Helgarpósturinn - 11.12.1986, Blaðsíða 19

JÓHANNA KRISTJÓNS-
DÓTTIR, MORGUNBLAÐINU:
ENGINN TELJANDI
LJÓÐUR AÐ VERA FLJÓT
AÐ LESA!
Það fer mikið eftir því hvernig
bækur eru á ferðinni hvernig ég
vinn gagnrýni. Sumar bækur hrað-
les ég og grauta í þeim, fæ hugmynd
um efnið, legg þær frá mér og geymi
í fáeina daga áður en ég les þær aft-
ur. Aðrar bækur hraðles maður
ekki, les kannski 10—20 blaðsíður í
einu og hvílir sig. Eg get verið með
2—3 bækur í takinu í einu en það fer
að sjálfsögðu eftir bókunum og mik-
ill munur er á hvort um er að ræða
skáldverk sem maður tekur hátíð-
lega eða til dæmis bók um kyn-
reynslu kvenna. Það er útilokað að
hafa sömu vinnubrögð.
Hversu margar bækur ég kemst
yfir að lesa í jólavertíðinni er líka
mjög misjafnt. Ég fékk til dæmis í
hendur í fyrradag bók sem ég las á
þremur klukkustundum og myndi
treysta mér til að endursegja — en á
samt eftir að lesa hana. Undanfarna
daga hef ég verið að lesa nýjustu
bók Sigurðar A. Magnússonar og
mun ekki skrifa ritdóm um hana
strax og einnig hef ég verið að lesa
bókina eftir Milan Kundera sem er
mjög seinlesin. Sumar aðrar bækur
er hægt að gleypa í sig. Annars er ég
afskaplega fljót að lesa, enda er ég
af þeirri kynslóð þegar allt var lagt
upp úr hraða. Ég tel það engan telj-
andi Ijóð á ráði mínu því ég skrifa
aldrei um bók nema hafa lesið hana
að minnsta kosti tvisvar. Ég er líka
frekar fljót að skrifa ritdóm því' ég
skrifa sjaldan nokkuð fyrr en ég hef
lagt niður fyrir mig hvað ég ætla að
segja. Ég man ekki eftir neinu tilviki
þar sem ég hef skipt um skoðun á
bók eftir að hafa skrifað um hana
ritdóm en það er ekki þar með sagt
að slíkt geti ekki gerst. Yfirleitt er
maður ekki að lesa sömu bækurnar
upp aftur og aftur, að minnsta kosti
líður þá einhver tími á milli.
GUNNLAUGUR ÁSTGEIRS-
SON, HELGARPÓSTI:
TÍMI EKKI AÐ LESA
GÓÐAR BÆKUR HRATT
Yfirleitt vinn ég gagnrýni þannig
að ég les bókina í striklotu, bíð síðan
í nokkra daga, hugsa um hana og
læt hana meltast. Meðan á þeim bið-
tíma stendur fer ég jafnvel að lesa
aðrar bækur. Siðan sest ég niður
með bókina, blaða í gegnum hana
og glöggva mig betur á henni. Yfir-
leitt skrifa ég lítið hjá mér en það fer
þó eftir því um hversu umfangsmikl-
ar bækur er að ræða.
Það er ómögulegt að svara hversu
fljótur ég er að lesa, það veltur á
hversu löng bókin er og huernig hún
er. Ég get verið mjög fljótur að lesa
enda hef ég komið mér upp ákveð-
inni tækni við lestur og fór eitt sinn
á hraðlestrarnámskeið sem nýtist
mér stundum vel. Ef ég er að lesa
góðan texta þá tími ég hins vegar
ekki að lesa mjög hratt. Góðar bæk-
ur sem mér finnst varið í les ég því
hægt en þær sem mér finnst illa
skrifaðar les ég hratt.
Oftast nær er ég fljótur að skrifa
ritdóma því þegar ég er búinn að
hafa bók í bakþankanum í nokkra
daga er ég búinn að forma mér
skoðun, ákveða og setja í röð það
sem ég vil láta koma fram. Að vísu
bögglast það þó stundum fyrir
mér. .. Það að skrifa ritdóm er
endapunktur á lengra og flóknara
ferli og er í rauninni minnsta vinn-
an, en getur tekið allt frá tveimur
tímum upp í heilan dag. Ég hef
aldrei talið hversu margar bækur ég
les fyrir jól og á erfitt með að svara
því, enda les ég fleiri bækur en þær
sem ég skrifa um. Það eru þó alltaf
einhverjir tugir.
Ég veit ekki hvort ég geti sagt að
ég breyti um skoðun á bókum frá
fyrsta lestri, en eðlilega skoðar mað-
ur bækur í mismunandi samhengi.
Þegar maður fær í hendur ferska
bók skoðar maður hana gjarna í
samhengi við aðrar bækur sem eru
að koma út, eða í samhengi við það
sem höfundur hefur áður skrifað en
þegar frá líður getur maður hins
vegar séð hana í víðara samhengi
og öðruvísi. Þetta fer alveg eftir því
hvernig maður tekur á verki því
maður notar ekki alltaf sömu aðferð
og það veltur á verkinu hvaða leið
er best að fara. Að minnsta kosti
nota ég ekki ákveðna formúlu. Mér
finnst dagblöðin eiga að upplýsa um
ákveðna hluti, um hvað bókin er, út
á hvað hún gengur og hvernig þetta
er gert. í stuttum ritdómum forðast
ég að nota mjög greinandi aðferð og
reyni heldur að gefa lesandanum
hugmynd um bókina.
ÁRNI BERGMANN,
ÞJÓÐVILJANUM:
ÉG ER FEIKNARLEGA
FLJÓTUR AÐ LESA
Það fer alveg eftir bókinni hversu
langan tíma ég er að vinna að gagn-
rýni. Nýtt íslenskt skáldverk krefst
til dæmis margfalt meiri tíma en
þýdd, klassisk skáldsaga og ævisaga
er annað en íslenskt skáldverk, sem
krefst mesta tíma og einbeitingar að
mínu mati. Ég held að sjálf vinnan
við gagnrýnina sé svipuð hjá öllum
sem skrifa ritdóma: að skrifa niður
hjá sér ákveðin atriði jafnóðum og
ef ekki gefst tími til að lesa bókina
tvisvar að fara þá betur yfir einstök
atriði.
Það er misjafnt hversu margar
bækur ég les en af reynslu liðinna
ára sýnist mér það vera tvær til
þrjár bækur á viku. Stundum verða
þær fleiri ef ég bæti við ljóðakver-
um eða barna- og unglingabókum
sem eru fljótlesnar. Bókafjöldinn
getur þannig farið frá tveimur upp í
fimm bækur á viku í nóvember og
desember. Ég er feiknarlega fljótur
að lesa, það er nokkuð sem ég kom
mér upp á skólaárunum, en það er
geysilega misjafnt hversu fljótur ég
er að skrifa ritdóminn. Yfirleitt
gengur það þó vel fyrir sig þegar ég
er kominn niður á ákveðna línu,
hvernig ég ætla að veita upplýsing-
arnar og það sem ég hef um bókina
að segja.
Ég held að flestir breyti um skoð-
un á verkum frá því þeir lásu þau
fyrst, en slíkt gerist ekki á einhverj-
um dögum eða vikum, heldur miklu
fremur árum. Það er alltaf að gerast
og fer eftir þeirri breytingu sem
verður á manni sjálfum milli ára.
Það besta væri að láta einhvern
tíma líða frá fyrstu lesningu og þar
til ritdómurinn er skrifaður en því
miður er sjaldan tími til þess. Bjarni
heitinn frá Hofteigi sem skrifaði
gagnrýni fyrir Þjóðviljann í u.þ.b.
tvo áratugi var til dæmis stundum
fram á vor að skrifa ritdóma um
jólabækurnar. Það væri eflaust
æskilegt því langbest er að geta lát-
ið ákveðnar bækur eiga sinn tíma í
huganum áður en skrifað er um
þær.
Jóhanna Kristjónsdóttir: „Sumar bækur hraðles ég. Aðrar bækur
hraðles maður ekki..."
Gunnlaugur Ástgeirsson: ,,T(mi ekki að lesa góðan texta hratt."
Árni Bergmann: „Best væri að láta ákveðnar bækur eiga sinn tíma (
huganum áður en ritdómur er skrifaður."
HELGARPÓSTURINN 19 B