Helgarpósturinn - 03.09.1987, Blaðsíða 27

TILBOÐ
ALDREIGERÐ
SÍMLEIÐIS
segir Asthildur Gunnarsson, íslensk kona
sem starfar sem fasteignasali í Vancouver í
Kanada
Okkur þœtti eflaust fullmikid ad
borga fasteignasala 7% af andvirdi
fasteignar. Okkur þykir nefnilega oft-
ast nóg um þegar á að fara að
greida þeim prósentin tvö, sem fast-
eignasalar á íslandi fá fyrir að
ganga frá sölu. Fasteignasölum
annars staðar þykir tvö prósent hins
vegar lágt gjald fyrir sölu, enda mun
kerfið á Islandi vera byggt upp á allt
annan hátt en tíðkast víða annars
staðar.
Asthildur Gunnarsson er íslensk
kona sem búsett hefur verið í Van-
couver í Kanada í 30 ár. Þangað
flutti hún með eiginmanni sínum,
Snorra Gunnarssyni, sem lést fyrir 8
árum, og syninum Sturlu, sem þá
var 6 ára. Snorri starfaði sem bygg-
ingameistari í Vancouver og fyrstu
árin starfaði Ásthildur þar á síman-
um. „Arið 1963 ákvað ég að fara á
námskeið fyrir sölumenn fasteigna.
Það er sex mánaða skóli þar sem
kennd eru öll iög viðvíkjandi fast-
eignasölu, allt sem viðkemur lánum
og lánastarfsemi og þar fram eftir
götunum. Það er mikil ásókn í þenn-
an skóla og takmarkaður fjöldi nem-
enda tekinn inn. Bið eftir að komast
inn er yfirleitt ekki skemmri en hálft
ár. Við þurftum að skila tveimur rit-
gerðum í hverri viku, og í rauninni
var þetta nám miklu meira en mig
hafði órað fyrir. Aðeins 40% þeirra
sem sitja skólann ná lokaprófinu.
Þeir sem falla mega reyna aftur
mánuði síðar, en ef þeir ná ekki
prófinu þá heldur verður að líða
heilt ár þar til þeir mega reyna aftur
við prófið og verða þá að setjast að
nýju á skólabekk. Síðan fór ég að
starfa hjá fasteignasölu og var þar i
þrjú ár. Mér fannst starfið þó ekki
samræmast vel heimilislífi þvi
mesta vinnan er á kvöldin og um
helgar. Eg hætti því, ákveðin í að
taka upp þráðinn síðar. Þá starfaði
ég hjá flugfélagi um nokkurra ára
skeið. Eftir að ég missti manninn
minn árið 1979 dreif ég mig aftur á
námskeið í fasteignasölu og hélt það
væri minni vandi að fara í annað
sinn. Það varð þó ekki raunin því í
viðskiptum sem þessum eiga breyt-
ingar sér alltaf stað.“
TILBOÐ ALDREI
TILKYNNT SÍMLEIÐIS
Ásthildur er félagi í The Multiple
Real Estate Board sem eru samtök
fasteignasala. Þau samtök gefa
vikulega út lista yfir eignir sem eru
til sölu og þann kostnað sem af aug-
lýsingunum hlýst ber sá fasteigna-
sali sem er með eignina í sölu: „Við
byrjum á að skoða eignirnar og
mæla stærð þeirra, öflum okkur
allra upplýsinga sem þörf er á og
auglýsum síðan. Þegar tilboð berst í
eignir sjáum við um að skrifa það
fyrir kaupendur og koma því til selj-
anda. 1 þessu sambandi má nefna að
við tökum aldrei við tilboðum sím-
leiðis né tilkynnum seljendum
hversu hátt tilboð er komið í eignina
nema augliti til auglitis. Símaboð
geta svo auðveldlega valdið mis-
skilningi. Við tökum einnig strangt
á því að bæði hjónin skrifi undir til-
boð jafnvel þótt aðeins annað þeirra
sé skráð fyrir eign. Fjölskyldulögin í
Kanada eru það sterk að ef húseign
er seld án samþykkis beggja aðila
mættum við fasteignasalar eiga von
á góðu ef öðru hjónanna dytti í hug
að fara i mál."
EIGNIR SELDAR GEGN
STAÐGREIÐSLU
„Þegar tilboð hefur verið sam-
þykkt er það sent lögfræðingi sem
sér um að þinglýsa eigninni yfir á
nafn kaupanda," segir Ásthildur.
„Fasteignasalan í British Columbia
er þannig uppbyggð að þar fær eng-
inn lykil að húseign sem hann hefur
verið að kaupa fyrr en gengið hefur
verið frá öllum samningum og eign-
in er komin yfir á hans nafn. Selj-
andi tekur enga áhættu, hann selur
eign sína aðeins gegn staðgreiðslu.
Það var reynt um tíma að halda
þessari keðjuverkun gangandi sem
mér skilst að sé hérlendis, að einn
verði að selja sína eign svo næsti
geti keypt, síðan sá þriðji o.s.frv.,
en það sýndi sig að slíkt gekk ekki.
Ef fyrsti aðilinn gat ekki selt sína
eign urðu hinir þrír að bíða líka. Lán
til fasteignakaupa geta farið allt upp
í 88% af verðmæti eignarinnar,"
segir hún. „Þau eru veitt til 25 ára
og afborganir verða yfirleitt jafn há-
ar og fólk þyrfti annars að greiða í
leigu fyrir samsvarandi stórar eign-
ir. Af (sessum lánum er greitt mán-
aðarlega og í upphafi getur fólk beð-
ið um að fá að vita hver afborgunin
verður á mánuði í einhvern ákveð-
inn tíma, sem samið er um. Ef við til
dæmis nefnum fimm ár, sem er
lengsta ,,term“ sem hægt er að fá,
borgar fólk alltaf sömu upphæðina
á mánuði burtséð frá breytingu á
vöxtum, en greiða þá Vh prósenti
hærri vexti en eru í gildi á þeim tíma
sem lánið er tekið. Þetta getur þýtt
það að vextir geta verið 9% þegar
lánið er tekið en verið komnir upp í
14% þegar fimm ára tímabilið renn-
ur út. Þá byrjar fólk upp á nýtt, þ.e.
það endurnýjar lánið sitt og þá á
þeim vöxtum sem þá gilda. Þetta
tryggir fólk þó í þann tíma sem það
semur um í upphafi. Við lentum í því
árið 1980 að vextir fóru upp í 22%
og þá urðu margir illa úti með af-
borganir af lánum sínum. Vextir
höfðu ekki orðið eins háir frá því ár-
ið 1914, en þegar þeir hækkuðu
svona mikið 1980 höfðu þeir hangið
í 12—13% í nokkur ár en eru nú aft-
ur komnir niður í 9,5—10,5%.“
HEIÐARLEIKINN í
FYRIRRÚMI
Ásthildur starfar á fasteignasölu
sem hún á hluta í, en segist ekki hafa
hug á að fara í fjögurra ára nám sem
heimilar henni að opna eigin fast-
eignasölu: „Eg held ég nenni bara
ekki að fara að bera ábyrgð á öllu á
þessum aldri!" segir hún brosandi.
„Mér finnst þetta ágætt eins og það
er núna. Við erum þrjátíu sem
keyptum okkur inn í fasteignasölu.
Þar eru tveir menn með próf til að
reka fasteignasölu og virka því
nokkurs konar yfirmenn okkar.
Ásamt þeim höfum við lögfræðing
sem starfar á skrifstofunni. Við er-
um í rauninni í sjálfstæðri vinnu og
greiðum sameiginlega upphæð
mánaðarlega til rekstrarins. Skrif-
stofan er opin í 12 klukkustundir á
dag frá 8—20 og eftir klukkan átta á
kvöldin erum við í sambandi við
símaþjónustu þannig að hægt er að
ná til okkar allan sólarhringinn ef
með þarf. Við erum skyldug til að
sækja að minnsta kosti eitt nám-
skeið á ári til að fylgjast með þeim
breytingum sem verða í lánamálum
og öðru sem viðkemur fasteignavið-
skiptum, enda værum við fljót að
heltast úr lestinni ef við fylgdumst
ekki með breytingum. Samvinna
milli okkar er mjög góð. Við höfum
það sem kallast „opið hús“ annað-
hvort á laugardögum eða sunnu-
dögum í 12 klukkustundir, þar sem
við skiptumst á í tvo klukkutima í
senn við að sýna ný hús, sem þá eru
opin öllum sem eru að leita sér að
húsnæði. Ef einhver kemur og skoð-
ar meðan ég er á vaktinni og kaupir
síðan húsið nokkrum dögum síðar
tilheyrir salan mér og ég fæ prósent-
urnar af sölunni. Það er mjög sjald-
gæft að einhver reyni að svindla á
öðrum og taka söluna til sín og ef
slíkt gerist er það nær undantekn-
ingarlaust vegna misskilnings. Þá
hefur kaupandi komið aftur þegar
annar sölumaður er við og sá veit
ekki að annar hefur sýnt þeim hús-
ið. Það kemur þó fljótt í ljós þegar
farið er að gera tilboðin."
Einhvern veginn hljómar þetta
svolítið einkennilega hérna uppi á
íslandi þar sem vitað er að fast-
eignasalar gera hvað þeir geta til að
ná til sín sölu: „Nei, það þekkist ekki
að fasteignasalar reyni að svíkja
hver annan," segir Ásthildur og bæt-
ir við að gerðu þeir það ættu þeir
sér ekki langa lífdaga innan stéttar-
innar: „Auðvitað hafa einhverjir
reynt að svíkja bæði aðra fasteigna-
sala og viðskiptavini en slíkt spyrst
fljótt út og eftir það forðast allir við-
komandi." Hún nefnir mér dæmi
um þann heiðarleika sem ríkir milli
fasteignasala: „Tveimur dögum áð-
ur en ég fór síðast hingað til íslands
í frí hringdu í mig hjón sem voru að
leita eftir húsi í hverfinu hjá mér. Ég
sýndi þeim eitt í þeim verðflokki
sem þau töldu sig geta ráðið við en
þeim leist ekkert á það. Konan kom
síðan með mér á skrifstofuna og ég
reiknaði út hversu dýrt hús þau
gætu keypt á þeim lánum sem þeim
buðust. Við komumst þá að því að
þau gætu keypt ákveðið hús sem
henni leist mjög vel á í sölulistanum
svo ég fór með hana í húsið og sýndi
henni. Hún ákvað að láta eigin-
manninn vita og við kvöddumst og
ég hélt til íslands í frí. Þegar ég kom
til baka biðu mín sölulaun fyrir sölu
á húsinu sem þau hjónin höfðu
ákveðið að kaupa meðan ég var
fjarverandi. Þau höfðu þá haft sam-
band við fasteignasalann sinn sem
seldi þeirra hús og þar sem hún náði
hvorki í mig né staðgengil minn
gekk hún frá tilboðinu fyrir þau og
sá um að láta þinglýsa eigninni yfir
á þeirra nafn. Síðan tók hún sölu-
launin og sendi mér þau. Að sjálf-
sögðu greiddi ég henni helming
þeirra, annað kom ekki til greina af
minni hálfu. Auðvitað hefði þessi
fasteignasali getað tekið öll sölu-
launin til sín og sagt sem svo: Þú
varst bara ekki á staðnum þegar sal-
an fór fram. En svona ganga fast-
eignaviðskiptin fyrir sig. Þetta bygg-
ist á gagnkvæmu trausti og heiðar-
leika umfram allt.“
Hún segir að fyrstu tvö árin séu
erfið því þá þurfi að byggja upp „við-
skiptamannakjarnann": „Það halda
margir að starf fasteignasalans fari
þannig fram að við sitjum á skrif-
stofunni frá 9—5 og bíðum eftir að
einhver hringi til okkar sem vill
selja eign sína. Það er misskilningur.
Minnstan hluta dagsins erum við á
skrifstofunni, heldur fer tíminn í að
fá eignir á skrá. Það spyrst fljótt út
hvernig það er að eiga viðskipti við
þessa eða hina fasteignasöluna og
þess vegna koma viðskiptavinir aft-
ur og aftur og vísa vinum og vanda-
mönnum á okkur. Þegar við höfum
þessi „opnu hús“ koma margir sem
ætla að selja eignir sínar og þannig
bætist óðum við á viðskiptamanna-
listann. Við sendum út fréttabréf
annan hvern mánuð og í mínum
hópi eru 200 manns.“
MEÐ FRIÐÞJÓFI í
LEIKHÚSINU
Þótt þau séu ekki mikið við á
skrifstofunni segir Ásthildur að eng-
in hætta sé á að ekki náist í þau þeg-
ar á þarf að halda: „Við erum alltaf
með „kalltæki" á okkur, líkt og
læknar bera á sér og mér er sagt að
hér séu kallaðir ,,Friðþjófar“. Þetta
fannst mér alveg stórkostlegt orð,
Friðþjófur, því það er svo sannar-
lega „friðar þjófur" þegar tækið
byrjar að pípa! Hér áður fyrr var
ekki nema um tvennt að velja þegar
maður fór til dæmis í leikhús, hafa
kveikt á tækinu og hætta á að það
færi ekki að pípa í miðri leiksýningu
— eða hafa slökkt á því og hætta á
að missa af sölu. Það var auðvitað
nokkuð mikil áhætta því rekstrar-
kostnaðinn á skrifstofunni sem og
allar auglýsingar borgum við úr eig-
in vasa, burtséð frá því hvort við get-
um selt eitthvað eða ekki. Núna eru
tækin hins vegar orðin svo fullkom-
in að hægt er að stilla á minni og
þegar kveikt er þá prentast út skila-
boð, sem færð hafa verið af síma-
stúlkunum inn á sérstakar tölvur.
Flestir fasteignasalar sem ég þekki
eru líka með bílasíma en ég hef ekki
enn fengið mér slíkan. Ætla að bíða
eftir að þeir verði svo litlir að þeir
rúmist í veskinu mínu!“
Annað sem vekur athygli við upp-
byggingu fasteignasölunnar er að
starfsmennirnir sjá eingöngu um
sölu í „sínu hverfi": „Richmond, þar
sem ég bý og fasteignasalan er, er
nærri jafn stór Reykjavík. Við höld-
um okkur við þann hluta Vancouv-
er-borgar sem við þekkjum eins og
ef við rækjum fasteignasölu í Kópa-
voginum og seldum aðeins eignir
þar. Það gerir öllum auðveldara fyr-
ir, bæði seljendum og kaupendum,
og við forðumst að fara út fyrir okk-
ar ramma. Fasteignasalar í öðrum
borgarhlutum vísa á okkur ef kaup-
andi hjá þeim er að leita að fasteign
í okkar hverfi og við vísum á aðra
fasteignasala um leið og fólk er farið
að leita út fyrir Richmond."
Hún segir að kerfið sem þau vinna
eftir sé upprunnið í Ástralíu og hafi
gefist svo vel víða að nú sé Kali-
fornía að breyta sínum fasteigna-
háttum að þeirra kerfi: „Það er ekki
aðeins að þetta kerfi verndi seljend-
ur og kaupendur, heldur verndar
það einnig fasteignasalana. Mér
skilst að hér á landi hafi fasteigna-
salar enga vernd fyrir sjálfa sig sem
er auðvitað mjög slæmt. Það er ekki
hægt að reka viðskipti sem þessi
nema á heiðarleika og gagnkvæmu
trausti, annars verður alltaf einhver
undir í viðskiptunum," sagði Ást-
hildur að lokum.
lEFTIR ÖNNU KRISTINE MAGNÚSDÓTTUR MYND JIM SMARTl
HELGARPÓSTURINN 27