Helgarpósturinn - 17.09.1987, Blaðsíða 31

NÆRMYNP
Það var haustið 1966 að ungur
stjórnmálafræðingur, nýkominn
frá námi í Englandi, hóf að sjá um
útvarpsþætti sem gengu undir
nafninu Þjóðlíf. Þættir þessir voru
sendir út hálfsmánaðarlega, á
fimmtudagskvöldum. Þetta var í
árdaga sjónvarpsins og fimmtu-
dagskvöld þóttu langvænlegasti
hlustunartíminn fyrir útvarp.
Stjórnmálafræðingurinn ungi hét
Ólafur Ragnar Grímsson, og var
aðeins 24 ára gamall. Það leið ekki
á löngu áður en fjandinn var laus.
Þetta var á þeim tíma þegar fjöl-
miðlun á íslandi var ennþá í fjötr-
um stjórnmálahagsmuna. Það
þótti sjálfsagt að þéra ráðamenn í
sjónvarpi og útvarpi. Það var líka
alsiða að ráðherrar mættu í viðtöl
með spurningar, sem fréttamönn-
um var síðan uppálagt að spyrja.
En það lágu ýmiss konar breyting-
ar í loftinu — sem raunar sér enn-
þá ekki fyrir endann á.
í þáttum sínum hafði Ólafur
Ragnar ekki þann hefðbundna
hátt á að ræða fyrst við ráðherra
og því næst við talsmann stjórnar-
andstöðu. Þættirnir voru há-
pólitískir, en Ólafur kaus að reyna
að nálgast kjarna mála með því að
ræða við það fólk sem málið snerti
beint. Hann talaði um útgerð við
útgerðarmenn, sjómenn og fisk-
vinnslufólk. Það kom líka á daginn
að mörgum þóttu þættir Ólafs fyr-
ir neðan allar hellur. Almenningur
lét sér þó vel líka og var talið að
þeir væru með vinsælla útvarps-
efni þennan vetur. Steininn tók þó
úr þegar Ólafur kvaddi lækna í út-
varpssal og ræddi við þá um heil-
brigðismál.
Aður hafði raunar ekki minni
maður en sjálfur forsætisráðherra
landsins varað fólk sérstaklega við
þáttum Ólafs. Það var Morgun-
blaðið sem einna helst hafði horn
í síðu slíkra efnistaka. Morgun-
blaðið hafði áratugum saman haft
nær algera einokun á fjölmiðla-
markaði og lét sér illa líka þegar
þau bönd fóru að trosna. Ríkisút-
varpið tók svo oftast nær annan
tveggja kosta; að steinþegja elleg-
ar að flytja mál eftir fyrirfram
ákveðnum reglum flokkanna.
Bjarni Benediktsson forsætisráð-
herra gerði athugasemdir við
nokkra af þáttum Ölafs og hafði
meðal annars látið vélrita þá upp
fyrir sig í heild og birti síðan valda
kafla úr þeim í Reykjavíkurbréfi
Morgunblaðsins, til áréttingar um
það hvað mætti segja í útvarpi og
hvað ekki.
Þegar kom að þætti Ólafs um
heilbrigðismál þótti ráðamönnum
að við svo búið mætti ekki lengur
sitja. Að kröfu fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins í útvarpsráði, Sigurðar
Bjarnasonar, sem einnig var rit-
stjóri Morgunblaðsins, samþykkti
viðreisnarmeirihlutinn í ráðinu að
þátturinn yrði ekki sendur út. Á
fundi ráðsins kom skýrt fram að
heilbrigðisráðherra, sem þá var
Jóhann Hafstein, var því mjög
mótfallinn að þættinum yrði út-
varpað. Benedikt Gröndal, for-
maður útvarpsráðs, reyndi að
stilla til friðar og var geinilega
ekki á sama máli og sjálfstæðis-
menn, en vildi heldur ekki styggja
samstarfsaðilann í ríkisstjórn. Það
varð því úr að þátturinn var bann-
aður og Ólafur Ragnar Grímsson
settur í eins konar straff hjá ríkis-
útvarpinu.
Því „banni" var aflétt 1970 þegar
Ólafur Ragnar tók að sér að
stjórna umræðuþáttum í sjón-
varpi. En þá leið heldur ekki á
löngu áður en hann var kominn
upp á kant við útvarpsráð og aðra
ráðamenn. Þeim sem agnúuðust
út í Ólaf þóttu þættirnir frekar
minna á opinberar aftökur en
sjónvarpsþætti. Ólafur spurði
hart, stillti embættis- og stjórn-
málamönnum upp andspænis
hópi fólks sem boðið var í sjón-
varpssal og átti til að koma við-
mælendum sínum úr jafnvægi
Ólafur Ragnar Grimsson
EFTIR EGIL HELGASON TEIKNING HELGI SIGURÐSSON
Það er haft fyrir satt að Ólafur Ragnar Grímsson prófessor stefni að því að verða
kjörinn formaður Alþýðubandalagsins á landsfundi flokksins í haust. Ólafur hefur
ekki enn tilkynnt framboð sitt opinberlega, það er talið að hann bíði átekta eftir
réttu augnabliki. Á meðan leitar flokksforystan ákaft að álitlegum mótframbjóð-
anda og finnur ekki. í augum stuðningsmanna Ólafs er hann ein síðasta von hins
uppdráttarsjúka Alþýðubandalags, aðrir telja að kjör hans gæti valdið djúpstæðum
klofningi í flokknum. betta er ekki í fyrsta skipti sem Ólafur Ragnar á í höggi við
,,flokkseigendafélög“. I tíu ár var hann einn helsti leiðtogi uppreisnarmanna í
Framsóknarflokknum, sem lyktaði með því að hann var útlægur ger þaðan. Stjórn-
málaferill Ólafs Ragnars Grímssonar er í Nærmynd Helgarpóstsins.
með óvæntum innskotum. Þetta
var í raun ekki ósvipað þeim
vinnubrögðum sem Ólafur hafði
kynnst á námsárum sínum erlend-
is, en á íslandi þóttu þetta hin
mestu helgispjöll. Það fór enda
svo að Ólafur var „látínn hætta“
eftir frægan þátt þar sem hann tók
bankastjóra á beinið, þar á meðal
Jóhannes Nordal og Jónas Haralz.
Olafur Ragnar Grímsson er
einkabarn foreldra sinna,
Svanhildar Ólafsdóttur
Hjartar og Gríms Kristgeirssonar
rakara. Líkt og fleiri aðsópsmiklir
stjórnmálaforingjar er hann fædd-
ur á ísafirði, en þar var faðir hans
rakari og bæjarfulltrúi fyrir Al-
þýðuflokkinn. Ólafur segir frá því
að á ísafirði, í „rauða bænum",
hafi hann fyrst smitast af stjórn-
málaáhuga, á heimilinu hafi ríkt
„óflokksbundinn andi jafnaðar-
stefnunnar og mikil vonbrigði
með hægri þróunina í Alþýðu-
flokknum". Faðir hans tók virkan
þátt í bæjarmálapólitíkinni og var
að sögn Ölafs einn af „rauðu kröt-
unum á ísafirði". Sem barn var
Ólafur reyndar langdvölum á
Þingeyri hjá móðurforeldrum sin-
um, en móðir hans var berkla-
sjúklingur og þurfti oft að leita sér
lækninga í Reykjavík. Þegar Ólaf-
ur var tíu ára flutti fjölskylda hans
suður og segir Ólafur að þá hafi
faðir hans komist að því að Al-
þýðuflokkurinn í Reykjavík var
ekki samur og sá á ísafirði. Enda
fór það svo að Grímur rakari gekk
úr flokknum 1956 ásamt Hannibal
Valdimarssyni og varð einn af
stofnendum Alþýðubandalagsins,
sem þá var reyndar aðeins kosn-
ingabandalag vinstri krata, sósíal-
ista og kommúnista. Sjálfur segir
Ólafur að strax í föðurhúsum hafi
hann kynnst þjóðsögunni um
Hannibal Valdimarsson. Og líkt og
Hannibal hefur Ólafur þótt býsna
fjöllyndur í stjórnmálunum, verið
kenndur við fleiri en einn stjórn-
málaflokk. 1965 kemur Ólafur
Ragnar heim með BA-próf í hag-
fræði og má segja að bein afskipti
hans af stjórnmálum hefjist þá um
veturinn. Viðreisnarstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks
hafði setið í sex ár og átti enn eftir
talsverðan líftíma. I stjórnarand-
stöðu sátu Alþýðubandalag og
Framsóknarflokkur. í Alþýðu-
bandalaginu dró til innanflokks-
átaka sem enduðu með útgöngu
Hannibals Valdimarssonar og
hans manna. Framsóknarflokkur
var undir forystu Eysteins Jóns-
sonar. Þetta var tími langrar út-
legðar Framsóknarflokksins úr
ríkisstjórnum og líklega hefur
flokkurinn sjaldan hneigst meira
til vinstri. Það blésu a.m.k. frískari
vindar þar inni en lengi fyrr eða
síðar. Ólafur tók höndum saman
við unga menn í Samtökum ungra
framsóknarmanna og kjarninn
varð til að þeim hópi sem síðar
fékk nafnið Möðruvallahreyf-
ingin.
Markmið þessara ungu manna
var að hneigja Framsóknarflokk-
inn meira í átt til þeirrar sam-
vinnu- og jafnaðarhugsjónar, sem
var grundvöllurinn að stofnun
hans. Þeir vildu auka tengsl
flokksins við verkalýðshreyfing-
una, sem raunar voru meiri þá en
nú er. Það fór heldur ekki hjá því
að þessi hópur væri undir tals-
verðum áhrifum frá stúdentabylt-
ingunni svokölluðu, sem þá fór
eins og eldur í sinu um vesturálfu.
Því fylgdu hugmyndir um lýðræði,
valddreifingu og opnari flokk.
Loks tók stór hluti þessara ungu
framsóknarmanna eindregna af-
stöðu gegn hernum á Keflavíkur-
flugvelli og veru íslands í Nató.
Fyrst um sinn varð þessum
hópi talsvert ágengt innan
Framsóknarflokksins. Hann
HELGARPÓSTURINN 31