Helgarpósturinn - 18.02.1983, Blaðsíða 22

22
Furðuleg staða er nú komin upp á Alþingi.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur lengt Iíf ríkis-
stjórnarinnar með hjásetu við afgreiðslu
bráðabirgðalaganna, en allt bendir til þess að
Alþýðubandalagið muni fella vísitölufrum-
varp meirihluta ráðherra hennar og lenda þar
með í stjórnarandstöðu með Alþýðuflokkn-
um.
En enn er kjördæmahluti stjórnarskrár-
málsins óafgreiddur, Sjálfstæðisflokkurinn
hefur leikið einn leik í þeim tilgangi að
tryggja, að það verði afgreitt fyrir stjórnarr
slit,og margir eru á þeirri skoðun, að honum
sé nauðugur einn kostur að leika líka næsta
leik. Sá leikur er einfaldlega að koma Gunn-
ari Thoroddsen til aðstoðar með því að styðja
vísitölufrumvarp hans.
A meðan refskák stjórnmálanna er í fullum
gangi á Alþingi hugsar almenningur sitt.
Tvennar skoðanakannanir voru gerðar um
síðustu helgi, á vegum DV og Helgarpóstsins.
Verða flokkarnir á harðahlaupum á
eftir fylginu næstu vikurnar?
Fylgi á flótta
Sú fyrrnefnda var birt í DV á miðvikudaginn,
en skoðanakönnun Helgarpóstsins birtist í
blaðinu í dag.
ótt talsverður munur sé á þessum tveimur
skoðanakönnunum, og það í mikilvægum at-
riðum, gefa þær báðar vissar vísbendingar
um veigamiklar breytingar. í skoðanakönnun
DV ber það helst til tíðinda, að Alþýðuflokk-
urinn fær aðeins fylgi 5,7% þeirra sem tóku
afstöðu en Bandalag jafnaðarmanna 12,1%.
Niðurstaðan í skoðanakönnun Helgarpósts-
ins sýnir mun minna tap Alþýðuflokksins, en
þar fær hann 11,75% atkvæða þeirra sem
tóku afstöðu dn Bandalag jafnaðarmanna
9,25%.
Frávik á fylgi annarra flokka samkvæmt
þessum tveimur könnunum eru minni. Þó er
það helst til tíðinda, að hjá DV fær Framsókn-
arflokkurinn 22,1% en hjá Helgarpóstinum
aðeins 15,3%, og Sjálfstæðisflokkurinn fær
40,6% hjá DV en 37,7% hjá Helgarpóstinum,
0,4% meira en í kosningunum 1979. Alþýðu-
bandalagið fær 13,9% hjá DV en 16,75% hjá
Helgarpóstinum, þremur prósentum minna
en í kosningunum 1979.
N ú er ljóst, að þar sem úrtak Helgarpóstsins
er rétt innan við 1400 manns en úrtak DV
aðeins 600 hlýtur könnun Heigarpóstsins aö
vera áreiðanlegri.Auk þess er í Helgarpóst
inum kannað fylgi flokkanna í hverju kjöi-
dæmi fyrir sig, og kemur sitthvað fróðlegt í
Ijós þar. Meðal annars, að Sjálfstæðisflokk-
urinn bætir við sig fjórða manni í Suðurlands-
kjördæmi þar sem Alþýðuflokkurinn tapar
hinsvegarsínum eina manni. Alþýðuflokkur-
inn fær heldur engan mann kjörinn í Reykja-
vík, samkvæmt niðurstöðum okkar og í
Reykjanesi er það spurning unt brot úr prós-
entu hvor flokkurinn fær engan mann kjör-
inn. Alþýðuflokkurinn eða Framsóknar-
flokkurinn.
Þegar skoðanakönnun Helgarpóstsins var
gerð, um síðustu helgi, höfðu þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins reyndar ekki enn ákveðið að
sitja hjá við atkvæðagreiðslu um bráða-
birgðalög ríkisstjórnarinnar. Ómögulegt er
að segja hvaða áhrif það hefur haft á kjósend-
ur flokksins og þá hverju það hefði breytt um
niðurstöðu skoðanakönnunarinnar.
Spurningin er eiginlega sú, hvort kjósendur
Sjálfstæðisflokksins fallast á það sjónarmið
þingmanna flokksins, að lausn kjördæma-
málsins fyrir næstu kosningar sé svo mikil-
væg, að til að tryggja hana sé það þess virði að
treina lífið í ríkisstjórninni þangað til það sé
í höfn.
„Þegar bráðabirgðalögin voru loksins lögð
fyrir Alþingi, rétt fyrir jól, var öllum ljóst, að
ómögulegt var að fella ríkisstjórnina. Það
hefði þýtt kosningar rétt eftir jól”, sagði einn
Frá því kosningabaráttan fyrir þingkosn-
ingarnar í Vestur-Þýskalandi 6. mars hófst,
hefur óvissan um úrslitin aukist. Það á bæöi
við um styrkleikahlutföllin milli stóru flokk-
anna, bandalags kristilegra flokka og sósíal-
demókrata, og möguleika smærri flokkanna
til að koma mönnum á þing. Síðasta skoðana-
könnun staðfestir rénandi fylgi kristilegra og
vaxandi fylgi sósíaldemókrata, svo yfirburðir
hinna fyrrnefndu eru komnir niður í þrjá
hundraðshluta. Þegar þess er gætt aö gert er
ráð fyrir að könnunum þessum geti skeikað
um tvo hundaðshluta, er Ijóst að í rauninni er
fylgið við stóru flokkana á því stigi að ekki má
á milli sjá hvor hefur betur.
Frjálsir demókratar, sem ruddu brautina
fyrir þingrof og kosningar meö því að fara úr
stjórn með sósíaldemókrötum og taka upp
stjórnarsamstarf við kristilega, hófu kosn-
ingabaráttuna í afleitri stöðu. Skoðanakann-
anir gáfu þeim innan við þrjá af hundraði
Helmut Schmidt í ræðustól á kosn-
ingafundi framan við mynd af Hans-
Jochan Vogel, nýja kanslaraefninu.
Schmidt segir Bandaríkja
mönnum til syndanna
kjörfylgis, en í síðustu kosningum komust
þeir yfir 10%. Til að flokkur nái þingsæti,
þarf hann 5% greiddra atkvæða. Síðustu
kannanir bera með sér, að Frjálsir demókrat-
ar séu rétt við þetta mark.
Græningjarnir, hreyfing umhverfisvernd-
armanna og kjarnorkuandstæðinga, kom vel
út úr skoðanakönnunum um þær mundir sem
uppnám ríkti á þingi í Bonn út af stjórnar-
skiptunum. Eftir því sem á kosningabarátt-
una líður, virðist Græningjum hraka. Þar á
verulega sök ósamkomulag í þeirra eigin
röðum, en einnig kemur til breytt andlit sósí-
aldemókrata við skiptin á kanslaraefni. Hel-
mut Schmidt, fráfarandi kanslari, hafði barist
hart við vinstri menn í flokki sínum, sem um
margt hafa svipaðan málstað og Græningjar.
Nýja kanslaraefnið, Hans-Jochen Vogel,
hefur hins vegar gert sér far um að sýna skiln-
ing á málefnum ungs og óánægðs fólks með
græningjaleg sjónarmið. Þetta kemur sósí-
aldemókrötum nú til góða, þegar Græningj-
um hrakar í skoðanakönnunum, og sú rök-
semd tekur að hrífa að atkvæðum greiddum
þeim sé á glæ kastað.
.Astæðan til að Helmut Kohl kanslara og
félögum hans í flokki Kristilegra demókrata
verður þyngra undir fæti í kosningabarátt-
unni en þeir höföu ætlað, er einkum sú að
efnahagslegar þrengingarog fjölgun atvinnu-
leysingja hafa ágerst að mun síðan þeir tóku
við stjórnartaumum. Þar við bætist að við-
leitni Kohls til að koma fram sem sérstakur
bandamaður og málsvari núverandi stjórnar í
Washington, og þar með trygging fyrir
bandalaginu við Bandaríkin, hefur ekki orð-
ið til að styrkja hann heldur veikja í kosninga
baráttunni. Vestur-Þjóðverjar eru margir
hverjir búnir að fá sig fullsadda á reikulli og
vanhugsaðri stetnu bandarískra ríkisstjórna í
málefnum NATÓ, og vilja að haldið sé upp-
teknum hætti frá stjórnarárum Helmuts
Schmidts, sem hélt fram sínum sjónarmiðum
af fullri einurð við hvern forsetann af öðrunt
í Washíngton.
Föstudagur 18. febrúar 1988
úr þingliði Sjálfstæðisflokksins við mig um I
þetta mál.
Jafnframt var orðið ljóst, að skriður var
kominn á stjórnarskrármálið, og menn voru
byrjaðir að reyna að ná kjördæmamálinu út
til að afgreiða það eitt og sér á yfirstandandi
þingi.
j«Það hefði verið tvískinnungur hjá okkur
ao leggja ofurkapp á að ná samkomulagi um
kjördæmamálið en fella síðan ríkisstjórnina á
bráðabirgðalögunum áður en það næðist. En
hinsvegar vildum við eiga inni þessa hótun,
hafa möguleika á að binda enda á lífdaga
ríkisstjórnarinnar", er skýring sjálfstæðis-
þingmannsins á þessum að því er virðist
skyndilega snúningi þingflokksins á mánu-
dagskvöldið.
Auk þess er ljóst, að eftir 1. mars hafði enga'
þýðingu að fella bráðabirgðalögin, þau hefðu
þá þegar náð markmiði sínu að verulegu leyti.
Hefðu þau hinsvegar verið felld hálfum mán-
uði fyrr er haft eftir Svavari Gestssyni, að
önnur nákvæmlega eins lög, með breyttu
orðalagi kannski, hefðu verið sett þegar í
stað.
Afgreiðsla bráðabirgðalaganna í Neðri
deild á mánudagskvöldið var í rauninni Iok
harðra átaka, fyrst og fremst milli Sjálfstæð-
isflokksins og Framsóknarflokksins, um það
hvort skyldi afgreitt á undan, bráðabirgðalög-
in eða kjördæmamálið. Sjálfstæðismenn ótt-
uðust, að yrðu bráðabirgðalögin afgreidd
fyrr, og ríkisstjórnin þar með felld, yrði fram-
sóknarmönnum að þeirri ósk sinni, að ekki
yrði hreyft við kjördæmamálinu fyrir þessar
kosningar.
Þótt líf ríkisstjórnarinnar bjargaðist í horn á
mánudagskvöldið var Adam ekki lengi í Para-
dís. Þá skaust inn í Neðri deild frumvarp sjö
ráðherra af tíu um breytingar á vísitölu-
kerfinu. Alþýðubandalagsmenn höfðu það
formlega við þetta frumvarp að athuga, að
ákveðið skyldi með meirihlutasamþykkt inn-
an ríkisstjórnarinnar að leggja það fram sem
stjórnarfrumvarp. Að mati þeirra er það al-
gjört brot á þeirri vinnureglu sem farið hefur
verið eftir hingað til, að allir ráðherrarnir
skuli’vera sammála um að leggja fram mál
sem stjórnarfrumvörp. „Þetta þýðir að ekki
er lengur hægt að vinna með þessum
mönnum“, sagði ónefndur Alþýðubanda-
lagsmaður við mig.
Það er því ekkert ólíklegt, að þegar vísitölu-
SiMMLEWD
VFIRSVISI
ERLEND
I síðustu viku átti Schmidt ýtarlegt viðtal
við James M. Markham, fréttaritara Was-
hington Post í Bonn. Þar segir kanslarinn
fyrrverandi þrem síðustu forsetum Banda-
ríkjanna skorinort til syndanna, fyrir að hafa
með aðgerðum sínum eða aðgerðaleysi orðið
þess valdandi að vopnabúnaður NATÓ og
viðléitnin til að semja við Sovétríkin um
gagnkvæmar takmarkir á kjarnorkuvopna-
búnaði hernaðarbandalaganna í Mið-Evrópu
eru orðin hitamál í vestur-þýskum þingkosn-
ingum.
Schmidt segir ljóst. að valdhafar í Wash-
ington óski Kohl sigurs. „Slíkt fellur
Þjóðverjum ekki, og skaðar því í rauninni
ríkisstjórnina,” er hans niðurstaða.
.Aðdragandinn að því, að það spillir fyrir
vestur-þýskri ríkisstjórn í kosningum að
Bandaríkjastjórn sjáist draga hennar taum,
er að dómi Schmidts þessi:
Bandarískar rflcisstjórnir hafa gert hverja
kúvendinguna á fætur annarri í afstöðunni til
meðaldrægra kjarnorkuvopna í Mið-Evrópu,
þangað til svo er komið að þær hafa fyrirgert
trausti og tiltrú fjölda Evrópumanna. Fyrst
leiddi Carter forseti hjá sér aðvaranir
Schmidts og annarra við SS-20 eldflaugun-
um, þegar Sovétmenn hófu að koma þeim
fyrir í skotstöðu gegn Vestur-Evrópu, og
fékkst ekki til að taka þær með í samninga
umleitunum risaveldanna, sem leiddu til
SALT-2 samningsins. Síðar rauk svo Carter
til og vildi svara SS-20 nteð nýjum, banda-
rískum kjarnorkuvopnum í löndum NATÓ,
og það var ekki fyrr en Schmidt, Giscard frá
Frakklandi og Callaghan frá Bretlandi lögðu
málið fyrir hann á fundi æðstu manna á Gua-
deloupe árið 1979, að hann féllst á að reyna
fyrst samninga við Sovétríkin.
Svo kom Reagan til sögunnar, og þá keyrði
um þverbak. Hann vakti skelfingu Evrópu-
þjóðameð því að tala hvatskeytlega um að
heyja og vinna „takmarkað kjarnorkustríð"
við Sovétríkin, og haga sér þannig að ekki
varð séð að hann tæki samningaumleitanir
við Sovétríkin um takmörkun kjarnorku-
vopna alvarlega.
„Frá Washington hefur mánuðum saman
frumvarpið verður væntanlega lagt fram á Al-
þingi í næstu viku leggist Alþýðubandalagið
gegn því, og það hef ég eftir áreiðanlegum
heimildum úr röðum alþýðubandalagsmanna
að þeir meti það meira en tryggja að kjör-
dæmamálið nái fram að ganga fyrir þingrof.
Þá stendur bara eftir spurningin um það hvort
Geir komi Gunnari til hjálpar og tryggi fram-
gang vísitölumálsins á sömu forsendu og
sjálfstæðismenn tryggðu framgang bráða-
birgðalaganna.
Innan Alþýðubandalagsins er þó mikill á-
hugi á því, að þegar fyrir yfirvofandi kosningar
verði samþykktar nýjar reiknireglur við skipt-
ingu þingsæta, og sjálfstæðismenn eru held-
ur ekki mótfallnir því. Heimildir innan Al-
þýðuflokksins segja hinsvegar, að þar telji
menn það ekki skipta máli, jafnvel þótt það
þýddi bætta stöðu flokksins í dreifbýlinu. En
þeir benda á, að verði ekkert gert annað en
flytja nokkra þingmenn milli kjördæma geti
það þýtt framlengingu á því óstöðuga stjórn-
málaástandi sem nú ríkir, jafnvel um fjögur
ár.
Þeirra skoðun er sú, að rjúfa eigi þing þegar
í stað, kjósa nýtt þing sem hefði það eitt verk-
efni að samþykkja nýja stjórnarskrá, og kjósa
i annað sinn þegar í haust.
„Það eina sem við förum fram á er, að hinir
flokkarnir gefi skýlausar yfirlýsingar um vilja
sinn til þessa”, sagði ónefndur alþýðuflokks-
maður um þetta.
Staðan á Alþingi er því sú, að Sjálfstæðis-
flokkurinn virðist vera kominn með annan
fótinn í stjórn en Alþýðubandalagið á hraðri
leið í stjórnarandstöðu þar sem A-flokkarnir
fylkja sér saman í andstöðu við nýja vísitölu-
kerfið.
Ekkert bendir þó til samstarfs milli þeirra.
Hinsvegar hefur flogið fyrir, að Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðubandalagið vilji í stjórn
saman, þótt þingmenn hvorugs flokksins vilji
við það kannast.
Hinsvegar benda niðurstöður skoðana-
könnunar Helgarpóstsins til þess, að eftir
næstu kosningar liggi fyrir möguleikar á
tvennskonar stjórnarsamstarfi: Sjálfstæðis-
flokkur og Framsóknarflokkur með samtals
53% atkvæða og Sjálfstæðisflokkur og Al-
þýðubandalag með samtals 54,5% atkvæða.
eftir
Þorgrím Gestsson
eftir
Magnús Torfa Olafsson
borist mótsagnakennd háreysti,” segir
Schmidt, „aðallega ertandi hávaði frá Pen-
tagon,” og bætti við að brottrekstrarnir úr
hópi samningamanna Bandaríkjanna um af-
vopnunarmál hefðu ekki bætt úr skák. „Af
þessu spretta spurningarmerki, sem ekki
verða þurrkuð út með varaforsetaheim-
sókn.”
Reagan virðist að því leyti sama sinnis og
Schmidt, því í fyrradag ákvað hann að reyna
að hlutast sjálfur til um kosningabaráttuna í
Vestur-Þýskalandi nteð ummælum á fundi
með fréttamönnum. Jafnframt var sendi-
herra Bandaríkjanna hjá NATÓ látinn lýsa
yfir á ráðstefnu í Múnchen, að Bandaríkin
muni taka til athugunar að kalla hersveitir
sínar heirn frá Vestur-Evrópu, taki Evrópu-
ríki ekki við nýjum, bandarískum kjarnorku-
vopnum í lok þessa árs.
Veilan í stöðu Vesturveldanna í samning-
ununt við Sovétríkin í Genf um takmörkun
meðaldrægra kjarnorkuvopna í Evrópu er
því enn sú sama, stjórn Reagans hefur ekki
tekist að sannfæra bandamenn sína í Evrópu
um að hún sækist þar eftir jákvæðri niður-
stöðu. Keyrir um þverbak við síðasta atvikið í
átökum Reagans og utanríkismálanefndar
Öldungadeildarinnar um yfirmann deildar
afvopnunarmála og vígbúnaðartakmarkana í
Bandaríkjastjórn. Þegar Eugene Rostow var
vikið úr því embætti, skýrði hann brottrekst-
urinn með því að voldugum öflum í ríkis-
stjórninni hefði ekki getist að ákveðinni við-
leitni sinni til að ná árangri í afvopnunarmál-
um.
Kænneth Adelman, sem Reagan skipaði í
stað Rostows, stóð sig með þeim endemum
fyrir utanríkismálanefnd, að öldungadeildar-
menn kváðust skelfingu lostnir yfir vanþekk-
ingu og áhugaleysi mannsins á viðfangsefni
sínu. Báðu þeir Reagan að taka skipunina til
endurskoðunar, en hann þverneitar, og held-
ur fast við að setja yfir afvopnunarmálin
mann sem flokksbróðir hans, utanríkismála-
nefndarmaðurinn Larry Pressler, telur hafa
sýnt að hann skorti trú á viðleitni til að hafa
höntlur á vígbúnaði.