Helgarpósturinn - 29.08.1985, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSÝN
Enginn vill leggja
peninga í hið nýja fyrir-
Borgin verður
meirihlutaeigandi
„Við keyrum þetta af stað í hvelli," segir
Ragnar Júlíusson formaður útgerðarráðs
BUR við HP um sameiningu BÚR og ísbjarn-
arins og spurningin stendur tæpast um það
hvort fyrirtækin renni saman í eitt heldur
hvenær. Ragnar bjóst við að niðurstöðu yrði
að vænta „allvel fyrir áramót".
Stóra spurningin í samruna þessara
tveggja tapfyrirtækja er hvort takist að koma
fótunum undir reksturinn og tryggja áfram-
haldandi rekstur. Rekstrarstöðvun er yfirvof-
andi hjá ísbirninum og staða BÚR jafnvel
verri, j)ó peningaflæði úr borgarsjóði hafi
hingað til tryggt áframhaldandi rekstur fyrir-
tækisins. I skýrslu sem Davíð Oddsson hefur
látið gera um rekstur fyrirtækjanna og hugs-
anlegan samruna eru settar fram tilgátur um
aukna hagkvæmni sem fylgi samrunanum.
Dugi þau ráð ekki til má eins gera ráð fyrir
að þar sem nú eru BÚR og fsbjörninn verði
gjaldþrota fyrirtæki sem borgin telur ekki í
sínum verkahring að halda lifandi.
Með minnkandi útgerð í Reykjavík væri
svo kominn fram vilji landsbyggðarmanna
um að erfiðleikum og samdrætti í fiskveið-
um verði mætt í þeim plássum sem geta
mætt slíku án byggðaröskunar. Er þá uppi
skondin uppákoma þegar Davíð Oddsson,
Ragnar Júlíusson og Brynjólfur Bjarnason
hrinda þeirri stefnu í framkvæmd.
Með samruna þessara tveggja fyrirtækja
er gert ráð fyrir einu útgerðarfyrirtæki af
svipaðri stærðargráðu og Bæjarútgerðin var
árið 1982. Þá öfluðu 6 togarar hennar um 29
þúsund tonna og Isbjörninn var með um 15
þúsund tonn. Síðasta ár var afli BÚR með
fjórum og hálfum togara kominn niður í 17,5
þúsund tonn og ísbjörninn hékk í 10,5 þús-
und tonnum. 1982 unnu hjá BÚR um 500
manns sem er litlu minna en sameiginlegur
starfsmannafjöldi beggja fyrirtækjanna í
dag. í fyrrnefndri skýrslu er gert ráð fyrir
460 til 500 starfsmönnum hjá hinu nýja
fyrirtæki. Helsti munur á því og BÚR 1982 er
að það verður fært um að verka mun stærri
hluta aflans, eða allan, í frystan fisk meðan
stór hluti af afla ársins 1982 fór í óhagkvæma
skreiðar- og saltfiskvinnslu.
Ein af meginástæðunum fyrir slæmum
rekstri ísbjarnarins og BÚR er kvótakerfið.
Viðmiðunarárin sem úthlutaður kvóti er
miðaður við voru óhagstæð á öllu suðvestur-
horninu; þorskur var lítill hluti aflans miðað
við annarstaðar og meginuppistaða karfi og
aðrar ódýrar, illseljanlegar fisktegundir.
Angi af sama vanda er salan á BÚH og gjald-
þrot útgerðarfyrirtækja suður með sjó.
Svar skýrslunnar við þessum vanda er
meiri stjórnun veiðanna og sérhæfing í
vinnslu. Þessutan er gert ráð fyrir að hið nýja
fyrirtæki fái inn meira eigið fé frá eigendum
þess og er talað um 180 til 250 milljónir
króna. Þessutan kemur sala á stórum hluta
eigna, BÚR-húsum á Meistaravöllum og ís-
bjarnarins úti á Nesi. Aðspurður hvort aukins
fjár ætti að afla með hlutafjársöfnun meðal
einstaklinga, svaraði Ragnar Júlíusson því
til, að hann reiknaði ekki með að neinn vildi
leggja fé í hið nýja fyrirtæki á þessu stigi. Þá
sagði Ragnar að honum sýndist það ekki
rangt ályktað, án þess að vilja svara því, að
borgin yrði meirihlutaeigandi að hinu nýja
hlutafélagi, fyrst um sinn að minnsta kosti.
Af viðtölum HP við fjölda manns virðist
ekki útilokað að hagkvæmur rekstur hins
nýja fyrirtækis muni leiða til þess að hlutafé
borgarinnar í fyrirtækinu verði selt. Um það
vildi Ragnar Júlíusson hvorki segja af né á.
Þá um leið er orðið til útgerðarfyrirtæki sem
getur farið á hausinn og það öryggi í rekstri sem
Sigurjón Pétursson borgarfulltrúi talar um að
einkenni Bæjarútgerðina ekki fyrir hendi.
Ragnar Júlíusson sagði það rétt að borgin
hefði alltaf veitt fé til BÚR þegar illa áraði en
kvaðst ekki geta svarað því hvort meirihluti
sjálfstæðismanna myndi gera það áfram um
aldur og ævi.
Óskabarn reykvískra jafnaðarmanna, út-
gerðarfyrirtæki sem gengur hvort sem
reikningar sýna tap eða gróða, virðist því
standa höllum fæti. Eins víst er að ef hið nýja
fyrirtæki stendur ekki á eigin fótum næstu
árin láti borgin það rúlla.
Undanfarin ár hefur bprgin veitt tugum
milljóna inn í rekstur BÚR; 25 milljónum
króna árið 1983 og 60 milljónum í fyrra, en
þá tókst að halda tapinu nokkuð niðri með
því að tekjufæra sölu á togaranum Bjarna
Benediktssyni. Tapið í ár stefnir í að verða
ekki minna en síðasta ár. Borgarstjórnar-
meirihluti Sjálfstæðisflokksins lofaði borgar-
búum því í upphafi kjörtímabils að koma
rekstri fyrirtækisins á réttan kjöl. Nær úti-
lokað er að meirihlutinn geti staðið við það
loforð sitt og samruni við tapfyrirtækið Is-
björninn virðist í raun örþrifaráð. Hver nið-
urstaðan af þeim samruna verður er í raun-
inni ekki vitað, en líklegast að innan fárra ára
verði borgarbúar lausir við þá áþján að
greiða stóran hluta síns útsvars til fyrirtækis-
ins.
Fari svo að afkvæmi BÚR og ísbjarnarins
verði andvana fætt og útgerð á höfuðborgar-
svæðinu minnki um þá sex eða sjö togara
sem reiknað er með að það hafi á sínum
snærum, vænkast væntanlega hagur ann-
arra útgerðarfyrirtækja. Tilkoma kvótans og
minni veiðar kalla á minni fjárfestingar í
sjávarútvegi sem um leið kallar fram kröfu
um sölu á þeim fjárfestingum sem hægt er að
selja undir aðra atvinnustarfsemi. í þeim efn-
um er gjörólík staða BÚR og ísbjarnarins
annarsvegar og fiskvinnslu í smáplássum úti
á landi hins vegar.
ERLEND YFIRSÝN
Leyndin sem skýla á athöfnum leyniþjón-
ustu getur hæglega orðið þeim að fótakefli,
þegar leyniþjónustumenn sjást ekki fyrir,
fyllast ofmetnaði og falla á sjálfra sín bragði.
Einkum eru mörg dæmi slíks hjá aðgerða-
deildum leyniþjónustanna, þeim stofnunum
hervelda sem ætlað er að gera andstæðing-
um eða keppinautum grikki og skráveifur.
Um þessar mundir hafa leyniþjónustur
Frakklands og Vestur-Þýskalands haft það af
að setja ríkisstjórnir landa sinna í hvora klíp-
una annarri verri. Samtímis takast leyniþjón-
ustur Bandaríkjanna og Sovétríkjanna á fyrir
opnum tjöldum í Moskvu, og er ósýnt hvorri
betur veitir.
Ljóst er orðið að það voru erindrekar utan-
landsdeildar frönsku leyniþjónustunnar,
DGSE skammstafast hún á frönsku, sem
sökktu flaggskipi Greenpeace, Rainbow
Warrior, í höfn í Auckland á Nýja Sjálandi 10.
júlí. Málið snýst nú um það, hvort þeir tóku
skemmdarverkið, sem varð manni að bana,
upp hjá sjálfum sér eða framkvæmdu skipun
yfirboðara sinna.
Bernard Tricot, fyrrum yfirmaður einka-
skrifstofu de Gaulle, sem sósíalistinn Mitter-
and forseti setti til að kanna málið, fullyrðir
í skýrslu sinni, að hvorki franskir ráðherrar
né yfirmenn DGSE hafi fyrirskipað tilræðið.
Erindrekar leyniþjónustunnar hafi verið
sendir til Nýja Sjálands einungis til að njósna
um Greenpeace, sem beitir sér fyrir siglingu
inn á kjarnorkutilraunasvæði Frakka við
Mururoa.
David Lange, forsætisráðherra Nýja Sjá-
lands, finnur skýrslu Tricot allt til foráttu og
krefst afsökunarbeiðni frá frönsku stjórn-
inni. Fabius forsætisráðherra í París, lætur
hana ekki í té, en lýsir yfir að sprenging Rain-
bow Warrior hafi ekki verið álappaleg leyni-
þjónustuaðgerð heldur glæpaverk, og frönsk
stjórnvöld skuli koma lögum yfir þá sem Ný-
sjálendingar geti hjálpað til að sanna á sekt.
Frönsk blöð minna óspart á að DGSE er
gamalt vígi hægri manna, lá í útistöðum við
ríkisstjórn sósíalista fyrst eftir að hún komst
til valda og hefur gert ráðherrum og Mitter-
and forseta hverja skráveifuna af annarri
með villandi upplýsingum, sér í lagi varð-
andi borgarastríðið í Chad og samskiptin við
Gaddafi Libýuforseta. Er þess getið til að
sprengingin í Aucklandhöfn hafi verið einka-
framtak einstakra foringja í DGSE til að gera
sósíalistastjórninni óleik.
Tiedge gagnnjósnastjóri
í Bonn er strokinn til
Austur-Þýskalands
Leyniþjónustur liggja í
því hver um aöra þvera
Fróðlegt verður að heyra vitnisburð
frönsku skötuhjúanna sem Nýsjálendingar
klófestu, þegar þau koma fyrir rétt í nóvemb-
er. En svo mikið er víst, að Fabius forsætis-
ráðherra leggur á það megináherslu í yfirlýs-
ingu sinni, að hann hafi fyrirskipað ráðherr-
um sem í hlut eiga að herða eftirlit með og
taumhald á hinum ýmsu stofnunum ríkisins
sem leynilega starfsemi stunda og gefa sér
reglulega skýrslur.
Fyrir helgina hittust þeir Mitterand og
Kohl, kanslari Vestur-Þýskalands, og hafa
væntanlega haft nóg um að spjalla utan dag-
skrár, því ekki má á milli sjá hvorn eigin
leyniþjónusta hefur sett í verri bobba. Gagn-
njósnaþjónusta Vestur-Þýskalands nefnist
Skrifstofa til verndunar stjórnarskránni,
skammstafað BFV. Þar hefur Hans Joachim
Tiedge starfað í 19 ár, fjögur hin síðustu yfir
þeirri deild sem á að verjast njósnum af hálfu
Austur-Þýskalands. Fyrir rúmri viku hvarf
Tiedge, og skaut svo upp í Austur-Berlín í
gerfi pólitísks flóttamanns frá Bonn.
Áður en Tiedge taldi rétt að leynast á brott,
höfðu tvær konur og einn karl með aðgang
að ríkisleyndarmálum horfið með skömmu
millibili. Voru það ritari Bangemanns efna-
hagsmálaráðherra og formanns Frjálsa
demókrataflokksins, ritari heildarsamtaka
Vestur-Þjóðverja sem urðu að flýja heim-
kynni sín í Austur-Evrópu í stríðslok, og boð-
beri hersins, sem eitt sinn sá um lyftubúnað
í leynilegu byrgi djúpt í fjalli, þar sem ríkis-
stjórn og yfirherstjórn eiga að hafast við á
stríðstímum.
Nú er komið í ljós að konurnar báðar
komu til Vestur-Þýskalands fyrir áratugum
með skilríki annarra. Austurþýska leyni-
þjónustan hefur þann hátt á, að hún gerir
njósnurum sínum fært að villa á sér heimild-
ir og felur þeim að komast í störf í vestur-
þýsku embættiskerfi og atvinnulífi, þar sem
íeynilega vitneskju er að hafa.
Mestur slægur er þó austurþýskum stjórn-
völdum í Tiedge. Enn er ekki ljóst, hve lengi
hann hefur gengið erinda þeirra, en sé um
langt tímabil að ræða er gagnnjósnakerfi
Vestur-Þýskalands hrunið og vesturþýskir
njósnarar í Austur-Þýskalandi unnvörpum í
hættu. Enda var gumað af því í Austur-Berlín
samtímis og Tiedge skaut þar upp kollinum,
að þrjú misserin sem lauk í júní síðastliðnum
hefðu 168 vesturþýskir njósnarar verið
handsamaðir.
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Þegar uppvíst varð að Willy Brandt, þá-
verandi kanslari, hafði glæpst til að taka
austurþýskan njósnara í starfslið sitt, sagði
hann tafarlaust af sér. Enginn býst við slíkri
einurð af Kohl. En einhverjir verða látnir taka
ábyrgð á Tiedge í Bonn. Komið er í ljós að
yfirboðarar hans höfðu lengi vitað að mað-
urinn væri drykkfelldur og skuldum vafinn.
Nú er þar á ofan hafin rannsókn á sviplegu
fráfalli konu hans fyrir tveim árum.
Leyniþjónusturnarsem mest hafa umleikis
eru gerðar út frá Moskvu og Washington.
Sovéska leyniþjónustan KGB er kunn að því
að láta einskis ófreistað til að fylgjast með
ferðum bandarískra sendiráðsmanna í
Moskvu og kortleggja samskipti þeirra við
sovétmenn. Þó þótti tíðindum sæta, þegar
Bandaríkjamenn kunngerðu í síðustu viku,
að þeir hefðu komist að raun um að KGB
hefði um langan aldur stundað það að
merkja Bandaríkjamenn sem hún vildi að
skildu eftir merki hvar sem þeir kæmu með
dufti af efnasambandi einu, nítrófenyl-
pentadien. Auk þess að skilja hvarvetna eftir
merki geti efni þetta valdið krabbameini og
erfðabreytingurp.
Fótur og fit varð uppi hjá Bandaríkja-
mönnum í Moskvu og öðrum útlendingum
þar í borg við þessi tíðindi, einkum urðu
konur á barnsburðaraldri órólegar. En þegar
vestrænir fréttamenn tóku að spyrja tals-
menn bandaríska sendiráðsins nánar út í
málið urðu þeir að gjalti. Ýmist var borið við
leynd, að ekki væri unnt að svara spurning-
um, eða svörin gáfu til kynna að of mikið
hefði verið sagt í upphafi. Þegar skýrt var frá
að nítófenylpentadien mældist einungis við
rannsóknarstofuaðstæður og með rándýru
tæki, sem nefnist massaspektrómeter, þótti
fréttamönnum vandseð að KGB kæmi efnið
að miklu haldi við að fylgjast með manna-
ferðum í milljónaborg. Ekki tók betra við,
þegar sérfræðingar sögðu efnið álíka sterk-
an krabbameinsvald og sakkarín eða skyndi-
kaffi.
Þykir líklegast að þarna hafi CIA orðið full
veiðibráð í viðleitninni til að setja sovét-
menn í varnarstöðu fyrir fund þeirra
Reagans og Gorbatsjoffs.
6 HELGARPÓSTURINN