Haukur - 10.07.1900, Blaðsíða 7

III. 7—io.
HAUKUR.
3i
Fróðleiks-molar.
Telediagraf heitir áhald, sem Þjóðverji einn 1
Ameríku, Hummel að nafni, hefir fundið upp, og
notað er til þess, að »senda« myndir með ritsímum.
»New-York Herald« og stórblöðin í Boston, Chicago,
Fíladelfíu og St. Louis eru þegar tekin að nota þetta
áhald í sínar þarfir. Vjer setjum hjer stutta lýsingu
á áhaldi þessu, og notkun þess.
Myndin, sem senda á, er dregin upp á tinnæfur
(stanniol) með einangrandi bleki, sem búið er til úr
skellakki. Tinblaðið er síðan lagt á járnsívalning,
þannig, að myndin snýr frá sívalningnum, og svo er
sívalningnum snúið með þar til gerðu gangtóli. Titt-
ur, sem gangtólið flytur ofur hæt frá öðrum enda
sívalningsins til hins endans, kemur við tin blaðið, og
með því að sívalningurinn snýst, fer titturinn þannig
smámsaman yfir allt blaðið, án þess að skilja nokk-
Urn blett þess eftir. Rafmagnsstraumur er leiddur
gegnum pinnann í sivalninginn og úr sivalningnum
eftir þræði (ritsima) til fjarlægra staða. En rafmagns-
straumur þessi slitnar í hvert skifti sem pinninn
hleypur yfir einhvern drátt í myndinni, vegna þess
að skellakksblekið er einangrandi (torleiðandi).
í viðtökuáhaldinu er einnig sívalningur, klæddur
hvitum pappir. Utan yfir pappírinn er látinn lit-
Pappír (kalkerpappír), og þar utan yfir silkipappír.
Ratmagnsstraumnum er nú hagað þannig, að í hvert
skifti sem titturinn í áhaldi því sem sendir myndina,
fer yfir einhvern drátt i myndinni, þrýstir titturinn i
viðtökuáhaldinu á pappírinn á sívalningnum, og fram-
leiðir þannig með litpappírnum alveg samskonar
mynd á papír þann sem næstur er sívalningnum,
eins og mynd þá, sem dregin var upp á tin-blaðið.
Eins og allar myndir, sem gerðar eru með litpappír,
er mynd þessi fremur ruddaleg og óskýr, 0g þarf
þvi að draga hana upp á ný, áður en hún er birt
á prenti.
Það hefir veitzt örðugast, að halda sívalningunum
sinum á hvorri endastöð í alveg jafnri hreyfingu, og
þarf til þess að vera rafmagnssamband milli gang-
tóla þeirra, er valda hreifingunni.
Fyrir rúmum 3 árum gerði Hummel hina fyrstu
filraun í þessa átt, en þá var áhald hans enn þá mjög
svo óíullkomið. í fyrra lánuðust tilraunir hans aftur
ú móti svo vel, að eigendur fimm helstu blaðanna í
Ameríku gengu í fjelag til þess að hagnýta uppgötv-
ún þessa, og síðastliðið haust tóku þeir að nota hana.
Uppgötvun þessi hlýtur að geta komið að miklu
liði. Frjettablöðin geta flutt simritaðar myndir af
viðburðunum jafnskjótt sem þau fá hraðskeyti um þá
ntan úr heiminum. Lögreglan getur á svipstundu
sent myndir af strokumanninum í allar áttir, til þess
að stöðva ferð hans o. fl. 0. fl. Þar að auki getur
úhald þetta alveg eins sent myndir af rituðu máli með
eiginhandarundirskrift þess, er sendir, og veitt þannig
simritinu fullt lagalegt gildi.
*
* *
Nýtt rafmagns-glóðarljós. Þýzkur
hugvitsmaður, prófessor Nernst, hefir nýlega fundið
hPP nýjan glóðarlampa, sem útlit er fyrir, að muni
fljótlega ryðja sjer til rúms. Munurinn á þessum nýja
lampa og lömpum Edisons er aðallega sá, að loftlausa
glerkúlan, sem er alveg nauðsynleg á lömpum Edisons,
ev óþörf og þvi ekki notuð á þessum nýju lömpum.
GUóðarstrengurinn (»hárnálin«) í lömpum Edisons er
flr kolum (brenndum jurtatrefjum 0. fl.) og myndi
því brenna og verða að ösku, ef loft kæmist að
honum glóheitum, og þess vegna verður hann að vera
í loftlausri glerkúlu. í lömpum Nernst’s er glóðar-
strengurinn aðallega gerður úr brenndri magnesiu og
eldtraustum leir, og þola þau efni hitann, þótt loft
komist að þeim, en þau hafa aftur á móti þann
eiginleika, að þau »leiða« alls ekki rafmagn fyr
en þau hafa verið hituð nokkuð. Þetta þótti ífyrstu
ókostur við lampa Nernst’s, og stóð nokkra stund á
því, að flnna bentugt áhald til þess að hita glóðar-
strenginn í hvert skifti sem á ljósi þurfti að halda.
Áhald þetta er nú fundið, en það má vel komast at
án þess. Einfaldasta ráðið til þess að hita glóðar-
strenginn er það, að halda logandi eldspýtu undir
honum. Hitnar hann við það nægilega til þess að
leiða rafmagnið, og verður á svipstundu skínandi
bjartur. Til þess að slökkva þetta nýja ljós þarf
ekki annað, en að blása á það, eins og kertaljós.
Sterkur loftstraumur kælir sem sje glóðarstrenginn
svo, að hann leiðir ekki rafmagnið fyr en hann er
hitaður aftur. Sje glerhjálmur hafður um glóðarstreng-
inn, til þess að verja hann áföllum, er kveikt á ofur-
litlum spírituslampa, sem er við op á hjálminum neð-
anverðum. Glóðarlampi þessi er mjög ódýr. Glóðar-
strengurinn ónýtíst auðvitað með tímanum, en með
jöfnum og hæfilegum rafmagnsstraumi endist hann
til þess að lýsa í 300 klukkustundir. Að þeim tima
liðnum má fá nýjan glóðarstreng fyrir fáa aura, og
setja hann á sama lampafótinn. Glóðarlampi Nernst’s
kemst af með hálfu veikari rafmagnsstraum, heldur
en hinir venjulegu glóðarlampar, til þess að framleiða
jafn sterkt Ijós. Birtan af Nernst’s glóðarlampaljós-
inu er mjög svipuð dagsbirtu, hvorki gulleit eins og
gasljósið nje bláleit eins og bogalampaljósið. Aðal-
kostur lampa þessa er sá, að hann framleiðir hreint
og skært ljós fyrir svo lítið verð, að það þarf enga
auðmenn til þess að geta notað hann. Þýska raf-
magnsfjelagið (Allgemeine Elektricitats-gesellschaft)
hefir tekið að sjer tilbúning lampa þessara, og hefir
það þegar fengið yfir 100 einkaleyfi fyrir tilbúningi
þeirra víðsvegar um heim. Siðast liðið missiri hefir
það búið til fjarskalegan fjölda af þeim, og er nú
mjög víða farið að nota þá. — Hvenær skyldum vjer
Islendingar komast svo langt, að vjer förum að hugsa
um, að fá oss þessi ódýru, hreinlegu, hollu 0g björtu
ljós í stað hinna sóðalegu og hættulegu steinolíu-
lampa?
*
* *
Hrað-ritsíminn — ný uppgötvun. Margir
af lesendum Hauks munu kannast við ritsíma-stafróf
það, sem kennt er við Ameríkmanninn Samuel Morse.
En vegna þeirra, sem ekki þekkja það, skal hjer
farið um það fáum orðum. Stafrof þetta er ekki
annað, en deplar og stryk sem eru sett saman á ýmsa
vegu. Stafurinn A er t. d. depill og stryk, stafurinn
B stryk og þrír deplar 0. s. frv. Ef nafn þessa blaðs
væri símritað, myndi símritið líta þannig út:
h a u k u r
Stafrof þetta var fundið 1832, en ekki reynt
fyr en 10 árum síðar, eða 1842, en siðan hefir það
nær eingöngu verið notað við alla símritun. Aðferð-
in hefir verið þessi, að því er aðalatriðin sneitir:
Það er ritsimasamband miili stöðvanna A og B. Á
báðum stöðvum eru tvö aðal-áhöld: ritvjelin og lyk-
illinn. í ritvjelinni er gangtól, sem drcgur pappírs-