Helgarpósturinn - 05.03.1987, Qupperneq 9

eftir Gunnar Smára Egilsson myndir Jim Smart
eftir llluga Jökulsson
þennan innflutning íslenskra ferða-
manna. Samkvæmt alþjóðlegum
reglum er flugfarþegum óheimilt að
flytja með sér meira en 5 kíló af
skotvopnum og skotfærum, og ber
þeim að greina frá þessum farangri
sérstaklega. Þetta er gert af öryggis-
ástæðum, en eins og skiljanlegt er
hefur smyglarinn hag af því að fara
leynt með vopnaflutning sinn og því
farast þessar öryggisráðstafanir
fyrir.
Nokkrir þeirra skotveiðimanna er
HP ræddi við, töldu sig hafa vissu
fyrir því að í nokkrum ferðum frá
Grænlandi hefðu komið tugir vopna
í sömu ferð. I þeim tilfellum eru
menn að flytja inn vopn umfram
eigin þarfir.
SJÓMENN GOÐIR
VIÐSKIPTAVINIR
Það gera einnig sjómenn sem
smyglað hafa inn byssum, einkum
frá Bretlandi. Flest Evrópulönd hafa
ritað undir samþykkt þess efnis að
veita hvert öðru upplýsingar um
kaup útlendinga á skotfærum í sínu
landi. Bretland er eitt fárra Evrópu-
landa sem ekki hafa ritað undir
þessa samþykkt.
Afgreiðslumenn í Lightwood,
sportveiðiverslun í Grimsby, sem HP
valdi af handahófi, könnuðust vel
við vopnakaup íslenskra sjómanna.
Þeir sögðu að íslenskir fiskimenn
hefðu keypt tugi, ef ekki hundruð
byssa á undanförnu ári. Sjálfhlaðnar
haglabyssur væru vinsælar, en því
færi fjarri að íslendingar einskorð-
uðu sig við þær.
Af þessari stikkprufu í Grimsby
má ætla að byssur séu farnar að
keppa við myndbandstæki og
áfengi sem vinsæll smyglvarningur.
Fiskimenn selja afla sinn víðar í
Bretlandi og farmenn sigla til
margra landa sem ekki hafa undir-
ritað ofangreindan samning um
upplýsingaskipti um byssukaup.
AFLEIÐING ÞRÖNGRA
LAGA
Þegar HP innti Hjalta Zóphónías-
son eftir því hvort aðgerða væri að
vænta frá ráðuneytinu, sagði hann
að engar sérstakar aðgerðir, um-
fram það eftirlit sem fælist í núgild-
andi lögum, stæðu fyrir dyrum.
Hann tók dæmi af þjóðvegi þar sem
hámarkshraði væri 60 kílómetrar á
klukkustund, en umferðin lægi í 70
kílómetrum. Slíkt kallaði ekki á
harðar aðgerðir.
Af viðræðum HP við menn er
hafa með þessi mál að gera, er ljóst
að bann við sölu á sjálfhlöðnum
haglabyssum í núgildandi lögum er
þeim flestum þyrnir í augum. Hagla-
byssan hefur nú nær útrýmt rifflin-
um sem helsta veiðivopnið og þykir
flestum það til mikilla bóta. Mönn-
um finnst hins vegar hart að þurfa
að hlíta lögum um það hvort þessar
byssur eru sjálfhlaðnar eða ekki.
Þetta er sjálfsagt rík ástæða fyrir að-
gerðaleysinu.
En samkvæmt könnun HP er
langt í frá að smyglið sé einskorðað
við þessa tegund vopna.
ráðuneytinu, sagði að þetta bann
hefði að öllum líkindum verið sett á
sínum tíma vegna hugmynda al-
þingismanna um „herramannsleg-
ar“ veiðiaðferðir. Þeir hafi talið
sanngjarnt að fuglinn hefði þann
tíma til að forða sér sem tæki að
hlaða byssuna aftur.
EIN BYSSA Á HVERJA
SEX ÍSLENDINGA
Þeir skotveiðimenn sem HP
ræddi við sögðust einnig vita til þess
að menn létu hjá leiðast að skrá
önnur vopn en sjálfhlaðnar hagla-
byssur. Ef til þess kæmi að lögregla
og tollyfirvöld gerðu gangskör að
því að loka fyrir helstu innflutnings-
leiðir, gætu þessir aðilar gengið að
þeim vísum með því að lesa af
skránum, hvaða einstaklingar væru
stærstu söluaðilarnir. Þó einungis ef
allir færu með vopn sín til skráning-
ar. Þar af leiðandi eru menn tregir
til.
Viðmælendur HP töldu nær
ómögulegt að skjóta á fjölda
óskráðra vopna á íslandi. Flestir
sögðu þau skipta þúsundum, aðrir
nefndu 10 þúsund, enn aðrir meira.
Einn viðmælandinn taldi að álíka
miklu væri smyglað inn af vopnum
eins og flutt væri inn löglega. Það
eru 6-700 byssur á ári.
Þegar óskráðar byssur eru taldar
með, er ekki óvarlegt að áætla skot-
vopnaeign íslendinga á bilinu
30—40 þúsund byssur. Það þýðir að
6—7 íslendingar séu um hverja
byssu, og þá eru ómálga börn talin
með öðrum.
KROSSAPRÓF ÁSKILIÐ
Sportveiðimennska verður sifellt
vinsælli íþróttagrein. Til þess að
geta stundað hana þarf viðkomandi
að hafa byssuleyfi og eiga byssu eða
riffil. Auðvelt er að afla sér byssu-
leyfis. Umsækjandinn þarf að hafa
hreint skavottorð og vera andlega
heilbrigður. Lögreglustjóra er skylt
að kanna hæfni hans, en í fram-
kvæmd hefur það próf aðallega ver-
ið í formi krossaspurninga sem lagð-
ar eru fyrir umsækjendur. Skotveidi-
félag íslands hefur sent ráðuneytinu
tillögur um hertar kröfur um hæfni
umsækjenda, en lögin munu vera til
endurskoðunar þar.
Það er ekki vitað hversu margir ís-
lendingar hafa byssuleyfi, eða
hversu margar byssur fyrirfinnast
hérlendis. Talið er að þeir séu á bil-
inu 15—20 þúsund talsins. Um helm-
ingur þeirra stundar veiðimennsku
að einhverju ráði.
SMYGLA NIÐUR-
GREIDDUM BYSSUM
Þessir veiðimenn þurfa að borga
háa tolla og álagningu af skotvopn-
um þegar þeir kaupa þau út úr búð
á íslandi. Ríkið tekur um helming af
útsöluverðinu í sinn vasa. Því þykir
mörgum freistandi að smygla með
sér byssu þegar þeir koma frá út-
löndum. Góða byssu geta menn
keypt fyrir 50—80 þúsund krónur
erlendis, en sambærilegt vopn kost-
ar hér 100—150 þúsund krónur.
En þótt ótrúlegt kunni að virðast
er töluverðu smyglað af vopnum frá
Grænlandi. Þangað leggja fáir leið
sína, en fyrir skotveiðimann getur
slík ferð borgað sig. Ferð til Græn-
lands kostar ekki nema um 11 þús-
und krónur, báðar leiðir. Þar geta
menn hins vegar fengið keypta
byssu á um 20 þúsund krónur, sem
kostar hér um 80 þúsund krónur.
Menn þurfa því ekki að kaupa nema
eina byssu til þess að ferðin borgi sig
og skili tæplega 50 þúsund króna
sparnaði. Þann sparnað er auðvelt
að auka með því að kippa með sér
nokkru magni af skotfærum, sem
eru, eins og byssurnar, niðurgreidd
af danska ríkinu.
ÖRYGGISRÁÐSTAFANIR
HUNSAÐAR
Þessi innflutningsleið á skotvopn-
um er það kunn, að dómsmálaráðu-
neytið hefur frétt af henni og hefur
ráðuneytið gert tollgæslunni við-
vart. En samkvæmt upplýsingum
frá Grœnlandsflugi hefur mönnum
þar enn ekki verið tilkynnt um
Umtalsveröu magni af skotvopnum er smyglaö frá
Grœnlandi og Bretlandi. I vopnlausu landi er til ein
byssa á sjötta hvern íbúa. Lögreglan skráir öll
skotvopn, án þess aö kanna hvort um smyglvarning
sé að ræöa.
íslendingar eru vopnlaus þjóö,
eöa svo segir þjódsagan. Samt sem
áður er það viðurkennd staðreynd
að hér er stundað umtalsvert vopna-
smygl og leynileg vopnasala sam-
fara því. Mikið er um að skotveiði-
menn smygli með sér byssum er þeir
koma heim úr ferðalögum erlendis.
Einnig er stundað vopnasmygl í
auðgunarskyni frá Grænlandi, þar
sem vopn eru niðurgreidd afdanska
rtkinu. Pá eru skotvopn vinsœll
smyglvarningur meðal íslenskra
sjómanna, bœði farmanna og fiski-
manna.
Dómsmálaráðuneytinu er kunn-
ugt um ofansagt, og hefur m.a. látið
tollgæslunni í té upplýsingar um
vopnasmyglið frá Grænlandi. Meðal
skotveiðimanna er almenn vitn-
eskja um þetta smygl. Þeir sem
versla með skotvopn hafa einnig
orðið varir við smygluð vopn, m.a.
hefur þeim verið boðinn slíkur
varningur í umboðssölu.
Enginn veit fyrir víst hver byssu-
eign íslendinga er. Þó er ljóst að
þjóðin er langt frá því að vera vopn-
laus, eins og hún státar sig af.
Lögreglustjóraembættin i hverju
héraði eiga samkvæmt lögum að
skrá öll skotvopn. Yfirumsjón með
því hefur dómsmálaráðuneytið, en
þar er engin samræmd skrá til. Talið
er að skráðar byssur séu á bilinu
20—25 þúsund. Það gerir eina byssu
á níunda hvern íbúa.
„HERRAMENNSKA" í
LÖGUNUM
Við þetta bætast óskráðar byssur.
Þegar skotvopn eru færð inn til
skráningar á lögreglustöðvum er
uppruni þeirra ekki kannaður.
Nægjanlegt er að geta þess aðila
sem vopnið er keypt af, hvort sem
um er að ræða einstakling eða versl-
un. Að sögn Valdimars Sigurðsson-
ar, þess sem sér um skráningu skot-
vopna í Reykjavik, leggur lögreglan
meiri áherslu á að skrá öll vopn, en
að uppræta hugsanlegt smygl. Eng-
ar ráðstafanir eru gerðar er fælt geti
menn frá því að skrá byssur sínar.
En samt sem áður hafa menn
ástæður til að forðast það að skrá
byssur. Samkvæmt núgildandi lög-
um um skotvopn, sprengiefni og
skotelda er óheimilt að flytja inn
sjálfhlaðnar haglabyssur. Þetta er
mjög umdeilt atriði meða! skot-
veiðimanna, og reyndar einnig
meðal manna innan lögreglunnar
og í ráðuneytinu. Hjalti Zóphónías-
son, skrifstofustjóri í dómsmála-
Samkvæmt upplýsingum frá
afgreiðslumönnum í sportveiði-
versluninni Lightwood í Grimsby
eru íslenskir fiskimenn traustir við-
skiptavinir. Þeir segjast hafa selt
þeim tugi, ef ekki hundruð, skot-
vopna á undanförnu ári.
MANNFORNIR OG
KAFFIHÚSASKÁKIR
— Ad afloknu IBM-skákmótinu
Eftirminnilegasta skákin á IBM-
skákmótinu? Bráðfallegir sigrar
stráksins Shorts á Ljuboievic eða
Timman? Æsilegar tímahraksskák-
ir Jóns L. gegn Timman, Ljuboievic
og Kortschnoi? Kóngssókn Jóhanns
gegn Short þegar sá síðarnefndi var
farinn að halda að hann vœri guð?
Mannfórnir Tals gegn þeim sama
Jóhanni eða fjandvini sínum Kort-
schnoi? Endatafl Kortschnois gegn
Timman sem hann vann bara afþví
hann œtlaði sér það? Kolgeggjað
jafntefli Ljuboievic og Pólúngaévsk-
ís? Pað er af nógu að taka. Eg skal
viðurkenna að ég varð ekkert upp-
rifinn þegar fréttist fyrst að hér œtti
að halda skákmót í 14. styrkleika-
flokki, en sterkari gerast skákmót
varla.
Mót af þessu tagi eru yfirleitt frið-
samleg; skákmeistararnir mjög jafn-
ir að styrkleika og bera virðingu
hver fyrir öðrum. Eg sá þetta fyrir
mér: stutt jafntefli á flestum borðum
nema hvað allir reyndu að vinna ís-
lendingana. Helgi, Margeir, Jón L.
og Jóhann á höggstokknum en hinir
færu í gufubað eftir ellefu leiki eins
og Spassky. Það hýrnaði svo aðeins
yfir mér þegar þátttakendalistinn
var birtur. Þetta voru þó að minnsta
kosti annálaðir baráttujaxlar en
skákvélarnar sátu heima. Því miður
átti Beljavskí svo ekki heimangengt
en Tal kom í hans stað. Þetta yrði
kannski ekki svo afleitt mót. Ég
ákvað að vera bjartsýnn. Bjartsýnn?
Ég hallast að því að engin bjartsýni
hefði getað búið mann undir þær
tröllaskákir sem tefldar voru á Loft-
leiðum þessa febrúardaga og mars.
BISKUPAPAR OG
EKKERT PAR
Short? Ég sá hann fyrst þegar ég
fór með fleiri íslendingum að gefa út
mótsblaðið í Luzern á ólympíumót-
inu þar haustið ‘82. Þá var hann 17
ára og býsna ólánlegur táningur,
gelgjuleg beinasleggja og bólugraf-
inn. Heldur ósympatískur. Og af því
ég hef ekki nema takmarkaða hæfi-
leika til þess að meta hin fínni blæ-
brigði skáklistarinnar og verð í stað-
inn að velja mér uppáhaldsskák-
menn eftir einhverju öðru — því allt-
af verð ég að „halda með“ einhverj-
um — þá setti ég Short í frystikist-
una og fannst heldur leiðinlegt þeg-
ar hann sigldi fram úr þeim Miles og
Nunn sem sterkasti skákmaður Eng-
lendinga. Hann hefur staðið sig frá-
bærlega vel síðasta árið og rúmlega
það; ég ákvað að nú væri nóg komið
og rétt að hann gæfi öðrum séns.
Svona dampi gæti 21 árs stráklingur
ekki haldið endalaust nema hann
væri skilyrðisiaust heimsmeistara-
kandídat af gráðu þeirra Karpovs og
Kasparovs — og á það vildi ég ekki
fallast. Samt þorði ég ekki annað en
spá honum sigri; það var lógískast,
en vonaði að Ljuboievic tæki hann
í karphúsið.
Svo birtist Short, reyndist vera
öllu mannlegri en í Luzern — eins
og eðlilegt mátti heita — þó hann
væri fráleitt farinn að fullorðnast
nokkuð að ráði í útliti. Það kom líka
á daginn að þetta var skemmtileg-
asti piltur og bráðgreindur — þetta
varð greinilegt þegar ég átti við
hann tvö útvarpsviðtöl og einnig í
frægu kokkteilboði Davíðs í Höfða.
Það sem meira var: drengurinn
tefldi alveg eins og engill. Strax í
fyrstu umferð vann hann Ljuboiev-
ic, sem ég hafði bundið trúss mitt
við, á aldeilis stórkostlegan hátt; í
næstu umferð var hann að sönnu
býsna heppinn gegn Kortschnoi en
síðan át hann íslendinga í hvert mál.
Loks sýndi hann fram á að biskupa-
parið getur verið öllu skárra en
„ekkert par" og Timman játaði sig
sigraðan.
ÞÁTTUR
REU KARAGEORGIOU
Þó var Rea Argyro Karageorgiou
komin til leiks í sjöttu umferð. Menn
ímynduðu sér að ungfrú Kara-
georgiou (dóttir Florins? heyrðist
hvíslað með hryllingi) myndi hafa
slæm áhrif á taflmennsku stráksins
en það var öðru nær gegn Timman.
Samt var Short meira úti í sal í þeirri
umferð að kyssa Reu og koma við
hana heldur en uppi við taflborðið;
hann rétt brá sér að borðinu þegar
hann átti leik og hristi þá umsvifa-
laust einhverja snilldina fram úr
erminni til að komast út í sal á nýjan
leik.
Re Rea: vitaskuld ríkir geysilegur
karlmannamórall meðal skák-
manna. Sjálfur hef ég áður leitt að
því rök, með tilvísun til lítillar
frænku minnar, að konur hafi alltof
mikla heilbrigða skynsemi til að
bera til þess að geta látið leik eins og
skák heltaka sig jafn gersamlega og
þau fagidjót sem tefldu á Loftleiðum
eða horfðu á. Tjíbúrdanídse, Pía
Cramling og þær Polgar-systur (að
ekki sé minnst á Khadilkar-slektið á
Indlandi) eru ennþá ekki annað en
undantekningin sem sannar regl-
una. Og af því málum er svona hátt-
að — og þetta held ég allir karlmenn
viti inn við beinið — þá verða karl-
arnir sem hafa skák á heilanum að
snúa vörn í sókn og láta sem leikur-
inn sé í raun og veru æðri lífinu
sjálfu og það sé verst fyrir konur
sjálfar að geta ekki neitt í honum.
Svo mikið er alla vega víst að karl-
remban í sinni tærustu mynd þrífst
mæta vel á skákmótum og ýmislegt
heyrði ég sagt um Reu Karageorg-
iou og hina þeldökku konu Tim-
mans sem ég ætla ekki að hafa eftir.
Reyndar er alltaf gaman að fylgjast
með viðbrögðunum þegar konur
birtast á skákmótum; það liggur við
að kliður fari um salinn meðan
menn eru að reyna að átta sig á því
hverjum þessi tilheyri. Vei, ó vei, ef
hún tilheyrir ekki neinum en virðist
hafa vit á skák! Skúnkar og flóðhest-
ar verða þá enn glúrnari á svipinn
og nálgast sjálfan heimsmeistarann
að skákviti. Menn kímdu líka í barm
sér og kinkuðu kolli hver til annars
þegar Short hætti sigurgöngu sinni
eftir komu Reu (ef glæsisigurinn
gegn Timman er undanskilinn).
Ojæja. Short fannst þetta undarleg-
ar hugleiðingar, sagðist einfaldlega
hafa verið farinn að ofmeta sjálfan
sig eftir sigrana sex í byrjun og tapið
gegn Jóhanni Hjartarsyni hefði
komið sér niður á jörðina. Eftir það
hefði hann einbeitt sér að því að
vinna mótið í stað þess að vinna
hverja skák og Rea hefði ekki haft
þar nein áhrif á. Menn þóttust nú
vita betur. . .
„ÞESSIR MÆTTU"
Ahorfendur á skákmótum eru
reyndar merkilegir fyrir fleira en
góðlátlega karlrembu sína. (Góðlát-
lega segi ég og meina. Mig minnir
að allir hafi haldið með Píu Craml-
ing á Búnaðarbankamótinu um ár-
ið.) Það er engin stéttaskipting á
skákmótum. Þar eru menningarvit-
ar, fjármálaspekúlantar, alþingis-
menn, lögfræðingar, skrifstofu-
menn, stúdentar, lögregluþjónar,
verkamenn, bílstjórar og bændur
og allir eins þegar þeir góna upp
á sýningartöflin. Skemmtilegast er
að sjá smástráka sem ná fullorðnu
fólki varla í hné rekja flóknar vinn-
ingsleiðir fyrir þrautþjálfaða áhorf-
endur sem sumir hverjir muna eftir
því þegar þingfundur féll niður í Al-
þingishúsinu af því þingmenn vildu
heldur horfa á fjöltefli Alekhines en
stjórna landinu. Nú þegar meira að
segja Jörundur er seint og um síðir
hættur að herma eftir Helga Sæm
heldur hann enn sæti sínu meðal
áhorfenda á skákmótum og Sæmi
rokk er ennþá að spjalla um kenjar
Fischers. Sumir mæta bara til þess
að komast í dálkinn „Þessir mættu"
í DV! Ekki öfundaði ég Sigurdór Sig-
urdórsson blaðamann af því hlut-
skipti sem sá dálkur var.
En sem sé: Short vann mótið vel
og tryggilega og minn maður náði
sér aldrei á strik. Ljubomir Ljuboie-
vic frá Júgóslavíu er afskaplega
ánægjulegur skákmaður, hann teflir
djarflega og af ódrepandi bjartsýni
sem í þetta sinn kom honum í koll.
Ljuboievic fór svolítið í taugarnar á
sumum áhorfendum; hann er tauga-
óstyrkur og sífellt að líta á aðra
keppendur eins og til þess að að-
gæta hvernig þeim finnist tafl-
mennska hans; hann er líka dálítið
hégómlegur og á það til að haga
sér ögn kjánalega. En mér fannst
hann bara skemmtilegur og manni
sem teflir eins og hann gerði á móti
Pólúgaévskí fyrirgefst allt! Ef ein-
hver veit það ekki: hann tefldi eins
og hann væri staddur á kaffihúsi í
Belgrad en ekki á móti 14. styrk-
leikaflokki; fórnaði mönnum og
peðum á báða bóga eins og ekkert
væri sjálfsagðara og á endanum var
skákin orðin svo vitfirringsleg að
þeir Pólú sömdu bara jafntefli af því
þeir vissu ekki sitt rjúkandi ráð Ég
spurði Ljuboievic hvað þetta hefði
átt að þýða og hann reyndi að telja
mér (en aðallega sjálfum sér, held
ég) trú um að þetta hefði allt saman
verið yfirmáta sólíd og traust og
hann hefði aldrei verið í neinni tap-
hættu! Svona mönnum á að bjóða á
mót!
BURT MEÐ AGDESTEIN!
Ég ætla rétt að vona að svona
skákmót verði haldið fljótlega aftur
hér á landi. Tröllaskákir í hverri um-
ferð og stórmeistarajafntefli teljandi
á fingrum annarrar handar. Þá verð-
ur bara að velja þátttakendur jafn
vandlega og á þetta mót (rétt að láta
Vaganjan fljóta með!) og helst halda
B-mót um leið svo léttlyndu
Ameríkanarnir verði gjaldgengir.
Við þurfum líka að fara að framleiða
alþjóðameistara til að fylgja eftir
„fjórmenningaklíkunni". (Meðal
annarra orða: það er vitaskuld
mesti misskilningur að Islending-
arnir hafi staðið sig sérlega illa
nema helst Margeir sem er alltof
samviskusamur bankamaður. Helgi
hefði að vísu mátt vera agressívari
en bæði Jón L. og Jóhann unnu
tvær skákir af stórmeisturum með
yfir 2600 stig og fram á öllu meira
var ekki hægt að fara. Hins vegar
legg ég til að Agdestein verði ekki
framar boðið á mót á íslandi. Hann
kom hingað með nokk- cinninga í
forgjöf! Bjóðið heldur 'irmian!)
En þangað til næsl t hefst:
það er léttir að þetta s’ ra búið.
Það tók nefnilega ve: á taug-
arnar að fylgjast me sum at-
gangi öllum. Ég ætlaði 1 mynda
að ganga af göflunum ;ar Jón L.
var eitthvað að slór, egn Kort-
schnoi með fáeinar sekúndur eftir á
klukkunni og það var bara í síðustu
umferð. Það er, skal ég segja ykkur,
ekki síður erfitt að fylgjast með
svona móti en að tefla skák. Ég hef
að vísu aldrei teflt á svona móti og
á það ekki eftir. Ég er bara að vitna
í Short. Héðan í frá ætla ég að hafa
hann í töluverðum metum.
8 HELGARPÓSTURINN
HELGARPÓSTURINN 9