Helgarpósturinn - 03.10.1985, Blaðsíða 15

Séra Fjalarr Sigurjónsson prestur og prófastur á Kálfafellsstað í Suður-
sveit tók heldur fálega erindi blaðamanns um einhverskonar viðtal. „Þú
kemur að tómum kofunum hér,“ sagði karl í símtólið en benti þess í stað
á fjölmörg áhugaverð sóknarbörn í Suðursveit og Öræfum. Enda sóknar-
börnin ekki fá, Fjalarr er prófastur í einni mestu langloku af prófastsdæmi
að vera á Norðurlöndum; það nær frá Hvalnesskriðum í austri, að Fúlalæk
í vestri. Það eru einir 350 kílómetrar af hringveginum.
AÐ YERA BUINN
AD SNUÐA
MANNSKAPINN
í ALLAN
Það var því upp á von og óvon að blaðamenn
renndu upp að Kálfafellsstað og bönkuðu uppá
gömlum og virðulegum prestsbústaðnum.
Prestsfrúin, Beta Einarsdóttir, kom til dyra en
innar á ganginum stóð Fjalarr, klæddur eins og
aðalsmaður en smávegis hokinn og horfði út
undan sér eins og prakkari.
Heimilið bar vott ótrúlegri eljusemi frú Betu
við útsaum og aðskiljanlegustu hannyrðir,
blómarækt, steinasöfnun og margt fleira. Séra
Fjalarr leiddi blaðamann og ljósmyndara inn í
stofu. Hvorir spyrja aðra almæltra tíðinda og
innan tíðar höldum við áfram spjallinu þar sem
frá var horfið í símanum um merkilega Skaftfell-
inga. Ekki hvað síst í Öræfunum, — en báðir eru
ásáttir um að þar sé fólk merkilegra en annar-
staðar.
„Öræfingar, þeir brjóta meira heilann, —
spekúlera meira en annað fólk. Það voru sumir
hræddir um að þegar opnaðist leiðin suður
myndi mannlíf þar hrynja og Öræfingar yrðu
bara að venjulegum Islendingum. Vildu helst
bara geyma þá í spíra. En Öræfingar voru auð-
vitað þeir sömu, — þetta voru heimsborgarar
fyrir." Það er Fjalarr sem hefur orðið um sóknar-
börn sín í Sveitinni milli sanda en síðan snemma
á öldinni hefur ekki verið sérstakur prestur í
Öræfunum og kirkjan að Hofi annexía frá Kálfa-
fellsstað.
ÁBYRGÐARHLUTUR AÐ
SETJAST UPP Á SÖFNUÐINN
Séra Fjalarr á Kálfafellsstað er sonur Önnu
Sveinsdóttur og séra Sigurjóns Jónssonar er sátu
Kirkjubæ í Hróarstungu um áratuga bil og
margir kannast við. Hann byrjaði sinn prestskap
í Hrísey þar sem hann var prestur í 11 ár og segir
sjálfur að hann hefði ef til vill verið þar lengur
hefði staðurinn verið landfastur en ekki botn-
fastur en annexía var á Arskógsströnd og ferða-
lög þar á milli gátu verið kalsasöm og erfið á
sjötta áratugnum. í nóvember 1963 fluttu þau
hjónin sig að Kálfafellsstað og hafa verið þar síð-
an. Það var sól og blíða þegar þau komu í Suður-
sveitina og við spyrjum hvort eins hafi viðrað á
tveggja áratuga embættisferli.
„Jú, jú. Við erum að ininnsta kosti ekki farin
enn og maður slær víst botninn í þetta hérna.
Enda þýðir ekkert fyrir þessa gömlu skarfa að
ætla í nein ný embætti. Þessir ungu taka þetta
allt saman. Fólk vill ekki þessa kallgaura, — út-
brunna.
En það er náttúrulega ábyrgðarhlutur að
mga svona lengi í embætti, að setjast svona
}p á söfnuðinn. Það þarf að gefa söfnuðinum
að bíða eftir þeirri stóru stund.'
Klerkurinn hallar sér aftur á bak í stólnum og
þessi seiðmagnaða ræða læðisl út úr honum
eins og nokkurskonar skrýtla, — manninum er
alvara en veit samt að það sem hann segir er í
aðra röndina drepfyndið.
— En fólk vilj ekki þessa gömlu skarfa seg-
jröu, — eruö þiö þá eitthuaó sídri sálusorgarar
en yngri prestar, leitar fólk sídur til ykkar meö
sín vandamál?
„Ég vil nú ekkert fullyrða um það, það er ekki
ósennilegt þar sém slíkt kemur upp, en senni-
lega er þetta misjafnt. Það er sennilega í þéttbýi-
inu sem tekur meira á taugarnar á fólki. Það ær-
ist frekar þar og þarf þá að leita til einhvers.
Beinlínis slíkar ferðir hingað eru fátíðar. Maður
þekkir alla og kemur á bæi. En auðvitað er mað-
ur alltof latur við að fara til fólks.
Þetta breyttist svolítið. Hér áður höfðum við
■BnRBBHMHnSHSnKHHIeftir Bjorna Harðarson
manntalið á okkar snærum og þannig var það
fyrstu árin eftir að ég tók við. Þá var farið á
hvern bæ en svo tók Hagstofan við, og þar fór
það í vaskinn, það haldreipið. Húsvitjun ætti
ekki að vera ofverkið í sveitum, þó hún sé von-
laus í miklu þéttbýli. Þótt þetta sé ekki lagaleg
skylda lengur þá er þetta siðferðileg skylda sem
fylgir starfinu.
Maður gerir annars aldrei það sem maður á að
gera, — reynir alltaf að skjóta sér undan öllum
hlutum."
— Þú meinar ad prestar séu þannig...?
„Ja, ég hef nú enga viðmiðun í þessum efnum
nema sjálfan mig.“
— En er þetta mikil vinna aö vera prestur?
Tekur kannski á samviskuna!
„Ja, — það er messað svona annað veifið og
vonandi eins og skyldan býður. Það er kannski
ekki mikið um það, — sem betur fer, — að maður
standi í moldum upp að hnjám. En það kemur
samt fyrir. Og eins að börn fæðast og eru borin
þá að skírnarlaug; jú enn gengur slangur í það
heilaga og svo framvegis. Náttúrulega er líka
ýmislegt veraldlegt sem lendir á manni. Svo á
maður í starfinu að vera raunar á vakt allan sól-
arhringinn og vera á ferðinni; kíkja á bæina.
Jú, þetta snertir samviskuna, en ef hún fer að
láta mjög illa þá svæfir maður hana. Það eru
náttúrulega til prestar sem vinna óaðfinnanlega
en ég er ekki í þeirra hópi. Maður skákar í því
skjólinu að stutt er eftir.“
... FÆRRI SKROKKSKJÓÐUR
HÉRNA...
— En þad er mikill munur á þvíad vera sveita-
prestur eöa þá í þéttbýlinu fyrir sunnan...
„Það er svo gjörólíkt, enda myndi ég aldrei
leggja það á mig að stunda þá iðju þar; myndi
heldur hypja mig á eyrina, en að vasast í slíku.
Þeir eru svo önnum kafnir þessir prestar í þétt-
býlinu að þeir geta aldrei um frjálst höfuð strok-
ið. Maður fær færri skrokkskjóður hérna og tíma
til að vera með sjálfum sér.“
— Einhverntímann heyröi ég haft eftir hér-
aöslœkni úti á landi ad sálusorgarastarfið hefði
í seinni tíð lent að mestu leyti á lœknum!
„Það gerir það ábyggilega oft á tíðum. Það er
hluti af læknisstarfinu. Ábyggilegt að þeir
stunda það miklu stífar en prestar; fólk leitar
miklu frekar til þeirra með sín vandamáL Eg
held að þetta sé að mörgu leyti rétt boðlpið. Það
gæti svo verið að læknar geti vísað á presta ef
þeir sjá að það er réttara heldur en að gefa
manninum pillur eða rista hann á hol.

Og spjallið fer út fyrir sjálft prestsstarfið; út um
sveitirnar. Fjalarr minnist á piparsveinana sem
eru i öllum sveitum. „Það piprar alltaf slæðingur
og það er slæmt þegar við blasir landauðn af
þeim sökum. En þetta er að breytast. Unga fólk-
ið nú orðið fer á stjá til þess að leita sér að maka.
Svo koma alltaf einhverjir í „pósti". Það eru
ýmsar ráðskonur komnar hér i sveitina þannig,
eða starfskrafta á maður vist að kalla það. Og
giftast svo inn í sveitina, mikið rnetfé."
— Presturinn hefur engin afskipti af þessum
hjúskaparmálum...
„Þeir hafa nú farið flatt á því sumir, — betra að
sleppa því að vera með hnapphelduna á lofti i
tíma og ótíma. Það eru takmörk fyrir því hvað
menn geta látið til sín taka.“
Segir Fjalarr svipbrigðalaus.
mynd Kristín Þóra Harðardóttir HHHHH
ÞENNAN TÍMA
MIÐPUNKTUR ÞAR SEM
MAÐUR SJÁLFUR ER...
— En hvernig gengur svo að samlagast Suður-
sveitarmönnum, ekkert erfitt...
„Að draga ,,dám“ af þeim, nei, nei, — það hef-
ur tekist furðanlega..."
— En þú verður aldrei Suðursveitarmaður,
eða hvað?
„Ég get ekki krafist þess; en að hluta til þó
Suðursveitungur. Maður á alltaf einhverja ögn af
sjálfum sér á þeim stað þar sem maður hefur
verið lengi. Maður hefur vissar taugar til þeirra
staða.“
— En þú ert enginn bóndi hér á Kálfafellsstað,
— ekki með neinar skepnur?
„Nei, í dag eru flestir í þurrabúð. Ég asnaðist
til þess að fara að kenna í næstu sveit fyrstu árin
hér og það bjargaði mér alveg frá því að fara út
í búskap. Þeim finnst þetta nú ansi snautlegt
sumum hérna, enda var forveri minn, hann séra
Sváfnir Sveinbjarnarson búforkur og er enn, þar
sem hann er á feðraslóðum. Þegar við Sváfnir
vorum að byrja i þessu þá voru launin ekki til
þess að fita mann þannig að þeir sem fóru í
sveitaköllin urðu að vera með búskap til að
skrimta. En þetta hefur skánað mikið og ég held
að það þurfi örugglega fáir að kvarta núna
miðað við launin sem voru á okkar fyrstu árum.
Ég sagði það nú einhverntímann þegar þeir
voru að býsnast yfir þessum ómyndarskap í
manni að það viðraði ekki vel í afurðasölunni og
ég vildi ekki auka á smjör- eða kjötfjallið. En
auðvitað er þetta aumingjaskapur að hokra ekki
í sveit; en þá væri maður bundinn í báða skó. Við
byrjuðum hér með einn hund; mikinn speking,
en svo dó hann og þar með var kippt fótun-
um undan okkar skepnuhaldi. Það er ekki
einu sinni köttur á bænum, væri sjálfsagt kom-
inn ef ég væri ekki að draga úr því. Það er fugla-
lífið hérna fyrir utan. Köttur myndi spólera því
og ég vil heldur hafa þá gesti hér.“
— En að búa í sveit eins og þessari er það ekki
leiðinlegt? Veturnir langir og kvöldin endalaust
sjónvarpsgláp?
„Hehr, leiðinlegt." Fjalarr lítur á viðmælanda
sinn eins og hann sé nú alls ekki með réttu ráði
og hafi kannski aldrei verið. „Nei, það er svo
mikið að gera hérna yfir veturinn að það er
kannski hvert einasta kvöld í vikunni sem við
erum að vasast í hinu og þessu. Það eru félags-
vistir og kvöldvökur, svo spilum við bridge
hérna í sveitinni einu sinni í viku, og margt
fleira. Það er frekar að það sé um of heldur en
að manni þurfi að leiðast. Nei, það er ekki hang-
ið yfir sjónvarpinu.
Hér er maður sko alls ekki utan við heiminn.
Þetta er naflinn og eiginlega hlýtur það alltaf að
vera miðpunkturinn þar sem maður sjálfur er.
Það halda margir að hér hljóti að vera drepieið-
inlegt yfir veturinn en það er nú öðru nær. Þá
lifnar yfir mannskapnum."
BULL Á REIKNING
FÁVISKUNNAR
— En efvið víkjum aftur að prestskapnurn. Nú
mannfólksins og almcettisins. Tekur Guð svona
prófskírteini vfirleitt gild?
„Ég efast stórlega um það. Ég veit ekki hvort
saman verið tóint blöff. Hann er samt enginn
gráskeggur sem dinglar fótunum niður af skýja-
stólpum. Mér er nær að halda að við séum brot
af þessari heild, tilheyrum henni þó við séum
ekki stórar agnir. Við vitum enda varla hver við
erum. Þó mann rámi í sjálfan sig i spegli þá
kemst maður seint til botns í því hver maður er.“
— Að við séum hluti af Guði... er þetta ekki
tóm grautartrú, svona út frá lúterskum rétt-
trúnaði?
„Jú, jú. Þetta er náttúruiega allt talið tómt bull
og ekki sæmandi að bera á borð fyrir nokkurn
mann. Það myndi líða yfir þá marga ef þeir
heyrðu þetta. En þetta hér er nú bara tveggja
manna tal. Það er bara út af því hvað maður veit
lítið að manni verður að fyrirgefast. Þetta verð-
ur allt að skrifast á reikning fáviskunnar. Það er
ekkert við því að gera þó að það sé þykk á
manni skelin."
— En út frá þessu, — hvernig er þá háttað
trúarlífi og trúarhugmyndum safnaðarins...?
„Ja, ég veit ekki,“ segir Fjalarr og það kemur
dágóð þögn eins og spurningin sé þess eðlis að
hún komi prestinum ekkert við. „Ég veit ekki
hvað ég á mikið um það að segja, en ef allt er með
felldu þá eiga menn að fá að vera með þennan
þátt í friði. Við eigum ekki að vera að troða
einhverjum stórasannleik sem ekkert fær
haggað inn á fólk.
Svona er maður nú lélegur trúboði. Varla not-
hæfur í svörtustu Afríku," bætir kennimaðurinn
við og hlær að öllu saman.
— Þú ert þá ekkert hrifinn af þeim sem bein-
línis hrópa fagnaðarerindið?
„Þeir um það sem það vilja; en það er kannski
alltof mikið af snakki í þessu. Ég held að menn
ættu að gera meira af því að þegja, en það til-
heyrir víst að vera alltaf að þusa.“
— / prestsembcettinu... ?
„Ég veit það ekki. Jú, kannski alveg sérstak-
lega í því, eða hefur það ekki verið þannig?"
FÓLK SÆKIR KIRKJUR
FURÐANLEGA
— Nú höfum við haft þig á launum í prests-
embœtti í rúm þrjátíu ár og þetta er útkoman!
„Já, þú verður að fara i annan stað að láta
uppfræða þig í kristindóminum. Þú gætir orðið
hundheiðinn á að hlusta á mig. Það er eins og
sagt var um einn ágætan að dagsverki loknu að
hjá honum var ekki stingandi strá, — ekkert
nema arfaþvæla, — uppskeran.
En það er náttúrulega ískyggilegt að vera bú-
inn að snuða mannskapinn allan þennan tíma,"
hlær Fjalarr.
— En messan, er hún þá bara menningar-
tradisjón, — eða nálgumst við guðdóminn þrátt
fyrir allt við það að hlýða á prestinn?
„Jú, — það á nú alltaf eitthvað gott að fljóta
með þar og messan er nú ágæt. Fólk sækir kirkj-
ur furðanlega, maður þarf ekki að kvarta, en
vonandi ekki bara til þess að góna á prestinn. Ef
margir koma saman með því sama hugarfari og
Hann kenndi þá er markinu náð.
Raunar er það kröftugast eins og kvekarar
hafa það, koma bara saman og þegja. Og ef ein-
hver vill tala þá gjöri hann svo vel og tali, eða
svona er manni sagt að það sé hjá þeim.
Það er gott að skýla nektinni og sýnast gáfna-
ljós ef menn kunna að halda sér saman þegar
við á.“
— En er þá ekki komin tilvalin hugmynd fyrir
Albert til þe.ss að spara, að segja bara öllum
prestum upp?
„Við látum nú ekki bara stinga okkur upp í
fjárlagagatið. Það væri annars allt í lagi ef önnur
skilyrði væru því hagstæð og veröldin ekki
svona vansköpuð. En prestar eru ekki til óþurft-
ar frekar en aðrir góðir menn, — ef þeir reyna
aö vera eins og menn og lifa með fólkinu. Standa
í báða fætur en hugsa því hærra. Þó maður kom-
ist ekki hjá því að margt af því sem maður er að
hugsa sé tórh tjara. Ekki í sambandi við guð-
fræðina, heldur bara svona almennt. Menn eru
alltaf að svína sig út í þanka og ómerkilcgum
og mannskepnan á að vera."
Klerkur skreppur fram í eldhús og kemur fljótl
aftur. Skynjar að nú muni viðtalið brátt á enda
og horfir eins og hugsi á viðmælanda sinn og
blokkina þar sem allt hefur verið punktað hiður.
„Það er eins og ég segi, maður á að þegja, þó
maður hafi ekki haft vit á því núna. — Annars
þykir mér oft gaman að þegja, þegi stundum
tímunum saman og læt aðra mala fyrir mig. En
það þykir víst ekki skemmtilegt og ætli maður
flokkist þá ekki undir þumbara."
Kaffitíminn hjá okkur hefur nú náð samfellu
við kvöldmatartímann og það er ekki fyrr en eft-
ir fyrsta flokks kjötbollur og skyrsleikju hjá Betu
sem blaðamenn HP tygjá sig til farar.
„En nú er nóg komið... Amen eftir efninu,"
punktar Fjalarr aftast á handritsblaðið í yfirlestri
á viðtalinu.