Helgarpósturinn - 07.05.1987, Síða 2

ÚRJÖNSBÓK
Viðsjár og valkvendi
eftir Jón Örn Marinósson
Enn einu sinni hefur það borist út um
heimsbyggðina að á ísiandi eru ævinlega að
gerast hlutir í fyrsta sinn sem hafa ekki gerst
annars staðar eða gætu ekki gerst annars
staðar einfaldlega vegna þess að annars stað-
ar eiga íslendingar ekki heima. í þetta skipti
var það kosningasigur Kvennalistans sem
varð útlendum mönnum tilefni til að dást að
þjóðinni úr tryggri fjarlægð og þakka for-
sjóninni fyrir að íslendingum skuli sakir nær-
veru Bandaríkjahers, fámennis þjóðarinnar
og lengstu vinnuviku í heimi vera um megn
að leggja undir sig veröldina.
Erlendis hefur aldrei þótt leika nokkur vafi
á, eftir að forsætisráðherra var skinnhúfu-
laus í brunagaddi í Moskvu, að íslendingar
væru hugdjarfir menn og ódeigir, komnir af
norrænum víkingum; var bent á gjarnan til
staðfestingar þessu landhelgisátök eyjar-
skeggja við breska heimsveldið og þá
ákvörðun íslensku vegagerðarinnar að neita
að opna Öxnadalsheiði fyrir fréttastjóra
sjónvarpsins. Hvarflaði þó ekki og aldrei að
einni einustu sáiu, ekki einu sinni að trygg-
ustu aðdáendum þjóðarinnar, að íslendingar
væru gæddir svo ofurmennskum kjarki að
þeir tækju þá ákvörðun sjálfviljugir og í Iýð-
frjálsum kosningum að bera fram til sigurs
sóknhörð samtök eintómra kvenpersóna og
lúta þar með undir stjórn þeirra. Heims-
byggðin stóð á öndinni; Japanar jafnvel
trúðu vart sínum eigin eyrum og kalla þó
ekki allt ömmu sína í þessu efni, aldir upp við
„harakiri" og „kamikaze".
Á íslandi sjálfu tók það karlmenn allt að
sólarhring að átta sig á hvað hafði gerst. Þeir
sáu tölurnar, smituðust af sigurvímu kvenn-
anna að stíga sinn darraðardans við gítar-
undirleik í Naustinu og runnu ekki til sjálfs
sín fyrr en á mánudagsmorgun þegar búið
var að vinda úr þeim hvern einasta snefil af
kvensemi. Gerðist þá svo sem vænta mátti
að karlar brugðust misjafnlega við hinni blá-
köldu staðreynd. Sumir skynjuðu ekki hætt-
una og létu blekkjast af hinum friðelskandi
heimilisbrag á fundum Kvennalistans þar
sem örlagavaldar þjóðarinnar sitja yfir kaffi-
bolla að prjóna með sakleysissvip á meðan
þeir grafa undan máttarstólpum samfélags-
ins. Óðrum karlmönnum varð deginum ljós-
ara að konurnar höfðu prjóna og kaffibolla
svo sem eins og mjúkar línur að yfirskini ein-
göngu og steðjaði mikil ógn að hinum skegg-
gróna helmingi þjóðarinnar. Beið og einn
þeirra ekki boðanna og skundaði á fund
hinna sigurreifu kvenna í von um að mætti
tala þær til; gaf sér að gilti í stöðunni sama
regla og í öðru kvennasnagi: að vera fyrri til
en allir hinir. Ekki skal fullyrt hvort sá grunur
hans reyndist á rökum reistur, en hitt er víst
að í hópi karlmanna vakti ferð hans ókyrrð
og gremju og tók enginn þeirra trúanlegt að
hér hefði eingöngu verið um óformlegar við-
ræður að tefla.
íslendingar velta nú mjög fyrir sér hverju
það breyti að þeir skuli hafa veitt konum slíkt
brautargengi i kosningum til alþingis. Gætnir
karlmenn telja varlegt að hugsa um of gott til
glóðarinnar þó að loðinhærðum bringum,
kollvikum og sköllum hafi fækkað í samein-
uðu þingi, en að öðru leyti eru menn mjög
hikandi að spá um breytingar; sé það rétt,
sem hermt er, að konur séu engir eftirbátar
karla, gildir það jafnt um kosti þeirra og
galla, fórnarlund og síngirni.
Lykilstöðu Kvennalistans er þó þegar farið
að gæta á stjórnmálasviðinu. Nú dugir ekki
Jóni Baldvin lengur að laga efndir sinna
kosningaloforða að sjónarmiðum íhaldsins
heldur verður hann einnig að taka mið af
málum brjóstahaldsins. Bíða kjósendur
spenntir eftir að sjá hvað verður afgangs af
kjarna jafnaðarstefnunnar að lokinni þessari
endurskoðun. En óróinn er þó mestur í hug-
arfylgsnum eiginkvenna þeirra karlmanna
JÖN ÖSKAR
sem sitja fram á nætur að mynda ríkisstjórn
með fulltrúum Kvennalistans; er andvaka
þeirra skýrast dæmi um breyttar aðstæður í
íslenskum stjórnmálum.
Maraþonfundur Kvennalistans um síðustu
helgi, þar sem konurnar voru að búa til mál-
efnagrundvöllinn sem þær vantaði fyrir
kosningar, gefur að sumra dómi vísbendingu
um hverra breytinga er að vænta fari
Kvennalistinn í stjórnarsamstarf. Sú ákvörð-
un listakvenna að tefja sig ekki á því fyrir
kosningar að reyna að móta einhverja stefnu
eða taka afstöðu í mikilvægum þjóðmálum
heldur bíða með allt þess háttar dedú og
dont þar til ljóst væri með hverjum þær ættu
kost á að ylgra sér í ráðherrasætum, lýsir
nefnilega því auðkenni á konum sem skilur
þær frá körlum öllu framar: þær eru prakt-
ískar, hagsýnar, verkhyggnar og jarðbundn-
ar.
Karlar hneigjast að því að láta sig dreyma
og smiða loftkastala. Þeim hættir jafnvei tii
að glutra niður í sveimórum tengslum við
miskunnarlausan veruleikann. Glöggur vitn-
isburður um þetta er einmitt sú árátta karla
að verja ómældum tíma og ærinni vinnu í að
setja saman stefnuskrá og búa til málefna-
grundvöll fyrir kosningar sem þeir verða síð-
an að sjálfsögðu að umbylta gjörsamlega og
tæta niður eftir kosningar þegar þeir ranka
við sér frammi fyrir staðreyndum og verður
ljóst með hverjum þeir ætla að ná samkomu-
lagi í ríkisstjórn. Liðsmenn Kvennalistans
voru hins vegar trúir sínu innsta eðli og
gerðu ákkúrat það sem vænta mátti af sönn-
um praktískum, hagsýnum og jarðbundnum
konum: fóru ekki að sóa dýrmætum tíma
sínum í að móta listanum stefnu fyrr en sú
hætta vofði yfir þeim að þær yrðu að taka á
málum í ríkisstjórn. En þá fóru þær líka af
stað og höfðu af því mikið hagræði að vita í
onálag hvaða karlar biðu eftir þeim með sín-
ar marklitlu og draumórakenndu stefnu-
skrár frá því fyrir kosningar.
Af slíkum vinnubrögðum kvennalista-
kvenna má ef til vill — eins og áður sagði —
ráða í hvernig íslensk stjórnmál og andrúms-
loft á alþingi eiga eftir að breytast á komandi
árum þegar konum fer þar fjölgandi. Þar
verður allt á raunsæjum og jarðbundnum
nótum og fullvíst að liðin er öld karlanna, öld
hinna stóru raunfirrtu drauma. Karlar einir
leika sér; konur leika sér ekki — nema að
körlunum. Karlar einir sjá hlutina í hillingum
— nema ef vera skyldi konuna sem þeir hafa
kynnst; konur sjá ekkert í hillingum — nema
ef vera skyldi konur sem þær hafa aldrei
kynnst. Konur hafa ævinlega horfst í augu
við staðreyndir lífsins og nú á allra síðustu ár-
um hafa þær smám saman tileinkað sér vitn-
eskju um að konur séu einnig staðreynd;
karlar forðast eftir megni að horfast í augu
við staðreyndir, jafnvel þó að þær séu konur,
og láta sig dreyma um betri tíð; fara dult með
það ef þeim líst ekki á blikuna...
Og þó...
Ekki allir. Kunningi minn tók andköf þegar
tal okkai barst að víðfrægum sigri Kvenna-
listans. „Ég ætti nú ekki annað eftir en að
óska þjóðinni til hamingju með hálfan þenn-
an kellingaklúbb inni á alþingi!"
„Gættu að hvað þú segir,“ hvíslaði ég
skelfdur, „ef einhver af þeim skyldi heyra til
okkar. Þá má ekki nota lengur orðið „kell-
ing“; þú átt að segja maður. Kellingarnar
gætu heimtað að þú yrðir settur í steininn."
„Sama er mér. Maður getur varla verið
ófrjálsari þar inni en bundinn af kellinga-
veldinu fyrir utan.“
„Við verðum að horfast í augu við stað-
reyndir," sagði ég.
„Huh!“ hnussaði í kunningja mínum og
hann yppti öxlum af megnustu lítilsvirðingu
á meðan heimsbyggðin, kallar og kellingar
stóðu á öndinni af aðdáun.
2 HELGARPÓSTURINN