Helgarpósturinn - 17.09.1987, Blaðsíða 21

LISTAPOSTURINN
/
Namur Islensku hljómsveitarinnar
Þriggja ára hljómleikaprógramm í bígerð
Islenska hljómsveitin hefur sjö-
unda starfsár sitt 28. nóvembernk.
á glæsilegan hátt með frumflutningi
Kristjáns Jóhannssonar óperu-
söngvara á nýju tónverki eftir
Þorkel Sigurbjörnsson við frumort
ljóð Sigurdar Pálssonar skálds. Verk
þeirra Þorkels og Sigurðar eru sam-
in sérstaklega fyrir Kristján Jó-
hannsson að frumkvæði Islensku
hljómsveitarinnar og eru upphafið
að tónleikaröð sem kynnt verður á
næstu misserum undir heitinu
„Námur".
Eitt helsta markmið Islensku
hljómsveitarinnar er að auðvelda
ungum hljóðfæraleikurum, ein-
söngvurum, stjórnendum og tón-
skáldum að stunda list sína hér á
landi. Islenska hljómsveitin hefur
lagt rækt við tónskáld þjóðarinnar,
einkum þau yngstu, en það viðhorf
hljómsveitarinnar byggist á þeirri
skoðun, að deigla tónlistarlífsins sé
meðal tónskálda þjóðarinnar. Það
sjónarmið íslensku hlómsveitarinn-
ar að íslendingar hafi ekki síður
áhuga á sínum eigin tónskáldum en
tónskáldum annarra þjóða hefur að
mati hljómsveitarinnar ekki ríkt hér
á landi. íslenska hljómsveitin vekur
athygli á að atvinnumöguleikar
þess unga fólks sem nemur við tón-
listarháskóla erlendis séu svo til
engir og því sé verið að kasta á glæ
fjárfestingu ríkisins og einstaklinga í
tónlistarmenntun. Þetta hafi oftar
en ekki orðið til þess að margir tón-
listarnemar ílendast erlendis eða
snúa sér að öðrum störfum þar sem
sérþekking þeirra nýtist engan veg-
inn. Með stofnun Islensku hljóm-
sveitarinnar hafi nokkrir einstakl-
ingar sýnt viðleitni til úrbóta.
Með íslensku hlómsveitinni hafa
leikið 122 hljóðfæraleikarar en mik-
il hreyfing á hljóðfæraleikurum
kom til af því að það unga fólk sem
Hér eru saman komnir þrír af fjórum stjórnarmönnum hljómsveitarinnar: Ás-
geir Sigurgestsson, Guðmundur Emilsson, aðalstjórnandi hljómsveitarinnar í
gegnum tíðina, og Sigurður Ingvi Snorrason. Fjarverandi var dr. Þorsteinn
Hannesson, veðurtepptur í Hvalfirði eða á Akranesi.
lék með hljómsveitinni var ýmist á
leið til framhaldsnáms erlendis eða
nýkomið heim frá námi og í leit að
föstum störfum í höfuðborginni eða
á landsbyggðinni. Hafi fólki því þótt
Islenska hljómsveitin kærkominn
áningarstaður meðan það hugsaði
ráð sitt. Nú hefur hópurinn um
kjarna hljóðfæraleikara íslensku
hljómsveitarinnar hins vegar þést
og flestir þeirra sestir að fyrir fullt
og altt.
Tónleikaröðin Námur sem áður er
getið fjallar um tiltekið brot úr ís-
landssögunni, ýmist stóratburði eða
daglegt líf, söguhetjur eða almúga-
fólk. Ljóðskáld, tónskáld og mynd-
listarmenn beina sjónum að þjóðar-
arfinum á öld sterkra erlendra menn-
ingaráhrifa. Listaverkum þeirra er
ætlað að túlka óblíða náttúru lands-
ins og glímu mannsins við hana og
sjálfa sig. Þegar er hafin gerð mynd-
bandsþáttar um ,,Námur“ og að-
draganda þeirra og undirbúningur
hafinn að útgáfu myndskreyttrar
bókar um verkin og listamennina er
við sögu koma. Auk þess sem ráð-
gert er að gefa út hljóðritanir af tón-
verkunum stendur til að efna til sýn-
ingar á myndverkunum í Reykjavík
og úti á landsbyggðinni. Með,,Nám-
um" er lögð sérstök áhersla á virkan
stuðning almennings og menning-
arstofnana við listsköpun í landinu
um leið og vakin er athygli lista-
manna á þjóðlegum menningararfi.
Samhliða tónleikaröðinni mun ný-
stofnaður Strengjakvartett íslensku
hljómsveitarinnar halda tónleika á
hennar vegum. Með því að falast
eftir og flytja einungis íslensk tón-
verk hefur Islenska hljómsveitin
ekki aðeins sérstöðu hér á landi
heldur munu þess fá dæmi í öðrum
löndum að hljómsveit geri hvort
tveggja: falist eftir nýjum tónverk-
um eigin þjóðar og sérhæfi sig í
flutningi þeirra.
MYNDLIST
Eins og dagbókarbrot
Að koma á sýningu Rögnu Her-
mannsdóttur í Nýlistasafninu er
einna líkast því að manni sé unnt
að stíga inn í dagbók og hann fái
að svipast um í henni um stund.
Eða kannski fær maður rétt að líta
á dagbókarblöðin. Allt sem maður
sér verður honum kært, ef hann
kann að meta einlægni myndanna
eða einlægni yfir höfuð, ef hann er
fær um að sjá í mynd, hvernig hún
er unnin af alúð. Alúðin er í litun-
um, alúð er í myndefninu. A heild-
ina litiö er hún andvarp að fengnu
frelsi.
Stundum jaðrar sýningin við
það að vera brot úr ævisögu. En til
þess að hún væri það alveg vantar
ýmislegt í hana, eins og Ijósmynd-
ir, persónulega hluti og verk sem
hafa varað aðeins andartak. Hér á
ég við svo nefnda performansa.
Ragna hefur lagt stund á allt þetta,
fyrst feimnislega, eins og í huga
hennar væru fyrir ótal bönn, en
núna er hún miklu frjálsari. Hún
hefur stungið sér af alvöru gegn-
um bréfvegginn út í frelsið. Aldur-
inn ýtir oft undir frelsi mannsins.
Myndir hennar eru ekki beinlín-
is í barnslega stílnum, en þær
jaðra stundum við að vera það. En
hún býr yfir of mikilli tækni og
hefur lært það mikið í skóla, lík-
lega á síðustu árum, eftir að hún
hlaut fullan andlegan þroska, að
myndir hennar hafa orðið beinlín-
is vitsmunalegar, bæði hvað varð-
ar táknmál og myndbyggingu.
Sem dæmi um þetta eru tvær
myndir, tréristur, í efri salnum. í
þeim eru bæði táknrænt samhengi
og endurtekning forma og lita. En
til að draga athyglina frá samræð-
inu sem í verkunum býr eru þau
ekki látin standa saman. Önnur
myndin heitir Eyland og er númer
10, en hini heitir Jökull og er núm-
er 14. í jöklinum er kona með hvít-
voðung, en í eylandinu er gríma
manns. Saman eru myndirnar
skírskotun, eflaust hvort tveggja
til ættlands og ástar.
En oftast eru myndir Rögnu
bara myndir fyrir augað og vísa
ekki út af fyrir sig til hugmynda-
fræði, mannsandans yfir höfuð,
bóka eða tákna.
Hún hefur aðgreint þörf sína
fyrir bækur og tákn og búið til
bækur með lesefni, það er að
segja ljóðum sem eru fremur sögð
en þau séu beinlínis ort. Ljóðin eru
ekki felld inn í laust mál í texta.
Þau eru sum á ensku. í íslenskum
skáldskap var algengt að felláljóð
inn í óbundið mál, síðan hvarf slíkt
og þótti sveitalegt, en þegar farið
var að fella ljóð inn í laust mál á ný
í skáldsögum voru þau yfir höfuð
ort á ensku ellegar dægurlög, eins
og tíðkast í sögum Péturs Gunn-
arssonar og Einars Kárasonar. En
Ragna lætur ensku ljóðin sín vera
innan um fífla, til að gefa í skyn að
safi þeirra sé eins og fíflamjólk.
Ragna er fædd í Bárðardalnum,
sem er fegursti dalur landsins,
nema Svarfaðardalurinn sé fríðari
en hann — ef marka má ljóð ann-
arrar skáldkonu og sönginn sem
er sunginn oft sem síðasta lag fyrir
fréttir. Hugrúnir þessara skáld-
kvenna virðast ekki fara alltaf
saman í ljóðlistinni. En ég get ekki
lýst hér hver er munur á myndvísi
þeirra.
En ég hugsaði stíft um það,
hvaða hugrúnir er Ragna Her-
mannsdóttir að mála? Líklega lok-
ar hún «kki augunum og sér
myndirnar fyrir sér áður en hún
málar þær. Líklega opnar hún
ekki augun til hálfs, rétt rifar þau,
meðan hún færir þær eins og í
draumi á myndflötinn. Líklega
byrjar hún bara að mála og lætur
höndina ráða að mestu leyti, þótt
hún fái örlitla leiðsögn frá hugan-
um. Af þessum sökum eru mynd-
irnar afar skrautlegar. Stundum
eru þær eins og veggfóður, eða
svo virðist vera, þótt það sé ekki
alltaf rétt. Eftir því sem ég best fæ
séð eru sumar blómflétturnar
komnar talsvert breyttar úr kín-
verskum silkimálverkum. Ég veit
það ekki nákvæmlega. En þær
falla að öðru efni eða formum
verkanna, þannig að verkin verða
í ætt við samklippur. Og svo eru
eftir Guðberg Bergsson
þarna hreinar samklippur.
List Rögnu Hermannsdóttur er
sérkennileg og alþýðleg. Hún mál-
ar ekki beinlínis ömmumálverk,
en sum jaðra við að vera þess eðl-
is. Við eigum ekki marga málara
sem mála þannig, en við mættum
gjarna eiga miklu fleiri. I slíkri
myndlist er einhver ástríða, sem
er ekki til hjá ungu fólki, einhver
forvitni og áhugi á lífinu. Og efnið
er einlægt og kemur að innan, frá
rammíslenskum og bældum ást-
ríðum.
Ég var einu sinni sem oftar
staddur í Louvresafninu í París og
fann þá hina sérkennilegu ná-
lægð, sem bendir örugglega til
þess að einhver íslendingur hljóti
að vera skammt undan, týndur í
mannfjöldann. Svo ég svipaðist
um, vantrúaður á dulræna reynslu
mína og skynjun. En þarna var þá
Ragna Hermannsdóttir að rýna í
málverk. Ég þekkti hana aðeins í
sjón og ég gaf mig ekki að henni.
Að sjálfsögðu skynjaði hún ekki
nærveru mína, svo niðursokkin
var hún við að skoða.
Svona eiga listamenn að vera,
hugsaði ég og gekk burt, sár yfir
að ég fann betur fyrir mannlegri
nálægð en málverkum. En snilld
er í því fólgin að vera jafn næmur
á mann og list — og ofur lítillátur
gagnvart hvorutveggja.
FORLAGIÐ sendir frá sér með
haustinu Kvœdi og söngva
1917-1956 og er þar um ljóð þess
kunna þýska skálds Bertholds
Brecht að ræða. Brecht er reyndar
fyrst og fremst kunnur hérlendis af
leikritum sínum og er þessi bók hin
fyrsta sinnar gerðar hér á landi, þar
sem ljóðaunnendum gefst kostur á
að kynnast ljóðagerð hans í miklum
mæli. Alls eru það 16 þýðendur sem
hafa lagt hönd á plóg við gerð þess-
arar bókar og má þar nefna Halldór
Laxness, Þorgeir Þorgeirsson, Þor-
stein frá Hamri, Sigfús Dadason og
Þórarin Eldjárn. Sá sem mestan
heiður á þó er Þorsteinn Þorsteins-
son, en hann hefur þýtt flest ljóð og
annast að auki útgáfuna. Eins og
nafnið á bókinni ber með sér eru
þarna bæði stök ljóð og einnig safn
söngva úr leikritum Brechts.
ENN FRÁ FORLAGINU.
Þorgeir Þorgeirsson, sá ötuli þýð-
andi, hefur á vegum útgáfunnar þýtt
bók Williams Heinesen, höfuð-
skálds Fœreyinga, Töfralampann.
Þorgeir hefur eins og mönnum er
kunnugt verið óþreytandi að snara
verkum Heinesens á íslensku og
lætur nærri að allt hans höfundar-
verk sé til á okkar tungu. Þessi bók,
sem Heinesen skrifaði hálf-nírœdur,
dregur nafn sitt af sýningarvél sem
var ein af fjölmörgum fyrirrennur-
um kvikmyndavélarinnar, en sagan
heitir á frummálinu, dönsku,
Laterna Magica. Bókin er eins kon-
ar kveðjukonsert í myndum og sem
siíkur afar heillandi, þar sem allur
heimurinn er lagður undir, þrátt fyr-
ir að sem fyrr sé það færeyskt líf og
lifnaðarhættir sem blasa við á yfir-
borðinu.
GALLERÍ BORG stendur
fyrir tveimur sýningum um þessar
mundir. í sal gallerísins við Austur-
völl sýnir Anna Gunnlaugsdóttir, sú
sýning opnuð reyndar í dag kl.
17.00. Anna sýnir olíuverk, unnin á
pappír og striga. Anna stundaði
nám við MHÍ og síðan framhalds-
nám í Frakklandi, en að auki hefur
hún einnig stundað nám í auglýs-
ingateiknun og unnið sem slíkur.
Þetta er hennar fyrsta einkasýning.
Sýningin stendur til 29. september. í
salnum í Austurstræti 10 stendur
hinsvegar yfir sýning á verkum
fjölda listamanna og heitir sýningin
Madurinn og umhverfi hans. Meðal
sýnenda eru Gunnar Örn, Daöi
Guöbjörnsson, Einar Hákonarson,
Magnús Kjartansson og Haukur
Dór, auk margra fleiri. Myndirnar á
sýningunni eru til sölu og hanga
uppi til 23. september.
DIE HOREN heitir þýskt bók-
menntatímarit og var 3. hefti síðasta
árgangs helgað íslenskum bók-
menntum eftir seinni heimsstyrjöld.
Ritið var prentað í 5500 eintökum
og seldust þau upp á skömmum
tíma. Er það fremur sjaldgæft á
þýskum bókamarkaði, sem ekki er
jafn bókmenntasinnaður og hann er
stór. Enn fátíðara er þó að tímarits-
hefti af þessu tagi séu endurprentuð,
en vegna mikillar eftirspurnar
ákváðu útgefendur ritsins í sumar
að gefa það út aftur, þessu sinni í
2000 eintök. Um svipað leyti og ís-
landsheftið kom út endurprentað
kom út 2. hefti ’87 af ,,die horen"
(ritið kemur út ársfjórðungslega) og
flutti sýnishorn skáldskapar frá hin-
um Norðurlöndunum. Upphaflega
var ekki áætlað að ísland flyti með
í Norðurlandaheftinu, en vegna
þess hve íslandsheftið hafði hlotið
góðar móttökur var ákveðið að hafa
í því íslenska „deild", og lauk svo að
hún Víu-ð tæpar 30 síður. Auk grein-
ar um hreyfilistar-bræðurna Hauk
og Hörö Haröarsyni og grafíkmynd-
ar eftir Ragnheiöi Jónsdóttur birtast
þar þýdd ljóð eftir Guöberg Bergs-
son, Einar Braga, Stefán Hörö
Grímsson, Þorstein frá Hamri,
Snorra Hjartarson, Sigurö A. Magn-
ússon, Baldur Óskarsson, Hannes
Pétursson og Steinunni Siguröar-
dóttur.
HELGARPÓSTURINN 21