrir
karlmenn sem siöar kúga þær
og lítillækka. Báðar ganga þær
inn i' yfirborðslegt og firrandi
borgaralegt umhverfi sem I
raun kemur af staö uppreisn
þeirra.Báöar vinna þærlíka sig-
ur á sinn hátt en hann krefst
mikilla fóma og sársauka og
færir þeim enga endanlega
hamingju.
Llkindin eru eflaust til
komin vegna þess eins og segir
ábókarkápu aðþæreruað segja
„sögu kvenkynsins, samþjapp-
aða i'kjarnaatriöum” og „veita
heildarsýn yfir lif kvenna yfir-
leitt”. Þetta eru I raun orö
Marilyn French um Fay Weldon
en ég tek mér það bessaleyfiaö
yfirfæra merkingu þeirra.
Praxis er gott verk og þarft,
átakanlegtog vekur til umhugs-
unar. Hins vegar get ég ekki
stillt mig um að hnýta I orð út-
gefenda á bókarkápu þar sem
segir að Praxis sé „fyndin
saga”. Mi'n kimnigáfa nær alt-
énteklti svo langt og I raun finn-
ast mér þessi ummæli bein
móögun við höfundinn. Samt
sem áður ber að þakka framlag
Iðunnar til útgáfu kvennabók-
mennta.
Þýöing Dagnýjar virtist mér
hið ágætasta verk, þó erfitt sé
aö dæma um slikt án þess aö
hafa frumtexta til samanburö-
ar. SS
t>'
Bókmenrttir
eftir Sigurð Svavarsson