Helgarpósturinn - 14.07.1983, Síða 5

5
_Helgai-----—
trihn Fimmtudagur 14. júli 1983
eftir Hallgrím Thorsteinsson
myndir: Jim Smart
stjórnar Geirs Hallgrímssonar. Enn
á að kanna hvort ríkið geti ekki los-
að sig við ýmis fyrirtæki, og hluti í
fyrirtækjum, sem ekki er lengur tal-
in þörf á að ríkið eigi. Albert hefur
látið taka saman lista um þessi rík-
isfyrirtæki sem ríkið á hlut í. (Sjá
rammagrein).
Sögulegar og
pólitískar
forsendur
Eign eða eignaraðild ríkisins á
þessum fyrirtækjum á sér ýmsar
forsendur sögulegs og pólitísks eðl-
is. Þannig var Landssmiðjan stofn-
uð rétt fyrir 1930 og lögin um hana
frá 1936 hafa haldist óbreytt. í þeim
var gert ráð fyrir að ríkisstjórnin
starfrækti smiðju sem fengist við
smíði mótora og annarra véla.
Ferðaskrifstofa ríkisins hóf tilveru
sína 1936, og fékk þá einkarétt á
ferðaskrifstofurekstri í landinu,
sem síðan var formlega afnuminn
1964. Siglósíld var sett á laggirnar
skömmu eftir síðari heimsstyrjöld
með heimild til ríkisstjórnarinnar
til að reisa og reka verksmiðju til að
sjóða niður síld í dósir. Meirihluta-
eign ríkisins í Slippstöðinni á Akur-
eyri kom til þegar ríkið sá sig til-
neytt að hlaupa undir bagga með
fyrirtækinu m.a. til að koma í veg
fyrir atvinnubrest 1970 og 1971.
Margar þessara sögulegu forsendna
greina við fjárlagagerð fyrir næsta
ár. Einnig er talið mögulegt að sala
ríkisfyrirtækja komi beint til um-
ræðna á þingi við sjálfa afgreiðslu
fjárlaga þar í haust. Þessar sölur
þurfa hvort eð er að fá samþykki
Alþingis.
Hvaða
ríkisfyrirtæki ?
En hvaða ríkisfyrirtæki eru lík-
legust til að lenda á söluskrá fjár-
málaráðherra? Mörg þeirra fyrir-
tækja sem eru á listanum núna eru
vel rekin fyrirtæki — fyrirtæki sem
skila hagnaði. Þar má nefna Lands-
smiðjuna, Ferðaskrifstofu ríkisins
og Fríhöfnina. Þessi fyrirtæki eru
ekki á ríkisjötunni og það sama má
segja um nokkrar aðrar ríkisstofn-
anir sem koma til athugunar þegar
„dauðasveit" Steingríms Her-
mannssonar fer að kanna mögu-
leika á hagræðingu í stofnanakerfi
ráðuneytanna.
En athugun Alberts undanskilur
ekki vel reknu fyrirtækin, þótt
meginstefnan sé sú að losna við fyr-
irtæki sem eru baggi á ríkissjóði.
Frjálshyggjan er líka leiðarljós hjá
ráðherranum. Geir H. Haarde, að-
stoðarmaður fjármálaráðherra seg-
ir, „sum þessara fyrirtækja væru
betur komin í eigu einkaaðila. Til-
finningin er sú, að einkarekstur sé
hagkvæmari en ríkisrekstur, þar
sem hann á við. Einkareksttn1 greið-
minnkun ríkisumsvifa af prinsipp-
ástæðum, þá fjúka fleiri“.
Líklegt er talið að Ríkisskip verði
meðal fyrirtækja sem lenda á sölu-
skránni. Fyrirtækið hefur lengst af
verið rekið sem dæmigert ríkisfyrir-
tæki, verið þungt í vöfum og baggi
á ríkinu. Eimskip og Hafskip hafa
í sameiningu ýjað að áhuga á fyrir-
tækinu og ljóst er að skipadeild
Sambandsins eygir möguleika í því
dæmi einnig.
Meðal annarra fyrirtækja og
eignarhluta ríkísins sem verða að
teljast ofarlega á sölulistanum, eru
ýmis tilraunabú og tilraunastöðvar í
landbúnaðinum, Siglósíld, og svo
hlutir ríkisins í Iðnaðarbankanum,
Flugleiðum og Eimskip, og jafnvel
í hinum ýmsu flóabátum og ferjum.
Meiri vafi leikur á því hvort ráð-
herrar vilji sleppa hendinni af grón-
um fyrirtækjum, eins og t.d. Lands-
smiðjunni. Enda þótt það fyrirtæki
sinni ekki rekstri sem einkaaðilar
gætu ekki ráðið við (Landssmiðjan
fæst að miklu leyti við innflutning á
vélum og varahlutum, auk viðhalds
á skipum ríkisins), þá er viss um-
hyggja fyrir því í kerfinu, og ótti við
að einkarekstur færi illa með fyrir-
tækið — að starfsmenn þess færu
t.d. illa út úr dæminu.
Halldór Ásgrimsson, sjávarút-
vegsráðherra segir, að fyrst eigi
menn að gera sér grein fyrir því
hvort eitthvert vandamál sé við að
Framh. á 22. síðu
Ríkisfyrirtækin á
sölulista Alberts
Sala varnarliöseigna
Fríhöfnin á Keflavíkurflugvelli
Skipaútgerö ríkisins
Umferðarmiðstöö íslands
Ríkisprentsmiöjan Gutenberg
Lyfjaverslun rikisins
Þvottahús rikisspitalanna
Hraðbraut h/f (áöur Olíumöl s/f)
Ferðaskrifstofa rikisins
(þar meö Eddu-Hótel)
Aburðarverksmiöjan
Landssmiöjan
Sementsverksmiðjan
Sildarverksmiðjur rikisins
Kröfluvirkjun
Landsvirkjun hf.
Kísilmálmverksmiöjan Reyðarfirði (óbyggö)
Þörungavinnslan hf.
Vinnuhæliö Litla Hraun(l)
Siglósíld
Tilraunabúiö Hesti
Tilraunastöðin Reykhólum
Tilraunastööin Mööruvöllum
Tilraunastöðin Skriðuklaustri
Tilraunastöðin Sámsstöðum
Fóöur og fræframleiöslan Gunnarsholti
Stórólfsvallabúiö
Fóðuriöjan Ólafsdal
Grænfóðurverksmiðjan Flatey, A-Skaft.
Grænfóöurverksmiöjan, Hólminum Skag.
Grænfóðurverksmiðjan, Saltvik S-Þing
Laxeldisstöðin Kollafirði
Einangrunarstöö Holdanauta, Hrisey
ÁTVR
Brunabótafélag íslands
Áhaldahús Vegagerðarinnar
Áhaldahús Vitamálastjórnar
Jarðboranir rikisins
Námsgagnastofnun
Skólavörubúö
Háskólabió
Meiri eða minnihlutaeign í:
Eimskip
Iðnaðarbanka
Flugleiðum
Flóabátnum Baldri
Flóabátnum Drangi
Herjólfi hf.
Skaliagrími hf. (Akraborg)
Álafoss (eign Framkvæmdasjóðs)
Járnblendifélaginu
Kísiliðjunni
Norðurstjörnunni
Rafha
Sjóefnavinnslunni
Slippstöðinni Ak.
ísl. aðalverktökum
Þormóði ramma
Hólalaxi
o.ft.
Dauðasveit Steingríms
Forsætisráðherra skipar nefnd í forsætisráðherra sagði í samtali
þessari viku sem mun beina at- við Helgarpóstinn, að starf
hugunum sxnum að sjáifu skipu- nefndarinnar leiddi hugsanlega til
lagi stjórnsýslunnar. Henni er einhverrar uppstokkunar ráðu-
ætiað að semja frumvarp að nýrri neyta fra núverandi fyrirkomu-
löggjöf um stjórnarráð Islands. jagj, hugsanlega uppstokkunar á
Hér er um að ræða ráðuneytin og stjórnkerfinu í heild“. Steingrím-
undirstofnanir þeirra. Nefndinni ur lagði áherslu á, að ætlunin væri
er ætlað að fínkemba sjálft ekki að breyta kerfinu breyting-
„Kerfið“, finna brotalamir þess anna vegna. „Það má ekki kasta
og agnúa, og stokka það upp í út góðum hlutum. Hugsanlegar
heild ef athugun nefndarinnar breytingar verða skoðaðar mjög
sýnir fram á þörf á slíku. Nefndin vandlega hver fyrir sig“.
er „dauðasveit" Steingríms í at-
lögu ríkisstjórnarinnar gegn kerf- Steingrímur sagði að meðal
inu. þeirra markmiða sem nefndin
Formaður þessarar nefndar ætti að stefna að væri að auka
verður Eiríkur Tómasson, lög- virkni kerfisins, auka hagræð-
fræðingur og fyrrum aðstoðar- ingu, koma í veg fyrir óþarfa út-
maður Steingríms Hermannsson- þenslu kerfisins, tryggja eðlilegt
ar og Ólafs JÓhannessonar. Aðrir vaid einstakra ráðu.neyta yfir af-
í nefndinni eru Helga Jónsdóttir mörkuðum málafiokkum,
núverandi aðstoðarmaður Stein- tryggja að þekkingu og nútíma-
gríms og Bjarni Einarsson, deild- legum vinnubrögðum verði beitt
arstjóri í Framkvæmdastofnun. við landsstjórnina, tryggja eðli-
Sjálfstæðismenn tilnefna tvo full- lega verkaskiptingu miili fram-
trúa í nefndina en á ríkisstjórnar- kvæmdavalds og dómsvalds og
fundi á þriðjudaginn voru þeir einnig milli pólitískt kjörinna
ekki tilbúnir með sína menn. fulitrúa og embættismanna og
Steingrímur Hermannsson, sé'rfræðinga.
r
Dauðasveit Stefngríms Hermannssonar í atlögu ríkisstjórnarinnar gegn rik-
iskerfinu: Eirfkur Tómasson fyrrum aðstoðarmaður Steingríms, Helga Jóns-
dóttir, núverandi aöstoðarmaður Steingríms og Bjarni Einarsson, deildarstjóri
I Framkvæmdastofnun. Auk þess munu Sjálfstæðismenn tilnefna tvo fulltrúa í
nefndina.
eru nú brostnar.
Athugunin á hugsanlegri sölu
ríkisfyrirtækja er enn skammt á veg
komin. Albert Guðmundsson ætlar
að safna saman áliti ráðherra rikis-
stjórnarinnar um sölumöguleika á
fyrirtækjum sem falla undir ráðu-
neyti þeirra.
Geir H. Haarde, aðstoðarmaður
fjármálaráðherra sagði í samtali við
Helgarpóstinn, að Albert gerði ráð
fyrir þvi að fá sundurliðaðar tillög-
ur í þessum efnum frá ráðherrunum
nógu fijótt til að hægt væri að und-
irbúa sölu ýmissa fyrirtækja í tæka
tíð fyrir fjárlagagerðina.
Magnús Pétursson, hagsýslu-
stjóri sagði í samtali við Helgar-
póstinn að tillögurnar þyrftu að
liggja fyrir í lok ágúst til að koma til
ir t.d. betri laun. En aðalviðmiðun-
in verður hagræðing hjá ríkinu".
Einkarekstur á líka fylgi að fagna
meðal framsóknarmanna. „Einka-
rekstur er langbesti rekstur sem til
er“, segir Guðmundur G. Þórarins-
son, þingmaður Framsóknar-
fiokksins. „Við erum ekki að kjósa
menn til að reka stálsmiðju eða
ferðaskrifstofu. Ríkið á ekki að
vera í atvinnurekstri nema þar sem
ekki er nægileg samkeppni eða
gróðavegur fyrir einstaklinga“.
Magnús Pétursson, hagsýslu-
stjóri segir, að ef megintilgangur
með sölu ríkisfyrirtækja sé að
minnka ríkisútgjöld þá hverfi úr
eigu ríkisins fyrst og fremst þau
fyrirtæki sem eru baggi á rikinu.
„Ef leiðarljósið er hins vegar
V
AMSTERDAM
Borgin sem heillar
SÖGULEGA HAGSTÆÐ FARGJÖLD
BYÐUR: FLUG OG BIL
BÝÐUR: FLUG OG GISTINGU
BÝÐUR: FLUG OG FRAMÍLALDSFERÐIR
BÝÐUR: FLUGFARGJALD FRÁ