Helgarpósturinn - 14.07.1983, Blaðsíða 6

6
Einu sinni var það klassísk júlí-spurning
hvort sjónvarpsins væri ekki saknað. „Æi,
nei“ sögðu sumir, „þetta er ágætis hvíld.
Bæjarbragurinn gjörbreytist, fólk talar meira
saman og fer meira út — heimilislífið verður
fjölbreyttara líka“ Margir tóku í allt annan
streng og neituðu því alveg að lokun sjón-
varpsins hefði nokkur áhrif, hún væri bara
frekja, ekki síst gagnvart þeim, sem ekki eru
vel rólfærir og stóla á sjónvarpið sér til dægra-
styttingar. Samúðin með því fólki, ss. gömlu
og veiku, á e.t.v. ekki hvað minnstan hlut í því
að sjónvarpið heldur nú áfram að láta ljósið
Ut’er sjónvarpsfriður
skína af skerminum þrátt fyrir júlímánuð. En
nú mætti e.t.v. spurja hvort þess sé saknað að
sjónvarpið skuli ekki vera í fríi?
XJpphaflega var sjónvarpsfríið tilkomið
vegna fæðar starfsmanna þar — það var ein-
faldlega ekki til nóg af faglærðu fólki til að
manna stöðina meðan aðrir fóru í fríið.
„Þetta gildir ekki lengur, nú er það ekki leng-
ur sama vandamálið að leysa fólk af“ sagði
Ólafur Sigurðsson fréttamaður þegar HP
innti hann eftir sinni afstöðu til sumarsjón-
varpsins. „Mér hefur alltaf þótt það frumbýl-
ingsháttur að loka sjónvarpinu í júlí,“ sagði
Ólafur, „og hefði helstviljað sjá fimmtudag-
ana fjúka líka, það er fyrir löngu orði'ö tima-
bært að senda út sjö daga í viku. Þetta
fimmtudagsfrí skekkir alveg lífið í landinu,
öllu félagslífi er t.d. hrúgað á þann dag og líð-
ur fyrir vikið. Auk þess held ég þetta valdi
rangri notkun á sjónvarpi, fólk lætur eftir sér
að glápa sex daga í viku vegna þess það veit að
svo kemur einn dagur án sjónvarps"
Starfsfólki sjónvarpsins kemur saman um,
að eðlilegra sé, að fólk geti valið sér frítímann
sjálft í stað þess að vera sent í frí á tilskildum
tíma. En sumarsendingarnar hafa líka haft
mikla aukavinnu í för með sér: „Hér er um
það mörg sérhæfð störf að ræðaý sagði Ragn-
heiður Valdimarsdóttir klippir, „að það er
ekki til mannskapur til að leysa það af“ Þetta
var staðfest af Herði Vilhjálmssyni, sem sagði
enda að raunin væri sú að margar deildir yrðu
að taka sér frí í júlí eins og einatt hefur verið,
svo sem Lista-'og skemmtideild, stúdíóið,
sviðsmyndagerð o.fl. „Markmiðið er að halda
fréttaþjónustunni óskertri“
Ei.
^inn starfsmanna sjónvarpsins taldi að nær
hefði verið að halda júlífríinu en nota pening-
ana til að auka og bæta gerð innlends efnis.
Auk þess hefði verið ákveðið að bæta þessum
mánuði við án þess að menn gerðu sér grein
fyrir hvaða vanda það skapaði í starfsmanna-
haldi og auknu álagi. Undir fyrri athuga-
semdina munu margir geta tekið, sjónvarps-
dagskráin er óneitanlega rýr af innlendu efni
og það flest gamalt og endurtekið.
Að sögn Harðar Vilhjálmssonar var í fjár-
hagsáætlun gert ráð fyrir 12‘/2 milljón kr.
kostnaði vegna sumarsjónvarpsins en alls eru
sjónvarpinu ætlaðar 133 milljónir á þessu ári.
„En það er útlit fyrir að þessar tólf og hálfa
milljón séu ofmat, líklega kemur þetta til með
að kosta minnal1 Ástæðuna fyrir niðurskurði
á innlendu efni í ár, sagði Hörður einkum vera
þá, að fastir þættir á borð við Gluggann og
íþróttir væru nú orðnir íburðarmeiri og því
dýrari og það kæmi því niður á öðru. (Eina ís-
lenska verkefnið sem sjónvarpið vinnur að um
þessar mundir er mynd um Ásgrím Jónsson
listmálara). Alls bættust sjónvarpinu 5'/2 ný
staða vegna júlísjónvarpsins, „en það er ekki
líkt því nærri nóg“ bætti Hörður við.
Burtséð frá ýmsum vandkvæðum, sem
sjónvarpið á við að etja vegna útsendinganna
í júlí — hvað fannstHerði persónulega um
hana? „Persónulega finnst mér sjónvarp megi
missa sín alveg bæði í júlí og í ágúst“ svaraði
hann, „en það þarf auðvitað að taka tillit til
eldra fólks, sjúklinga á spítölum o.fl. sem nota
sjónvarp mikið.“ Ragnheiður Valdimarsdóttir
sagðist sem áhorfandi njóta þessa frelsis, sem
því fylgdi óneitanlega að hafa ekki sjónvarp.
„Það er viss afslöppun að hafa það aldrei á til-
finningunni að maður sé að missa af ein-
hverju.
Það var einmitt þetta frelsi, sem oft bar á
góma, þegar rökrætt var um gildi þess að hafa
William J. Casey
David A. Stockman
James A. Baker (t.v.) við
hlið Reagans við eiðtöku
af starfsliði í Hvíta
húsinu.
Stolnu skjölin valda flokkadrátt-
um í stjórn Reagans
Þeir í Hvíta húsinu virðast lítið fyrir að losa
sig við gömul gögn. Nixon gætti segulband-
anna, sem urðu honum að hengingaról, eins
og sjáaldurs auga síns. Og þegar Ronald
Reagan streittist við að gera sem minnst úr illa
fenginni vitneskju um spilin sem Carter
keppinautur hans hafði á hendinni í kosn-
ingabaráttunni 1980, komu út úr skjalaskáp
Davids R. Gergens, fjarskiptastjóra forseta-
embættisins, nokkur hundruð síður af leyni-
skjölum úr fórum kosningastjórnar Carters
og ríkisstjórnar hans. Geymdi Gergen bunk-
ann undir uppflettiorðinu „Afghanistanl*
~Vitneskjan um að Reagan hafði undir hönd-
um í lok kosningabaráttunnar 1980 upp-
lýsingar um flest sem máli skipti í viðbúnaði
keppinautar síns, kemur á versta tíma fyrir
forsetann. Hann var í óðaönn að búa sig undir
að tilkynna ákvörðun um að sækjast eftir
öðru kjörtímabili á forsetastóli með skírskot-
un til afturbata í bandarísku atvinnulífi. Þá
birtist draugur úr fortíðinni, svo mátt dregur
úr liði forsetans. Lögreglurannsókn er hafin,
og vandséð er hversu henni getur lokið án þess
að eitt eða fleiri hátt sett höfuð fjúki úr
Bandaríkjastjórn. Þar á ofan vekur notkun
Reagans á leyniskjölunum úr herbúðum Cart-
ers til nýs lífs gamlar efasemdir um hæfni,
getu og siðavendni forsetans.
Arið 1967 var Reagan fylkisstjóri í Kaliforn-
íu. A ráðstefnu fylkisstjóra vár honum rétt í
misgripum trúnaðarskeyti, sem fara átti til
fulltrúa Lyndons Johnsons forseta á ráðstefn-
unni, þar sem forsetinn lagði á ráðin, hversu
hafa mætti áhrif á afstöðu fylkisstjóra úr röð-
um repúblíkana. Reagan hirti skeytið og not-
aði það í málflutningi sínum, en viðurkenndi
þegar á hann var gengið, að sér væri vel ljóst
að það hefði verið öðrum ætlað.
í lok kosningabaráttunnar 1980 varð sam-
komulag með þeim Carter og Reagan um
sjónvarpseinvígi forsetaefnanna. Þótti Reag-
an djarfur að fást til að takast á við Carter á
þeim vettvangi. Sú hafði verið reynslan í kosn-
ingabaráttunni fram til þessa, að Reagan
hafði tilhneigingu til að verða að viðundri
jafn skjótt og hann þurfti að svara fyrir sig
eftir eigin höfði. Um leið og sleppti minnis-
spjöldunum frá aðstoðarmönnum hans, var
komið að tómum kofum. Algengt var, þegar
Reagan lenti i tæri við fréttamenn utan
verndarvængs kosningastjóra sinna, að þeir
fengu sig eftir á fullsadda af að reyna að gera
gott úr missögnum og gönuskeiðum forseta-
efnis.
Fimmtudagur 14. júlí 1983i,rjnn
sjónvarpsfrí einn mánuð á árinu. Fæstir við-
urkenna hvílíkur harðstjóri dagskráin getur
verið á heimilislífið og halda því fram að auð-
velt sé að skrúfa fyrir tækið, vilji maður ekki
glápa á það, sem fer fram á skerminum. En
margir telja að sjónvarp þaggi niður í mann-
legum samskiptum og að það sé okkur hollt
að vera án þess af og til. „Fólk talar meira
saman og fer meira út“. Til að kanna hvort
bæjarbragurinn hefði breyst frá því sem áður
gerðist í júlí — eða yfirhöfuð hvort júlí hafi
áður verið mánuður mannlegra samskipta,
sló HP á þráðinn í nokkur veitingahús og
sjoppur. Bar júlí það með sér í „gamla daga“
að fólk færi fremur út í sjónvarpsleysinu?
Svarið var neikvætt. „Júlí hefur alltaf verið
daufur mánuður og ég varð aldrei vör við
neinn kipp um mánaðamót júní-júlí“ sagði
sjoppueigandi í vesturbæ Reykjavíkur. Sama
gilti um veitingahús í miðborginni — þar varð
ekki vart aukinnar umferðar þann mánuð sem
sjónvarpið var i fríi og því engin breyting á
þessu ári. Hvað um útivistarsvæði borgarinn-
ar? „NeiJ‘ var samdóma álit íbúa í nágrenni
slíkra svæða. „Veðurfarið skiptir meira máli
held ég“ svaraði íbúi við Ægissíðu. „Það eru
alltaf færri krakkar í fjörunni yfir hásumarið
hvort eð er, þeir fara kannski í sveitina eða
burt með foreldrum sínum. Ég tók aldrei eftir
því áður að sjónvarpslaus mánuður bætti við
umferð göngufólks, en fimmtudagar eru oft
fjörugri en aðrir dagar.“
Það setur auðvitað strik í reikninginn hér í
Reykjavík að video hefur á mörgum heimilum
fyllt það skarð fyrir skildi sem júlílokun sjón-
varps kann að hafa gert fólki. Ef það er rétt,
sem fram hefur komið, að rúmur helmingur
heimila á höfuðborgarsvæðinu hafi yfir
videoi að ræða, breytir það litlu þar hvort sem
sjónvarpið sendir út eða ekki. Einnig hefur
tíðarfar sett sitt mark á mannlífið — útivera
hefur vissulega verið heft af roki og rigningu.
í samtölum við hótelstarfsfólk úti á landi var
ekki að heyra að sjónvarpið hefði neitt breytt
kvöldlífinu þar frá því sem verið hefur í júlí
undanfarin ár. „Áhrif sjónvarpsins hér eru
kannski merkjanlegust í því að fólk dregur
það fram eftir kvöldi að fara á skemmtistað,
t.d. á laugardögum er iðulega horft á bíó-
myndina áður en farið er út. Þetta gerist núna
í júlí líka|‘ sagði yfirþjónninn á KEA á Akur-
eyri. íslenskt ferðafólk virðist þiggja það að
geta fylgst með framhaldsþáttunum í júlí: —
„þegar Dallas byrjar, fyllist setustofanl* Út-
lendingarnir sýna sjónvarpinu lítinn sem eng-
IWWLPSyD
11 ™mliM %É, wmm rnmmm m mmmilB1
VFIRSVN
EwlJEIHID
I sjónvarpseinvíginu við Carter þótti Reagan
reka af sér slyðruorðið svo um munaði. Hann
hafði ætíð svör á reiðum höndum við mál-
flutningi forsetans, sótti á og sigraði á stigum
að dómi fréttamanna. Frammistaðan í þetta
skipti er talin hafa átt drjúgan þátt í kosninga-
sigri hans.
Nú er komið á daginn, að þarna fór Reagan
eins og oft endranær með utanaðlært hlut-
verk. Strax sama kvöldið og sjónvarpseinvígið
fór fram, skýrði David A. Stockman frá því á
fundi í „Bjartsýnisklúbbnum" í Cassopolis í
Michigan, að hann hefði þjálfað Reagan fyrir
einvígið, og haft í því drjúgt gagn af hnupluð-
um gögnum frá kosningastjórn Carters.
Stockman var þá þingmaður frá Michigan en
er nú fjárlagastjóri í stjórn Reagans. Smáblað
í Indiana skýrði á sínum tíma frá uppljóstrun
Stockmans, og þaðan komst hún í nýútkomna
bók, „Spilað um söguna“ eftir Lawrence I.
Barrett, fréttamann við Time.
Eftir útkomu bókarinnar tóku fréitamenn
að krefja Stockman frekari sagna, og þá
skýrði hann frá því, að hann hefði í fjóra daga
samfleytt setið yfir Reagan og þjálfað hann
fyrir sjónvarpseinvígið. Lék Stockman hlut-
verk Carters, og studdist þar við þykkt bindi,
komið frá kosningastjórn Carters. Þar var
ekki aðeins skráður sá málflutningur sem
forsetinn þáverandi hugðist hafa uppi, heldur
einnig tilfært, hver andsvör starfsmenn Cart-
ers töldu geta sterkust orðið af Reagans hálfu.
Stockman gekk sem sé að því vísu, hvað Cart-
er ætlaði að segja í einvíginu, og vissi þar að
auki hverja bletti starfsmanna andstæð-
ingsins töldu sneggsta á málflutningi hans.
Öllu rækilegar er tæpast unnt að gægjast á
spil mótspilara.
Reagan reyndi fyrst í stað að eyða máli
þessu, kallaði það „uppnám út af engu“ og
bar á móti því á fundi með fréttamönnum, að
nokkuð þyrfti að vera athugavert við að not-
færa sér í kosningum illa fengin plögg frá
keppinauti. En þegar skjölin úr skáp Gergens
komu fram í dagsljósið, varð hann að snúa við
blaðinu. Þar var ekki einungis að finna plögg
útbúin á kosningaskrifstofu Carters, heldur
einnig gögn ættuð frá Þjóðaröryggisráði
Bandaríkjanna, frá þeim tíma þegar við-
an áhuga en verða að sætta sig við að ekki er
viðræðuhæft í setustofunum fyrir því: „Það
hlýtur að koma að því, að hótelin skaffi sér-
stakar sjónvarpsstofur fyrir gesti sína, það er
fáránlegt að sjónvarpinu skuli vera þröngvað
upp á alla hótelgesti aðra en þá sem fara beint
í rúmið eftir matinn.“
En hvað um gamla fólkið? Og þá, sem liggja
á spítala? „Það er gott að fá íslenskar fréttir
en það er skrýtið, þegar það er haft í huga að
gamalt og veikt fólk er talið hafa mest not af
sjónvarpi, hversu lítið tillit er svo tekið til þess
í dagskránni, sagði sjúklingur á Landspítal-
anum, „annars er hér video, svo þetta er nú í
lagi mín vegnal* Á elliheimilinu Grund feng-
um við þær upplýsingar að af ca. 300 íbúum
þar horfðu „þetta á milli 20 og 30“ að stað-
aldri á sjónvarp og það fólk væri auðvitað
ánægt með að hafa sjónvarpið í júlí líka. Á
DAS var hins vegar sagt að mjög mikið væri
horft á sjónvarp, á fimmtudögum væri kveikt
á videoinu.
Videoið vill koma mikið upp í samræðum
um sjónvarpið. Einn viðmælanda HP sagðist
þeirrar skoðunar að video ætti alveg að leysa
sjónvarpið af hólmi á spítölum, elliheimilum
og öðrum ámóta stofnunum; íslenska sjón-
varpið ætti að einbeita sér að fréttum, fróð-
leik og rýni á íslenskt þjóðlíf en láta mynd-
böndunum eftir afþreyinguna.
Og hvað um breytingarnar á heimilislífinu?
Um það dæmir hver fyrir sitt heimili. Lög-
fræðingar hafa það í flimtingum að hjóna-
skilnuðum vilji fjölga í ágúst og skýra það
þannig að í júlí hafi hjónunum verið þröngv-
að til að tala saman í stað þess að sitja þegj-
andi frammi fyrir skerminum. Þar með'
springi margar stíflur. Þessari skýringu er nú
víst slegið fram meira í grini en alvöru, en það
er svo sem aldrei að vita nema eitthvað sé til
í þessu! En í fljótu bragði séð virðist fátt
benda til þess að sumarsjónvarp hafi breytt
miklu í íslenskri tilveru. Hitt kann aftur á
móti að vera rétt, sem fram kom í samtali, að
óhægt væri að segja nokkuð um það núna —
„fólk er vant því að fá frí frá sjónvarpinu í júlí
og er stillt inn á það að gera eitthvað annað.
Næsta sumar gæti þetta litið öðru vísi út“ Það
sem mér þykir fróðlegast við þessa setningu er
að sagt skuli vera „að fá frí“ frá sjónvarpi!
eftir Magdalenu Schram
eftir Magnús Torfa Ólafsson
kvæmar samningaviðræður stóðu yfir um að
fá lausa úr gíslingu í Teheran bandaríska
sendiráðsmenn.
Gerðist nú margt í senn. Reagan fól dóms-
málaráðuneytinu að hefja rannsókn á skjala-
tilfærslunni frá kosningastjórn Carters og
ríkisstjórn hans til kosningastjórnar sinnar.
Þingnefnd í Öldungadeildinni undir forsæti
demókrata ákvað að láta málið einnig til sín
taka. Og síðast en ekki síst lentu tveir mestu á-
hrifamenn í stjórn Reagans í illindum út af
málinu.
James A. Baker er starfsmannastjóri í Hvíta
húsinu og var áður yfir kosningabaráttu Bush
varaforseta, þegar hann keppti um útnefningu
til forsetaframboðs við Reagan. Baker lýsti
yfir, að hann hefði tekið við bindinu með ein-
vígisskjölum Carters úr hendi Williams J.
Casey, sem þá var kosningastjóri Reagans en
nú veitir forstöðu bandarísku leyniþjónust-
unni CIA. Við þetta rifjaðist upp, að i júlí
1980 komst Casey svo að orði í viðurvist
fréttamanna og nokkurra samstarfsmanna
sinna í forustu stuðningsliðs Reagans á
flokksþingi Repúblíkanaflokksins, að hann
hefði sett á laggirnar „njósnaaðgerð“ gagn-
vart stjórn Carters, til að fylgjast með því að
hún kæmi ekki andstöðunni í opna skjöldu í
kosningabaráttunni með aðgerðum í gísla-
málinu.
Casey hefur síðan gefið út hverja yfirlýsing-
una annarri afdráttarlausari um að hann reki
ekki minni til að hafa haft undir höndum nein
plögg frá kosningastjórn Carters, og reyndar
sé óhugsandi að hann hefði fallist á að koma
nærri nokkru slíku af ótta við að ganga í
gildru.
Bandarísk blöð segja, að ljóst sé að skjala-
málið hafi ýft um allan helming erjur í stjórn
Reagans. Þar eigast annars vegar við fornvinir
forsetans, og hins vegar áhrifamenn úr öðrum
örmum Repúblíkanaflokksins. Er móður í
mönnum að láta nú sverfa til stáls, því vand-
séð er að Baker og Casey geti báðir sloppið
með heilan belg úr rannsókn sem virðist hljóta
að leiða í ljós að annar hvor lýgur.